Een jongetje uit Emmeloord gaat studeren in Amsterdam. Dat was een hele belevenis.
‘Ik wist toen ik op het vwo zat niet wat ik wilde studeren. Ik wilde in ieder geval naar Amsterdam. Ik heb nog getwijfeld over een opleiding lichamelijke opvoeding. Maar toen ik keek naar onze nogal uitgezakte gymleraar die altijd futloos op het bankje in de gymzaal zat, dacht ik: Als dit mijn voorland is… Dus heb ik voor economie gekozen, een studie waar je altijd wat aan hebt.’

‘Het tekort aan hbo-technici is een zorg’

Nog tijdens je studie ben je bij Vopak begonnen als stagiair en na een korte tussenpauze nooit meer weggegaan.
‘Ik kwam via een afstudeeropdracht terecht bij Van Ommeren, het bedrijf dat samen met Pakhoed in 1999 fuseerde tot Vopak. Ik heb daar de leukste stage gehad die denkbaar is. Ik moest drie maanden lang een studie doen naar nieuwe vormen van dienstverlening in de mondiale transportwereld. Toen ik daarmee klaar was, was ik platinum flyer bij de KLM. Ik vloog van Seoul naar Tokio, Taipei, Hong Kong, Vancouver, Los Angeles. Alles businessclass én met verblijf in de mooiste hotels.’

Dat zullen niet veel stagiairs meemaken.
‘Het was ontzettende mazzel. Dat had ik natuurlijk helemaal niet verdiend. Ik kon ook meteen blijven, maar ik moest nog afstuderen. De toenmalige human resourcebaas bij Van  Ommeren heeft me een gunst bewezen. Hij zei: “Je zal de eerste niet zijn die z’n studie niet afmaakt, maar ik ga je erbij helpen. Ik houd tien procent van je salaris in en dat krijg je pas als je afgestudeerd bent.” Goed hè? Ik was er toen natuurlijk een beetje pissig over, maar die man heeft er wel voor gezorgd dat ik in de avonduren en de weekenden mijn studie heb afgemaakt.’

Vind je het een gemis dat je nooit binnen een ander bedrijf ervaring hebt opgedaan?
‘Ik ben er niet per se trots op dat ik hier al zo lang werk, het is zo gelopen. In aanzet is het zeker niet goed als mensen heel lang voor dezelfde baas werken. Nieuwe ervaringen maken je weerbaar en sterker. Ik heb gelukkig wel de kans gehad om veel uitdaging te ervaren door in het  buitenland te werken en verschillende functies af te wisselen.’

‘Toen ik klaar was met mijn stage was ik platinum flyer bij de KLM.’

Je hebt bijna tien jaar in het buitenland gewerkt. Hoe was dat in combinatie met een gezin?
‘Mijn  vrouw  is  jurist,  maar  moest  stoppen  met  werken  toen  we  naar  Maleisië  verhuisden. We  hadden  twee  kindjes,  een  meisje  van  vier  en  een  baby.  Mijn  vrouw  en  kinderen  woonden  in  Kuala  Lumpur. Ik  was  alleen  in  het  weekend  bij  hen, want ik werkte aan de oostkust van Maleisië in een industrieel en conservatief islamitisch gebied zonder internationale scholen. Dan zit je  daar dus als vrouw: je baan opgegeven, je familie  en  vrienden  weg,  je  man  alleen  in  het  weekend  thuis. Ik  heb  me  pas  achteraf  gerealiseerd  hoe  stoer  dat  van  haar was. Ik  was  vooral  met  mijn werk bezig en zij moest het maar zien te rooien. ‘Na drie jaar was het wel genoeg, zo’n weekendhuwelijk. We zijn naar Shanghai verhuisd en daar  hebben  we  vijfenhalf  jaar  gewoond. Toen  onze  oudste  dochter  naar  de  middelbare  school  ging, wilden we terug naar Nederland. Toevallig kwam er hier een leuke functie vrij. We konden precies  op  het  juiste  moment  terug. Ik  ben  wel  een beetje een geluksvogel hoor.’

Je bent nu ruim twee jaar president van Vopak Nederland. Wat zijn typisch Nederlandse uitdagingen voor Vopak?
‘Vopak opereerde lange tijd redelijk onder de radar. We hebben weinig sexappeal. De gemiddelde Nederlander dacht hooguit: “Vopak? Iets met verpakkingsmateriaal of zo?” Omstandigheden zorgden ervoor dat dit moest veranderen. Een grote concurrent van ons zat vorig jaar ineens zwaar in de problemen en werd gezien als een ‘tikkende tijdbom’ (tankopslagbedrijf Odfjell in de Botlek raakte in 2011 en 2012 ernstig in opspraak na ontdekking van meerdere lekkages, red.). Wijzelf veroorzaakten nogal wat stankoverlast. Mensen werden zich ineens bewust van de risico’s in het havengebied. Vopak moest als leidend bedrijf in deze industrie een voortrekkersrol gaan spelen in een nieuw soort communicatie en transparantie. Niet alleen praten over de dingen die goed gaan maar juist ook over dingen die níet goed gaan. ‘Daarnaast zijn we ook enorm gegroeid. Onze opslagcapaciteit in  Nederland is de afgelopen paar jaar met bijna dertig procent toegenomen, onder andere met een benzineterminal in Amsterdam en opslagtanks in de Eemshaven voor strategische brandstofvoorraden.’

Vopak groeit tegen de stroom van de economische crisis in.
‘Wij maken geen product. We zijn een pure dienstverlener voor industrieën die infrastructuur nodig hebben voor hun producten. Wij moeten precies op díe plekken in de wereld staan waar we waarde toevoegen. Ons vak is om in te schatten wat de markt gaat doen. Toen wij veertig jaar geleden de eerste terminal in Singapore  bouwden, was dat helemaal niet zo vanzelfsprekend. Toen wij tien jaar geleden in Fujairah in de Verenigde Arabische emiraten een terminal bouwden, was daar alleen woestijn. Nu lijkt de haven qua grootte op de Europoort.’

Hoe ziet de toekomst eruit? Wat voor rol speelt verduurzaming hierin?
‘Er zijn op dit moment zeven miljard mensen op deze aardbol, in 2035 zullen dat er negen miljard zijn. Al die mensen gaan economische groei doormaken en willen dan een airco, auto en koelkast. De vraag naar energie en chemicaliën neemt dus alleen maar toe. Het aandeel renewables, dat is duurzame energie, is procentueel nog heel laag. We zien wel verschuivingen en spelen daarop in. Onze lng terminals zijn daar een voorbeeld van. Het vloeibare gas lng is veel schoner dan olie en wij verwachten dat het in de toekomst steeds meer zal worden gebruikt als brandstof voor schepen en vrachtwagens. Natuurlijk zijn zonne- en windenergie nóg schoner. Maar de kosten van opwekking en distributie zijn niet  gering. Het gebruik van renewables zal sterk groeien, maar we hebben fossiele brandstoffen echt nog nodig. Dat zal de komende dertig jaar ook zeker zo blijven.’

‘De Nederlandse industrie produceert niet alleen voor eigen land. De vervuiling hier behoort dus ook andere landen toe.’

Nederland loopt achter als het gaat om groene innovatie vergeleken bij de rest van Europa.
‘Ik vind dat die hele discussie over uitstoot per  hoofd van de bevolking een vertekend beeld geeft. Wij hebben hier toevallig veel energieintensieve industrie: grote chemiebedrijven  en raffinaderijen. Er zijn ook landen in Europa waar geen of nauwelijks raffinaderijen zijn, of landen die met water en bergen automatisch heel veel  hydropower hebben. Onze industrie produceert niet alleen voor Nederlanders. Die vervuiling hier behoort dus óók andere landen toe.
‘Kijk je naar het totaalplaatje, dan doet het er op wereldschaal niet zoveel toe wat Nederland doet. In China wordt elke week een nieuwe kolencentrale geopend. Hier in Nederland zijn we jaren bezig om er vijf te sluiten. We kunnen proberen onze luchtkwaliteit tien procent beter te maken − en dat moeten we niet nalaten − maar het is zinvoller voor het wereldwijde milieu om het in China één procent te verbeteren. Laten we andere landen onze hulp aanbieden en onze kennis en technologieën verspreiden.’

Levert het hbo momenteel de professionals af die Vopak nodig heeft?
‘Vopak is een mix van mbo’ers, hbo’ers en − in mindere mate − academici. We hebben afgelopen jaar zo’n tweehonderd mensen aangenomen. Getalenteerde hbo’ers op het gebied van communicatie, logistiek of business management kunnen in theorie bij ons een plek invullen. Het tekort aan technici op mbo- en hbo-niveau is wel een zorg. Hoe gaan wij de functies die vrijkomen straks goed bemannen? Sommige van onze concurrenten op de arbeidsmarkt hebben een grotere naamsbekendheid. Vopak moet ervoor zorgen dat we meedoen met het binnenhalen van de beste studenten. We willen de komende jaren meer contact met hogescholen, meer stagiaires in ons bedrijf plaatsen en meer gebruikmaken van spreekgelegenheden op universiteiten en hbo’s.’

En welke studierichting geeft dan een baangarantie bij Vopak?
‘Als je heel veel weet van instrumentatie en technische automatisering, dan hoef je je niet zoveel zorgen te maken of je straks werk hebt.’\

Sabine Schipper
Foto: Levien Willemse

Jan Bert Schutrops (47)
* studeerde van 1985–1991 economie aan de VU Amsterdam  met een afstudeerstage bij Van Ommeren (voorloper Vopak)
* is als management trainee in 1990 bij Vopak begonnen  en werkte de eerste elf jaar  in Amsterdam, Rotterdam en Londen in zeven functies
* werkte vervolgens tussen 2002-2005 bij Vopak Maleisië, van 2005-2010 bij Vopak China
* en volgde van 2005-2006 een executive MBA aan de IMD business school in Zwitserland
* in 2010 werd hij benoemd tot president van Vopak Nederland

Vopak in cijfers
Koninklijke Vopak NV is de grootste onafhankelijke dienstverlener in tankopslag ter wereld.  
Omzet in 2012: 1,3 miljard euro
84 tankterminals
31 landen
29 miljoen kubieke meter opslagcapaciteit
6.000 medewerkers, van wie ruim 1.000 in Nederland