Tienduizenden eerstejaars zijn deze maand vol goede moed begonnen aan een hbo-bacheloropleiding. Velen zullen teleurgesteld afdruipen. Over vijf jaar heeft minder dan de helft zijn diploma behaald. Een debacle, vooral voor de studenten, zegt onderwijskundige Roel van Asselt. ‘En de rendementen worden jaar na jaar slechter.’

Praktisch of onderzoekend
Op verzoek van de Vereniging Hogescholen analyseerde hij het probleem. Je kunt het op allerlei manieren aanpakken, maar volgens hem is dit de belangrijkste oplossing: ‘We moeten niet langer aan alle hbo’ers dezelfde eisen stellen. Er zouden verschillende soorten hbo moeten komen, zodat studenten kunnen kiezen voor breed of diep, praktisch of onderzoekend.’

Want waarom moet iedereen hetzelfde hbo-niveau halen, vraagt hij zich af. Het is niet eens helemaal duidelijk wat dat niveau is. ‘De eisen aan afstudeeropdrachten zijn de afgelopen tijd verscherpt. De nadruk op onderzoeksvaardigheden in het hbo wordt problematisch. Sommige studenten komen gewoon niet over die drempel heen.’

Havo en mbo veranderd
Er zijn nog wel meer verklaringen voor de slechtere resultaten. De havo en het mbo zijn bijvoorbeeld veranderd. ‘Misschien houdt het hbo daar niet genoeg rekening mee, of zijn de leerlingen werkelijk zwakker dan voorheen. Maar er zijn ook meer studenten gekomen: het is misschien te vanzelfsprekend geworden om te gaan studeren.’

Om de overstap van mbo naar hbo soepeler te laten verlopen, overleggen hbo-opleidingen soms met de omringende mbo-opleidingen over de voorbereiding van mbo’ers op het hbo, maar dat beschouwt Van Asselt als noodverbanden. ‘Je kunt een paar afspraken maken over vakken die je aanbiedt, maar dat heeft weinig zin: drie jaar later weet niemand meer dat die afspraken gemaakt zijn.’

Geen niveauverlaging
Hij pleit voor een fundamentele verandering: meer soorten hbo. Sommige opleidingen mogen van hem gerust wat praktischer zijn, zonder allerlei theoretische kennis en onderzoeksvaardigheden. ‘Dat is géén niveauverlaging, dat is een ander soort onderwijs. Je kunt natuurlijk ook de lat lager leggen om het rendement te verhogen, maar dat is absoluut uit den boze.’

Van Asselt spreekt in algemene termen over studenten, terwijl je best onderscheid zou kunnen maken. In het hoger onderwijs presteren allochtonen slechter dan autochtonen en mannen doen het slechter dan vrouwen. Moet hij daar niet naar kijken? ‘We moeten wel iets doen aan het studiesucces van mannen en allochtonen, maar dat was twintig jaar geleden ook al zo’, antwoordt hij. ‘Waar ik het over heb, is dat het studiesucces in alle groepen naar beneden gaat. Die neergang moeten we bestrijden.’

‘Het is actueler dan ooit’
Twee jaar geleden hield hij in feite hetzelfde pleidooi. ‘Het is nu actueler dan ooit’, vindt hij. ‘Met kleine maatregelen komen we er niet meer uit.’

HOP, Bas Belleman

Roel van Asselt was lector van Saxion Hogescholen, waar hij de doorstroom in het hoger onderwijs bestudeerde. Nu is hij zelfstandig onderwijsadviseur. Hij presenteert zijn analyse van de dalende rendementen 9 oktober op de ‘Dag van de beroepskolom’.