Door Olmo Linthorst

In de begroting van 2013 staat een leuk feitje . Voor het eerst in twintig jaar levert het geld dat we op de bank hebben staan meer op aan rente dan we aan de bank betalen over uitstaande leningen. Ergens vorig jaar vond het omslagpunt plaats. Vanaf dat moment krijgen we geld van de bank en hoeven we het niet langer weg te brengen.

Dat geeft aan hoe de financiële situatie van de Hogeschool Rotterdam zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. Van torenhoge schulden naar een renderend overschot.

Twintig jaar geleden werden hogescholen verplicht de gebouwen waarin ze zaten te kopen van de staat. Sindsdien hebben hogescholen zelf de autonomie over hun gebouwen en moeten ze zelf de risico’s beheren. De Hogeschool Rotterdam leende destijds rond de honderd miljoen gulden om die gebouwen te kunnen overnemen. Aan het eind van dit jaar is daar nog een langlopende lening van vijf miljoen euro van over. Dat is niet veel. Zeker niet als je dat vergelijkt met de bijna tachtig miljoen euro langlopende schuld die Inholland in haar laatste jaarrekening laat zien.

Vastgoed
Ter illustratie eerst even een korte vastgoedexcursie in het onderwijs: Amarantis ging ten onder aan ambitieuze nieuwbouwplannen, gecombineerd met een dalend aantal studenten. Inholland kreeg de afgelopen jaren ook veel minder studenten binnen. In de jaarrekening over 2011 (van juni 2012) legt Inholland uit dat het daarom besloten heeft ‘de ambitieuze huisvestingsplannen drastisch in te perken’. Ook ROC Leiden en ROC Zadkine zitten met nieuwbouw opgescheept die ze eigenlijk niet kunnen betalen.

Met zoveel onderwijsinstellingen in financiële problemen, met een voortwoekerende financiële crisis op de achtergrond, komt het overschot van de Hogeschool Rotterdam bijna surrealistisch over. Het lijkt wel alsof je tegenwoordig een buitenbeentje bent als je jarenlang voorzichtig financieel beleid hebt gevoerd. Als je dus daadwerkelijk een reserve hebt opgebouwd voor het geval de pleuris uitbreekt.

Docent-studentratio
De reserve van de HR bedraagt inmiddels een slordige zestig miljoen euro hetgeen de solvabiliteit op bijna veertig procent brengt. Dat wil zeggen dat de HR aan bijna veertig procent van haar verplichtingen kan voldoen in geval van acute financiële nood. Voor een semioverheidsorganisatie is dat ruim voldoende. (Na Amarantis weten we immers dat we ook in de meest acute nood weer op de overheid kunnen vertrouwen. En dat is helaas maar half-cynisch bedoeld.)

De Stichting Vangnet HBO deed in 2003 diepgaand onderzoek naar de financiële positie van hogescholen en adviseerde een solvabiliteit van minstens twintig procent aan te houden. De HR zit binnenkort dus twee keer zo hoog. Klinkt goed, zou je zeggen, maar de stichting waarschuwde toen ook al voor te veel zuinigheid. Het signaleerde een sterke daling van de contacturen, van de studiebelasting en van de docent-studentratio. ‘Dit zijn indicaties dat de kwaliteit van het onderwijs aan het dalen is, zonder dat dit in het huidige kwaliteitssysteem tot uitdrukking komt.’

De waarschuwing van de stichting kwam voort uit de ontdekking dat de docent-studentratio in het hbo wel erg hoog is. Veel hoger dan in ons omringende landen. Na een daling vanaf 1992 is de ratio vanaf 1994 (toevallig ook het jaar dat het hbo het vastgoed van de staat moest kopen) met twintig procent gestegen, constateert de stichting in 2003. ‘De hogescholen zitten gemiddeld op een docent-studentratio van 23 [studenten per docent].’ Hier past een reality check: zelfs de minimale norm van de HR ligt al hoger dan dit gemiddelde. De Hogeschool Rotterdam verwacht van haar opleidingen een ratio van één docent op 25 tot 30 studenten, en sommige instituten zoals COM (commercieel management) zaten daar (in 2011) zelfs alweer boven.

Minder overhead
De eerste begroting van de HR onder de nieuwe voorzitter laat nog niet veel verandering zien, maar de eerste paar koerswijzigingen moeten precies dit probleem aanpakken. Er gaat overhead af en er komt geld voor onderwijsinstituten bij. Dat komt in eerste instantie vooral uit het innovatiefonds. Geld uit het innovatiefonds ging al naar het onderwijs, maar vooral op projectbasis. De komende jaren stopt de HR steeds twee miljoen (van de dit jaar ruim elf miljoen) minder in het innovatiefonds en verspreidt het de vrijgekomen miljoenen direct over de onderwijsinstituten.

Bovendien wordt in deze begroting ook al begonnen aan een kleine bezuiniging op de diensten. De komende jaren krijgen de diensten steeds een klein beetje minder geld te verdelen en ook hier komt de beoogde besparing ten goede aan de instituten.

Zo kan er geen twijfel meer over bestaan, twintig jaar na de door hogescholen verworven autonomie over het vastgoed en tien jaar na de eerste waarschuwingen over dalende kwaliteit – het staat namelijk duidelijk in de begroting: ‘Het doel is om meer docenten voor de klas te krijgen.’

De begroting 2013 staat vanmiddag op de agenda van de centrale medezeggenschapsraad