De ramen moeten open in Hilversum. Dat is de kortste samenvatting van het advies dat vorige week donderdag naar staatssecretaris Dekker (Media) ging. En het is ook een punt waar HR-lector Paul Rutten veel op heeft gehamerd. De publieke omroep is geen zelfstandige entiteit, maar is ook belangrijk voor bijvoorbeeld de creatieve industrie. ‘De omroepverenigingen zijn te lang met zichzelf bezig geweest, met het veilig stellen van hun eigen bestaan’, zegt hij.

Digitaal ontsluiten
Paul Rutten is lector creative business bij het kenniscentrum Creating 010 van de Hogeschool Rotterdam en één van de elf auteurs van het advies De tijd staat open.

De commissie adviseert het bestel opener te laten functioneren. Niet alleen door andere partijen dan omroepverenigingen toe te laten als producent van programma’s of digitale diensten, ook moet de publieke omroep zich digitaal meer ontsluiten. Ouderwets live televisiekijken gebeurt immers steeds minder.
Rutten en zijn collega’s adviseren de regering meer centrale sturing in het systeem te brengen. Hoofdredacteuren per genre zouden de programmering moeten bepalen. Op tv, radio of internet. Daarbij kunnen ze gebruikmaken van de diensten van omroepverenigingen, maar ook van ‘vrije producenten’, van buiten het bestel.

‘Nederland heeft een lange traditie van goede kinder-tv.’

Omroepen als producent
Omroepverenigingen als de TROS, KRO en VARA gaan meer als producent werken. Maar wel met eigen budget, de helft van het huidige budget. De andere helft kan de NPO zelf besteden. Hoofdredacteuren kunnen dat geld bijvoorbeeld gebruiken om programma’s elders in te kopen.
‘Stel dat het Rotterdams Philharmonisch een goed idee heeft en dat zelf kan uitwerken tot een programma, dan hoeven de omroepen daar niet tussen te komen’, legt Rutten uit. Op die manier kunnen allerlei maatschappelijke organisaties aan de publieke omroep gekoppeld worden.

Van 800 naar 600 miljoen
De taken van de publieke omroep staan al langer ter discussie. Het debat laaide de afgelopen jaren weer op door de bezuinigen van het kabinet-Rutte; het budget gaat van ruim achthonderd miljoen naar zeshonderd miljoen euro per jaar.

Zomaar programma’s wegsnijden is niet genoeg. De bezuiniging roept ook structurele vragen op. Moet de overheid bijvoorbeeld wel betalen voor amusement? Kunnen we Boer zoekt vrouw en Wie is de mol? niet gewoon schrappen? Rutten: ‘Daar hebben we geen concreet antwoord op gegeven. Het inhoudelijke oordeel is aan de omroepen zelf. Het is een lastige vraag: wat is precies amusement? Wij zeggen, amusement en sport zijn wel belangrijk, maar de publieke omroep moet zich er niet primair op profileren.

Jeugdjournaal of Champions League
‘Je kunt het ook omdraaien. Stel dat je programma’s zou moeten afstoten, welke zou je dan als laatste opgeven? Het zou raar zijn om NOS Jeugdjournaal op te heffen en wel de Champions League uit te zenden. Op die manier kom je toch tot de kerntaken, zoals nieuws, duiding, achtergrond; drama en documentaires; cultuur en kindertelevisie. Nederland heeft een lange traditie van goede kinder-tv. We vinden dat ouders hun kinderen naar goede tv moeten kunnen laten kijken. Niet alleen naar geïmporteerde, nagesynchroniseerde programma’s.’

Vaak wordt gesuggereerd een net te schrappen en Nederland 1 en 2 reclamevrij te maken. Dat zou gelijk een eind maken aan de oneerlijke concurrentie van de Ster met commerciële zenders. Wat vinden jullie van die suggestie?
‘De vraag naar het aantal netten is een vraag naar het verleden. De publieke omroep zendt op zo veel manieren uit, via radio, televisie en internet, met themakanalen en Uitzending gemist. We hebben ons daarom niet over het aantal zenders uitgesproken.
‘Reclamevrij maken zit er ook niet in op dit moment. Dat zou een te groot gat in de begroting slaan.
‘De commerciële omroepen hebben er overigens geen bezwaar tegen dat de publieke omroep er is. Ook zij vinden dat de omroep programma’s maakt die gemaakt moeten worden. Het punt is alleen dat die programma’s onderscheidend moeten zijn van wat de commerciëlen doen.’

U heeft een achtergrond in onderzoek naar de creatieve industrie. Hoe kom je dan in een commissie terecht die de toekomst van de publieke omroep onderzoekt?
‘De media zijn een onderdeel van de creatieve industrie. Ik heb veel onderzoek gedaan naar beleid en strategie binnen de creatieve sector. Eerder was ik al lid van de eerste visitatiecommissie Publieke Omroep, onder leiding van Rinnooy Kan en ik heb onderzoek gedaan naar de toekomst van de regionale publieke omroep. En dan word je opnieuw gevraagd voor deze commissie. Ze kijken gewoon wie er actief is in dit veld en wie een onafhankelijke status heeft.’

Waaraan herkennen we uw inbreng in dit rapport?
‘Ik heb geprobeerd ervoor te waken dat we ons niet zouden verliezen in abstracte vergezichten. Dit is namelijk niet alleen een discussie over het bestel, het gaat ook over de vraag wie er wel en niet meedoen. Je moet de omroep in zijn context zien, dat vind ik belangrijk. Met zeshonderd miljoen euro per jaar ben je een belangrijke speler in de creatieve industrie.
‘De filmindustrie is een duidelijk voorbeeld. Die produceert soms rechtstreeks voor de publieke omroep. De omroep is een spin in een creatief web. Ze moeten musea, poppodia en het culturele leven in het algemeen een podium geven.
‘De afgelopen tijd zijn omroepen veel bezig geweest met hun eigen bestaansrecht. Daarom willen we dat de publieke omroep zich openstelt voor producenten van buiten. Als je ziet hoeveel creatieve bedrijvigheid van belang kan zijn voor de publieke omroep… Dat is enorm!’

Olmo Linthorst