Hoe wordt er op de Hogeschool Rotterdam gefraudeerd? En hoe vaak? Als je die vraag bij de examencommissies neerlegt, volgt er een overzicht van zaken die de commissies behandelden. In het collegejaar 2012/2013 noteerden de examencommissies van de twaalf instituten 395 fraudegevallen, waarbij plagiaat (met 205 gevallen) duidelijk het hoogst scoort. In totaal werd 1,3 procent van de studenten betrapt op een geval van fraude; een percentage dat in de loop der jaren nauwelijks verandert.

297 informele gesprekken
Maar ja, dit zijn ‘slechts’ de gevallen waarbij studenten door de mand zijn gevallen. Om erachter te komen hoe studenten frauderen, deed lector Arie de Wild samen met een docent en vier studenten van de minor risicomanagement een interessant onderzoek. De studenten voerden op vier locaties van de HR informele gesprekken met in totaal 297 studenten die niet hoefden te vertellen wie ze zijn. Ze vroegen bijvoorbeeld wat voor dingen er op de HR gebeuren die niet mogen en waarvan het management waarschijnlijk niets weet. Van de 297 geïnterviewde studenten vertelden er 120 over maar liefst 152 methoden om te spieken of te frauderen. Omdat het om anonieme verhalen gaat, kon niet worden gecheckt of de genoemde praktijken waargebeurd zijn.

Docent als aanstichter
Opvallend is dat de ondervraagde studenten bij 43 methoden de docent noemen als aanstichter. Docenten geven bijvoorbeeld al de complete inhoud van het aankomende tentamen (is acht keer genoemd), geven tips over welke stof in het tentamen komt of gebruiken oude tentamenvragen. Genoemd is ook een docent die niet controleerde op plagiaat, en negen studenten gaven aan dat een docent ergens een cijfer voor gaf zonder daarvoor een objectieve onderbouwing te hebben. Tweemaal werd het becijferen van niet gemaakt werk genoemd.

Spiekbriefje in de rekenmachine
In de meeste gevallen, uitgaande van de 297 gesprekken, was een student schuldig aan iets wat met fraude te maken heeft. Dat gaat om allerlei vormen van spieken. Papieren spiekbriefjes komen langs, ‘spiekbriefjes’ die in grafische rekenmachines of smartwatches zijn geprogrammeerd, afkijken bij een andere student en het gebruik van mobiele telefoons. Zo zou een studente een mobiele telefoon in haar bh hebben verstopt die ze gebruikte om buiten het lokaal te communiceren (één keer genoemd). En dan is er nog plagiaat. Studenten leverden bijvoorbeeld hetzelfde werk in als andere studenten(groepjes), in precies dezelfde vorm of anders opgemaakt.

Slapende surveillant
Surveillanten zijn, weer volgens de geïnterviewden, soms ook schuldig aan fraude en de mogelijkheid om te frauderen. Sommigen letten niet op, een enkeling valt in slaap. Eenmaal genoemd is een surveillant die een fraudesituatie negeert en weer een andere surveillant, ook eenmaal genoemd, hielp een student zelfs bij het beantwoorden van een vraag.

Hoewel de soms behoorlijk vergaande gevallen van fraude nogal eens van horen zeggen zijn, neemt de Hogeschool Rotterdam het onderzoek zeer serieus.

Surveillanten om surveillanten te controleren
Het collegebestuur gaat de uitkomsten bespreken met de instituutsdirecties en de examencommissies. Duidelijk gemaakt zal worden dát de regels nageleefd moeten worden. Dat, als het om plagiaat gaat, scripties en andere schriftelijk werk altijd moet worden gecontroleerd met het daarvoor bestemde detectieprogramma Ephorus. Dat surveillanten goed moeten opletten en ook handhaven. ‘Misschien moet je extra surveillanten laten rondlopen die controleren of de surveillanten wel goed hebben gecontroleerd, bijvoorbeeld of de tassen van de studenten vóór in het lokaal staan’, tipte collegebestuurder Jan Roelof.

Grijs gebied
Uiteraard moeten ook docenten zich aan de regels houden en zijn excessen als het geven van een voldoende voor werk dat niet is ingeleverd uit den boze. Anders ligt het bijvoorbeeld bij het grijze gebied van tips die docenten geven in aanloop naar tentamens. Roelof: ‘Als een docent vooraf zegt dat de studenten aan hoofdstuk 3 extra aandacht moeten besteden, is dat dan fraude? Zoiets gebeurt vaak met de beste bedoelingen. In hoeverre mag een oefentoets lijken op de echte toets? Over zulke zaken moet je het gesprek aangaan, het liefst in een opleidingsvergadering. Dat is de afgelopen tijd niet of niet goed gebeurd.’

Rendement en studentenoordeel
Bovendien zal nog een ander heikel onderwerp aan de orde moeten komen: docenten die toegeven aan de druk om studenten snel te laten afstuderen of goed te worden beoordeeld in de Nationale Studentenenquête. ‘Een dergelijke situatie is ongewenst’, stelt het collegebestuur dat wil dat er, binnen de opleidingen en instituten, over zulke dilemma’s wordt gesproken.

Tekst: Jos van Nierop
Illustratie: Sandra de Haan