In een vandaag verschenen advies stelt de Onderwijsraad dat de roep om meer regels en centrale sturing begrijpelijk is als de legitimiteit van onderwijsbesturen onder druk komt te staan, maar dat dit geen structurele oplossing biedt. Meer extern toezicht kan goed gedrag van bestuurders uiteindelijk niet afdwingen.

Er zit maar één ding op, meent de raad, en dat is dat instellingen ervoor zorgen dat ze betere bestuurders benoemen. Instellingen worden sinds de jaren tachtig weliswaar professioneler bestuurd, ‘maar die ontwikkeling staat niet in verhouding tot de toegenomen verantwoordelijkheden die onderwijsbesturen kregen’.

Tegenspraak organiseren
In de zogeheten governancecodes, waarin de instellingen samen afspreken hoe ze bestuurd worden, moet niet alleen komen te staan dat bestuurders verstand moeten hebben van onderwijs, maar ook dat ze als boegbeelden van hun organisatie open staan voor kritiek en dat ze collega’s van andere instellingen aanspreken als die de normen niet naleven.

De raad benadrukt dat onderwijsbesturen hun eigen tegenspraak moeten organiseren. Sinds instellingen steeds autonomer zijn, staan ze grotendeels los van democratische controle van de overheid. Ze moeten studenten en docenten daarom actiever betrekken bij het bestuur en hun formele positie versterken. Bovendien moeten ze ook het publieke belang dienen, zelfs als dat botst met het belang van de eigen instelling.

‘Zelfreinigend vermogen schiet tekort’
‘De Titanic zinkt, maar het orkest speelt door’, reageert voorzitter Walter Dresscher van de Algemene Onderwijsbond (AOb). Hij is verbaasd over het advies. ‘Het zelfreinigend vermogen van de onderwijssector schiet tekort, maar de Onderwijsraad vindt dat het besturingsmodel met minimale aanpassingen kan blijven bestaan.’

Volgens hem is er geen sprake van incidenten maar van een falend systeem. ‘Bestuurders laten zichzelf controleren door een raad van toezicht, die uit diezelfde bestuurlijke circuits wordt samengesteld.’ De publieke controle op de bestedingen in het onderwijs moet in zijn ogen juist worden verscherpt. ‘Het is niet voldoende als onderwijsbesturen de toch al nietszeggende governancecode een beetje aanpassen.’

HOP, Hein Cuppen