‘Topinkomens voor directievoorzitters en bestuurders van publieke en humanitaire organisaties – denk: Vestia, denk: Amarantis -, hoge declaraties bij publieke organisaties en goede doelen zoals Alpe d’HuZes, zonnekoninggedrag van topbestuurders zoals bij ABN-Amro of Ahold en hoge bonussen zijn voorbeelden van niet goed werkende soft controls’, stelt lector Maaike Lycklama in haar openbare les. ‘Vanuit het oogpunt van hard controls doen de betrokkenen niets verkeerd, ze hebben geen regels overtreden. Maar als het gaat om integriteit en verantwoordelijkheidsbesef gaat er veel mis.’

Onder soft controls verstaan we cultuur, leiderschap en integriteit, legt Lycklama uit. Hard controls zijn bijvoorbeeld regels, procedures en handboeken. ‘Als ik het heb over ongewenst gedrag bedoel ik niet alleen de verkoop van ongewenste en onbegrijpelijke financiële producten, maar ook de bonuscultuur en vergoedingen die over the top zijn’, aldus Lycklama.
‘Voor de financiële crisis uitbrak, was het heel gewoon dat bestuurders een deel van hun inkomen verkregen uit opties, aandelen en bonussen. Maar toen de bonussen ook in slechte tijden werden uitgekeerd, ontstond er maatschappelijke onrust. Niet alleen enorme bonussen, ook doorgeslagen secundaire arbeidsvoorwaarden zijn regelmatig onderwerp van ophef en afkeer. De voorzitter van Amarantis bijvoorbeeld reed niet alleen in een leaseauto, hij ontving ook een taxi-vergoeding én kreeg een ov-kaart.’

Vertrouwen
Alleen regels en intensievere controles zijn niet genoeg om zulk ongewenst gedrag (‘een gebrek aan normen en waarden’) te keren en een nieuwe crisis te voorkomen. Aandacht voor houding en gedrag in organisaties is minstens zo belangrijk. ‘Voorbeeldgedrag van het (midden)management, de mogelijkheid om incidenten te rapporteren, integriteit van het bestuur, vertrouwen en loyaliteit zijn allemaal vormen van soft controls.’ Hoe herken je ongewenst gedrag? ‘Als een bestuurder nooit meer “nee” hoort of als de mensen om hem heen geen kritiek durven geven, pas dan op.’ Het is overigens niet de bedoeling dat de hard controls overboord worden gegooid, maar hard en soft controls moeten in evenwicht zijn, aldus Lycklama.

‘Als mensen om je heen bang worden om iets tegen je te zeggen, pas dan op.’

Het lectoraat finance & businessinnovation analyseert niet alleen wat er in verleden en heden fout ging, het biedt ondernemingen en instanties ook een handreiking om het beter te doen met behulp van de zogenaamde soft control-scan. De onderneming kan de scan zelf uitvoeren en daarmee vaststellen of de ‘zachte beheersingsmaatregelen’ in orde zijn.

Fusies en crowdfunding
Lycklama sprak ook over fusies en overnames. ‘Tijdens de recessie bleken veel bedrijfsovernames waarde te vernietigen in plaats van te creëren.’
Een derde onderwerp zijn alternatieve financieringsvormen. ‘Als gevolg van de kredietcrisis werd de banken de duimschroeven aangedraaid. Hierdoor konden en kunnen met name ondernemingen uit het midden- en kleinbedrijf moeilijk aan financiering komen. Het lectoraat houdt zich bezig met onderzoek naar alternatieve financieringsvormen zoals crowdfunding, kredietunies en mkb-obligaties, financieringsvormen waarvan het bedrijfsleven, ook in Rotterdam, niet of beperkt van op de hoogte is.’

Op RDM Campus bijvoorbeeld zijn er verschillende bedrijven die hard groeien, maar voor banken een te hoog risicoprofiel hebben. De ondernemers weten weinig van financieringsvormen en ontvangen graag financieringsadvies. Het lectoraat voorziet ook hier direct in een behoefte. Zo heeft Lycklama samen met docenten en studenten een overzicht opgesteld van de verschillende alternatieve financieringsvormen, hoe ze werken, wat de voor- en nadelen zijn, onder welke voorwaarden ze worden verstrekt en of er sprake is van bijzondere wet- en regelgeving. Via een quick scan kan een ondernemer zelf uitvinden welke alternatieve financieringsvormen voor hem of haar geschikt zijn.

Dorine van Namen

Wil je de openbare les van Maaike Lycklama nalezen? Of lezen wat het Kenniscentrum Innovatief Ondernemerschap nog meer te bieden heeft? Kijk dan op:
http://www.hogeschoolrotterdam.nl/onderzoek/publicaties of
http://innovatiefondernemerschap.hr.nl/

Maaike Lycklama à Nijeholt is lector finance & businessinnovation van het kenniscentrum innovatief ondernemerschap.