Kolijn is een van de acht eerstejaars culturele en maatschappelijke vorming met de specialisatie theater en maatschappij. Ze is om 11.00 uur al druk bezig. In de Veenfabriek in Leiden hebben de studenten een ruimte gekregen om te werken aan hun theatervoorstelling.

Wat zijn jullie hier aan het doen?
Kolijn: ‘We zijn met z’n allen een maakproces aangegaan: een theatervoorstelling produceren van begin tot eind. Er komt veel meer bij kijken dan alleen het bedenken en uitvoeren van een verhaal, en dat hebben we de afgelopen twintig weken geleerd. We werken nu aan onze eindpresentatie.’

En waarom hier in Leiden, in de Veenfabriek?
Kolijn: ‘Ilay den Boer, artistiek leider van de acteerschool waar wij les krijgen, kende een paar mensen bij de Veenfabriek, een muziektheatergezelschap. Zij werkten aan een theatervoorstelling over tulpen. Wij mochten toen – als een soort dependance van de Veenfabriek – onze eigen voorstelling gaan bedenken met als onderwerp tulpmania.’

Tulpmania, wat is dat?
Kolijn: ‘Het idee komt van Paul Koek, artistiek leider van de Veenfabriek. Hij vindt het verhaal achter de tulp al heel lang fascinerend. Het is veel meer dan een bloem. De tulp heeft een heel lange geschiedenis en heeft vroeger een hoop veroorzaakt. De eerste economische crisis bijvoorbeeld. Tulpen waren ontzettend veel waard, één tulpenbol stond in de gouden eeuw gelijk aan 22 (!) jaarsalarissen, toen zo’n 6.000 gulden. Je kunt de bloem met heel veel dingen associëren, hebzucht of gierigheid bijvoorbeeld. Wij kregen de taak om die associatie met de tulp te vinden en te vertalen naar een theaterstuk.’

Mike, die voor de Veenfabriek werkt en de studenten al vanaf het begin begeleidt, komt erbij staan. Hij benadrukt dat vooral het maakproces centraal staat. ‘De studenten hebben eerst heel veel onderzoek moeten doen naar deze tulpmania. Ze kregen een dik boek met informatie en moesten toen op zoek naar hun eigen associatie. Wat betekent die tulp voor mij? Elke student pikte er eigen dingen uit. Hebzucht, omdat iedereen vroeger zo’n tulpenbol wilde hebben. Of opstand vanuit de maatschappij, gierigheid, noem maar op.’

En met al die associaties moet je een begrijpelijk theaterstuk maken?
Mike: ‘Daar komt het wel op neer, ja. Het is puzzelen, componeren eigenlijk. Hoe maken we een lopend verhaal waarin alle associaties aan bod komen. Dat is moeilijk, maar ook leuk en leerzaam.’
Kolijn: ‘Ik vind het heel bijzonder dat we in ons eerste jaar al met zulke getalenteerde mensen mogen werken. De Veenfabriek is echt het neusje van de zalm, een heel goede leerschool.’

Een van de studenten, Armand, werd gegrepen door het keuringsproces van de tulp. ‘Voordat een tulp wordt goedgekeurd, vindt er een keuringsproces plaats. Dat hebben we tijdens onze research ook met eigen ogen gezien toen we een tulpenkwekerij bezochten. Ik moest toen denken aan mijn opa. Hij komt uit Indonesië en als immigrant werd hij destijds ook ‘gekeurd’. Hij moest aan bepaalde eisen voldoen om hier te kunnen wonen, net als een tulp die aangepast moet worden als-ie niet aan de eisen van de kwekerij voldoet. Dit onderwerp heb ik toen breder aangepakt en zo kwam ik bij asielzoekers en gastarbeiders terecht. Zij zijn tulpen die graag naar Nederland willen komen maar eerst gekeurd moeten worden. Ook heb ik me gefocust op Poolse arbeiders, zij werken veel bij kwekerijen en zijn ‘goedgekeurd’ voor dit werk.’

Wat zien we daarvan terug in jullie theaterstuk?
Armand: ‘Ik ben een Poolse arbeider die tulpen keurt.’

Vraagt zo’n stuk dan heel veel uitleg vooraf?
Armand: ‘Nee, dat doen we eigenlijk helemaal niet. Mensen kunnen hun eigen interpretatie aan ons verhaal geven, daar gaat het vooral om. Voor ons was het maakproces belangrijk. Deze presentatie – in de vorm van een theaterstuk dus – laat alles bij elkaar komen.’
Mike: ‘Maar dat is ook de kunst van theater hè. Als we een verhaal in woorden kunnen vertellen, kunnen we net zo goed geen theaterstuk maken. Het gaat erom dat we via beeldtaal een verhaal vertellen. En mensen kunnen hier inderdaad hun eigen interpretatie aan geven. Dat is het mooie van theater.’

Wat vond je het moeilijkste van het maakproces?
Armand: ‘Ik was alleen in het begin een beetje gestrest. We hadden geen idee wat we wilden gaan maken en ook niet waar we moesten beginnen. Toen Mike erbij kwam om ons te helpen, waren die zorgen eigenlijk zo weg. Vanaf toen vond ik alles wat we deden geweldig.’
Kolijn: ‘Ik heb er vooral veel van geleerd. Ik kijk nu met andere ogen naar de maatschappij. Niet per se in negatieve of positieve zin, maar ik leef nu met de wetenschap dat iets heel kleins heel veel kan oproepen bij mensen.’

Tekst & foto: Femke Radder