Ik was ervan overtuigd dat de mensheid al sinds onze ontstaansgeschiedenis wordt geplaagd door een dilemma tussen instinct en intelligentie.

Ik dacht dat de mens een roofdier was en dat geweld nu eenmaal in onze natuur besloten lag. Dat de aangeleerde intelligentie, omdat deze later optrad, meer een error dan een zege was en dat we daar nu de prijs voor betalen. Dat we onnatuurlijk aandoende systemen hebben moeten ontwerpen die ons in het gareel dienen te houden. Ook dacht ik dat dit een moeilijk te verklaren broeierigheid en frustratie teweegbracht die zich binnen de kaders van de wet niet anders kan uiten dan in maatschappelijke hardheid, hufterigheid of juist volgzaamheid. Dat stammenoorlogen zich nu niet langer beperken tot het bosje om de hoek, maar zijn uitgegroeid tot wereldschaal in de vorm van olieoorlogen en kolonialisme. Dat de inhalige bankier niets anders is dan de aap die hoog op de rots zit.

Ik las boeken van Nietzsche, Marquis de Sade en Machiavelli, allen bezig met machtsverhoudingen, seks en de zoektocht naar extremen.

Kortom, ik was een beetje een anarchistisch en bitter mannetje.

Tegenwoordig kijk ik wat minder benauwd om me heen en sta ik open voor andere perspectieven. Ondanks dat geweld inderdaad een groot deel van onze geschiedenis heeft bepaald, ben ik er niet langer van overtuigd dat de mens een roofdier is. Dan zouden we wel klauwen hebben gehad, en veel grotere tanden en betere bepantsering. Neem bijvoorbeeld de bonobo-aap, met wie wij zoveel DNA delen. Dat is een van de meest vredelievende, sociale en seksuele dieren op aarde en tevens in staat tot altruïsme en sympathie. Het verschil tussen de mens en de meeste andere dieren is dat wij op een bepaald moment hulpmiddelen zijn gaan gebruiken om ons dagelijks leven aangenamer te maken. Ook gaf het ons de mogelijkheid om te gaan jagen en vlees te eten. Een bepaalde mate van luiheid heeft uiteindelijk van de verzamelaar een onderzoeker gemaakt, en van de jager een krijger.

Dat heeft ervoor gezorgd dat wij nu, duizenden jaren later, surfen op een voortdurende wetenschappelijke golfbeweging. Volgens Ray Kurzweil, erkend futurist en tevens uitvinder van de synthesizer, volgt de ontwikkeling van technologie en wetenschap altijd een voorspelbare en exponentiële lijn die uiteindelijk naar vol functionerende kunstmatige intelligentie en onsterfelijkheid zal leiden. Onsterfelijkheid moet ik nog zien gebeuren, maar Ray had wel gelijk toen hij voorspelde dat computers ooit de mens zouden verslaan in een potje schaak en dat auto’s op een dag zelfstandig kunnen rijden. Het laatste verloopt nog een beetje stroef, maar we zijn aardig onderweg.

Zijn theorie over exponentiële technologische vooruitgang is terug te vinden in onze geschiedenis. Stel dat we ooit een manier vinden om in de tijd te reizen (volgens Kurzweil zeer waarschijnlijk) en we nemen iemand uit 1700 mee naar 2016, dan is de kans groot dat de arme man ter plekke dood neervalt door de shock. Wil de man uit 1700 hetzelfde bereiken, dan is het verschil tussen 1700 en 1500 niet groot genoeg en moet hij terug naar zo ongeveer 12.000 BC, nog voor de grote agrarische revolutie die de eerste vormen van beschaving gestalte gaf. Hetzelfde geldt voor de man uit 12.000 BC. Wanneer hij iemand uit 24.000 BC op zou halen, zal die persoon niet bijster onder de indruk zijn. De man uit 12.000 BC zou op zijn beurt terug moeten gaan naar de tijd voor de ontdekking van vuur en spraak.

Mijn punt is dat we dit niet hadden bereikt als we een van nature vijandige en agressieve soort waren geweest. Geweld is geen deel van de menselijke ambitie. Wel denk ik dat er nog steeds sprake is van een worsteling tussen rede en instinct, een worsteling tussen onmiddellijke behoeftebevrediging en beter weten. Zo weten we dat overdaad schaadt, bijvoorbeeld houtkap en de voedselindustrie. Maar toch komen we er om een of andere reden niet onderuit en is het makkelijker er aan toe te geven, want hoe sterker we met zijn allen staan, hoe moeilijker het is om koers te wijzigen. Ondanks de destructie die onze soort brengt op onze steeds kleiner wordende wereld, vanuit metaperspectief zijn we slechts kleine slimme wezentjes die zich op hoge snelheid voortstuwen en namen en verklaringen geven aan alles wat we tegenkomen. In schijnbare chaos maar doelbewust tempo stevenen we af op singulariteit of dystopie terwijl we constant ons best doen om dit een zo aangenaam mogelijke ervaring te maken. Eigenlijk is het nooit anders geweest.

Demian