Een jonge alleenstaande moeder kreeg geen uitkering meer, maar moest vorig jaar gaan studeren van haar gemeente. Een succes bleek het niet: ‘Ze heeft net een negatief bindend studieadvies gekregen, en moet dus alweer stoppen met haar studie’, vertelt Henna Bielander, studentendecaan van Hogeschool Inholland in Rotterdam. ‘De kans dat ze een andere opleiding wel gaat halen is klein. Ondertussen heeft ze geld geleend van DUO om in haar levensonderhoud te kunnen voorzien. Haalt ze geen diploma, dan moet ze behalve haar lening ook haar hele studiebeurs terugbetalen.’

Jongeren onder de 27 jaar moeten óf werken óf leren, staat in de wet. Gemeenten kunnen een uitzondering maken, maar dat kost geld. Ze zijn zelf verantwoordelijk voor hun bijstandsbudget, dus krijgen jongeren in sommige steden sneller een uitkering dan in andere.

Verplicht doorleren
Eerder waren alleenstaande ouders met kleine kinderen vrijgesteld van de scholingsplicht, maar dat is sinds 2012 niet meer het geval. Volgens Annemiek de Jong van de Stichting steunpunt studerende moeders verplichten sindsdien vrijwel alle gemeenten jonge moeders om door te leren. ‘In principe is dat een goed idee, vinden veel vrouwen zelf ook. Maar het onderwijssysteem is totaal niet op hen ingesteld. Het is dus vaak dweilen met de kraan open. Sommige jongeren zijn al eerder met een opleiding gestopt omdat ze studie en zorg niet konden combineren. De kans dat het een tweede keer wel lukt, is dan erg klein.’

Menno Siljee is decaan bij de Hogeschool Rotterdam, locatie Academieplein. Hij herkent het geschetste beeld, al vindt hij het ‘oud nieuws’. ‘Onder de 27 jaar moet je nou eenmaal werken of studeren. Een studie vergroot je mogelijkheden op de arbeidsmarkt en is daarmee in ieders belang. Dat gezegd hebbende zie ik wel dat het voor de groep jonge ouders, meestal zijn het trouwens moeders, lastig is om een hbo-studie tot een goed einde te brengen.’

Lastige combi
Dat heeft in de ogen van Siljee niet veel te maken met de capaciteiten van de studenten. ‘We hebben toelatingseisen op het hbo. Als je daaraan voldoet, ben je in principe in staat om de studie te doen. Als gemeenten jongeren naar het hbo sturen, kunnen ze dat alleen maar doen als ze toelaatbaar zijn. Waar het wél om gaat, zijn de financiële randvoorwaarden en om de combinatie van studeren en opvoeden. Dat is een lastige. Als je werkt, trek je aan het einde van de dag de deur achter je dicht en ben je klaar. Als student moet je ook thuis nog studeren en heb je wisselende roosters.’

Bovendien kost studeren geld. Siljee zag het afgelopen jaar een ‘modelstudent’ vertrekken. Ze deed het heel goed, maar kon het collegegeld niet opbrengen. Doordat de HR studenten met een collegegeldschuld niet opnieuw inschrijft voor een nieuw studiejaar, moest zij stoppen met haar studie. ‘Dat is enorm zonde. Zij eindigt zonder diploma, met een schuld bij de hogeschool en een studiebeurs die ze moet terugbetalen. Als gemeenten willen dat dit soort jongeren gaat studeren, dan moet daar ook een regeling voor komen. Je zou bijvoorbeeld het collegegeld en overige studiekosten voor deze kleine groep kunnen vergoeden. Ik heb het niet over kosten voor levensonderhoud, maar puur over de studiegerelateerde uitgaven.’

Gemeenten gaan ervan uit dat de studiefinanciering ongeveer hetzelfde oplevert als een bijstandsuitkering. In die berekening worden de basisbeurs (279 euro), een aanvullende beurs (258 euro) én een lening (max. 452 euro) bij elkaar opgeteld. Voor alleenstaande ouders komt daar nog eens 476 euro bij. De bijstand is in dat geval zelfs iets lager: 743 euro voor alleenstaanden en 1.040 euro voor alleenstaande ouders.

Maar studenten krijgen geen vakantiegeld en hebben geen recht op bijzondere bijstand als bijvoorbeeld de wasmachine kapot gaat. Zij hebben bovendien de kosten die verbonden zijn aan hun studie. Wie zijn diploma niet haalt, zal de hele studiebeurs moeten terugbetalen, inclusief de eventuele eenoudertoeslag. Als terugbetalen niet lukt omdat iemand geen baan weet te vinden, heeft de gemeente daar geen last van. De studiefinanciering wordt immers betaald door het Rijk.

Associate degree in plaats van bachelor
Zo lijken gemeenten zich aan een deel van hun verantwoordelijkheid te ontworstelen, terwijl Siljee juist wél een verantwoordelijkheid voor gemeenten ziet als jongeren gaan studeren en onder DUO vallen: ‘Behalve een regeling voor studiekosten zouden gemeenten de groep alleenstaande ouders kunnen wijzen op de mogelijkheid om een tweejarige associate degree te volgen in plaats van een bacheloropleiding. We zien dat studenten daar al voor kiezen. De kosten zijn dan beter te overzien en de kortere studieduur maakt het makkelijker om studeren te combineren met de zorg voor een kind. Zeker in het licht van het leenstelsel kan het voor deze groep – in combinatie met een tegemoetkoming in studiekosten – een goede optie zijn.’

HOP, Petra Vissers/redactie Profielen