Met dat nieuws opende de Volkskrant gisteren. De VO-raad, de belangenvereniging voor het voortgezet onderwijs, wil dat er diploma’s op maat komen. Daarop staat dan per vak op welk niveau de scholier het heeft gevolgd: vwo, havo of vmbo. De politiek zou dit mogelijk moeten maken.

Het idee komt niet uit de lucht vallen. Staatssecretaris Sander Dekker zei in september al vrijwel hetzelfde in zijn brief over het stimuleren van talent in het onderwijs. Als leerlingen een vak op een hoger niveau kunnen volgen, moet dat mogelijk zijn, vond Dekker.

Maatwerkdiploma
Als dit maatwerkdiploma er werkelijk komt, heeft dat gevolgen voor het hoger onderwijs. Hoeveel vakken moet je op vwo-niveau hebben gevolgd voor je mag beginnen aan een universitaire opleiding? Als je bijvoorbeeld een academische techniekstudie kiest, is het dan erg als je Frans op havo-niveau hebt gedaan?

Bestuurslid Anka Mulder van de TU Delft: ‘Paul Rosenmöller is een verstandig man, dus we moeten zeker goed naar zijn voorstel kijken. In de toekomst zullen we toch steeds meer rekening houden met individuele studenten.’

Wegkomen met lager niveau
Maar ze houdt een slag om de arm. Dat doet universiteitenvereniging VSNU ook. Woordvoerder Bastiaan Verweij: ‘We gaan graag in gesprek met Rosenmöller, want het voorstel past bij flexibilisering en maatwerk in het onderwijs, waar we voorstander van zijn. Maar er zitten wel haken en ogen aan. Het vwo is niet voor niets voorbereidend wetenschappelijk onderwijs. Het gaat niet alleen om de vakinhoud, maar ook om de aanpak. Neem een werkstuk voor maatschappijleer: dat is op vwo-niveau echt anders dan op havo-niveau. Er mag best eens geworsteld worden met een vak. Je moet voorkomen dat leerlingen te makkelijk wegkomen met een lager niveau.’

In het hbo lijkt het voorstel beter te vallen. ‘Het is een heel interessant gedachte-experiment’, zegt voorzitter Paul Rüpp van Avans Hogeschool. ‘Ik ben er voorstander van. Het hangt natuurlijk af van je vervolgstudie: als daar specifieke talenten voor vereist zijn, en andere talenten wat minder, dan kun je scholieren ook met zo’n maatwerkdiploma toelaten. Neem de kunstopleidingen: soms heeft iemand overduidelijk talent, maar haalt hij net het havo-diploma niet. Dan kun je best kijken hoe je zo iemand toch verder kunt brengen.’

Bormans: ‘Bildung’
Ook Ron Bormans, collegevoorzitter van Hogeschool Rotterdam, wil met een open blik naar het voorstel kijken. ‘Ik steun de zoektocht naar meer maatwerk in het onderwijs. Maar ik zal ook een paar kritische vragen op tafel leggen. De moderne professional werkt niet meer vanuit één discipline en die integraliteit zie je terug in ons onderwijs. Daarnaast benadrukken we meer en meer het belang van ‘Bildung’ en de noodzaak om jonge mensen een brede blik mee te geven. Dat betekent bijvoorbeeld dat iemand die werktuigbouwkunde gaat studeren ook goed moet willen zijn in maatschappijleer of geschiedenis.’

Bovendien is het volgens Bormans de vraag of leerlingen sommige vakken op een hoger niveau gaan volgen, waardoor ze zichzelf overtreffen, of dat we op deze manier gaan toestaan dat ze vakken juist op een lager niveau afsluiten dan ze nu doen. Bormans: ‘De collega’s uit het voortgezet onderwijs zijn net zo goed bezig de lat hoger te leggen. Onze studenten beginnen daar de eerste vruchten van te plukken; dat zie je ook terug in onze rendementscijfers. Tenslotte: doen de leerlingen in de landen waar dit al mogelijk is het beter dan onze middelbare scholieren?  Ik geloof van niet.’

Kamer lijkt enthousiast
Een dag na de publicatie van het pleidooi van Rosenmöller lijkt de Tweede Kamer (gematigd) enthousiast over het maatwerkdiploma. Staatssecretaris Sander Dekker die zijn brief over het stimuleren van talent in het voortgezet onderwijs al in september schreef, lijkt te kunnen rekenen op steun van het PvdA. Volgens PvdA-woordvoerder Tanja Jadnanasing haalt dit plan ‘het maximale uit kinderen’, zo stelt ze vandaag in de Volkskrant. VVD-Kamerlid Karin Straus zegt in hetzelfde artikel dat ze benieuwd is naar de ervaringen van scholen die al werken met certificaten op hogere onderwijsniveaus.
Paul van Meenen, oud-leraar wiskunde en Tweede Kamerlid, twitterde dat het plan van Rosenmöller aansluit op de lijn van D66. Maar het CDA benadrukt dat het dan wel in opwaartse richting zou moeten zijn. ‘We moeten havo-leerlingen uit kunnen dagen met vwo-vakken’, zegt onderwijswoordvoerder Michel Rog in de Volkskrant. ‘Andersom ben ik er niet voor dat vwo’ers hun slechte cijfers op lager niveau gaan repareren. Een vwo-diploma moet een vwo-diploma blijven.’

HOP, Bas Belleman / Profielen (reactie Bormans)