Het sinterklaasfeest zelf is een voorbeeld van het zogenoemde ‘institutioneel racisme’, ofwel: zo ingeburgerd dat structureel racistische tendensen niet eens meer opvallen.

Voordat je nu nóg bozer wordt, is het misschien goed om even te zeggen dat ik deze termen niet zelf heb verzonnen. Ze komen uit de koker van lieden die ervoor hebben doorgeleerd. Nog zo’n woord, ‘micro-agressie’, verwijst naar opmerkingen die niet beledigend of discriminerend bedoeld zijn, maar wel zo worden opgevat (Jij bent niet helemaal Nederlands, hè?). Vervolgens heb je nog het ‘white privilege’, wat staat voor alle doodgezwegen voordelen voor blanken (de sollicitatiebrief die kansrijker is als er een Nederlandse naam onder staat). Ter afsluiting het zogenoemde ‘hipsterracisme’. Je bent blank, hoogopgeleid, walgt van PVV-xenofobie en daarom mag jij van jezelf best af en toe een foute racistische grap maken.

Wat mij nu het meest stoort, is dat al deze termen zo weinig verklaren. Ze geven namelijk geen antwoord op de hamvraag waarom racisme (en het daaraan nauwverwante verschijnsel discriminatie) zo onuitroeibaar is. Aandacht voor deze vraag mis ik node in het publieke debat. En begin nu niet over het koloniale verleden, want dat verklaart nog steeds niet waarom racisme ook voorkomt tussen etnische groepen onderling.

Heb jij je nooit afgevraagd waar racisme vandaan komt? Ik heb het antwoord niet, maar ik zou geneigd zijn het verder terug te zoeken dan die paar duizend jaar historie. Zou het bijvoorbeeld een uitvloeisel kunnen zijn van de diep ingebakken menselijke neiging om eigen familie te bevoordelen? Denk aan alle opa’s en oma’s die hun eigen kleinkinderen specialer vinden dan die van een ander? Geloven de meeste mensen diep in hun hart niet dat je, als het erop aankomt, meer steun kan verwachten van familieleden dan van anderen? En wie heeft als kind niet te horen gekregen dat je nooit zomaar vreemde mensen moet vertrouwen?

Onschuldige voorbeelden, zou je denken. Maar als het om schaarse middelen gaat, betekent het bevoordelen van de één altijd het uitsluiten van de buitenstaander. We vinden dat legitiem als het om eigen familie gaat. Maar vervang het woordje ‘familie’ door ‘de eigen groep’ en de stap naar discriminatie is geen grote meer. Daarom wortelt racisme volgens mij veel dieper dan de meeste mensen willen toegeven.

Dit is een docenten-wisselcolumn.
Bart Siebelink is docent text & copywriting aan de Willem de Kooning Academie en deelt deze column met Bart Bijl (IVL).