‘Een aantal docenten van ons instituut kent het mbo helemaal niet’, zegt Peter la Fleur, regiomanager externe betrekkingen van het instituut voor lerarenopleidingen (IvL). ‘Dat is jammer, want het is goed om te weten hoe mbo-studenten worden opgeleid, zodat de aansluiting met het hbo kan verbeteren. En het is ook goed om te weten hoe het werkveld eruitziet waarvoor wij onze studenten opleiden, want veel van onze studenten komen in het mbo te werken. Neem een vak als Nederlands. Op havo en vwo geef je naast grammatica en spelling ook les over proza en literatuur, dat is in het mbo niet het geval. Daar is het vak Nederlands branchegerelateerd. Om de aansluiting mbo-hbo beter te laten verlopen zijn aan beide kanten curriculumaanpassingen nodig. De lerarenopleiding Nederlands heeft in leerjaar 2 inmiddels een module ‘Nederlands in het beroepsonderwijs’ die twee blokken bestrijkt. In die module gaat het om taalbeheersing, argumenteren en debatteren.’

Tot nu toe hebben acht duo’s uit mbo en hbo bij elkaar stage gelopen. Per cluster (talen/exact/maatschappij) zijn dat twee docenten. Zo’n stage duurt vier maanden en de docenten krijgen hiervoor zestig uur ter beschikking. Het is de bedoeling dat de duo’s hetzelfde vak geven, de een op het mbo, de ander op het hbo.

Stigmatisering
Arjan van den Broek (Albeda) en Rudy Enny (Hogeschool Rotterdam) zijn zo’n duo. Van den Broek is docent gezondheidszorg en welzijn, Enny is docent beroepsvaardigheden bij de lerarenopleiding: voorbereiding op stage, adolescentie- en onderwijspsychologie. Enny: ‘Ik wilde graag met Arjan in een groepje, want vorig jaar was hij voorgedragen voor Leraar van het Jaar Rotterdam. Ik was daarom geïnteresseerd in zijn docentvaardigheden. We hebben bij elkaar in de klas gekeken en veel met elkaar gesproken over hoe we met studenten en met verschillende achtergronden omgaan. We zien bijvoorbeeld allebei dat studenten met dezelfde culturele achtergrond in de pauzes bij elkaar gaan zitten en dan ook in hun eerste taal praten. Is dat prima of moet je stimuleren dat de groepjes gaan mengen en dat er Nederlands wordt gesproken? Dat houdt ons allebei bezig. We denken dat de geborgenheid van de eigen groep belangrijk is en dat het geen probleem is dat die groepsvorming er is, maar dat we de studenten wel attent moeten maken op de omgeving. Anderen vinden het soms niet leuk als een groepje studenten Turks of Arabisch spreekt; ze kunnen zich buitengesloten voelen. Subgroepvorming vergroot ook de kans op stigmatisering en vooroordelen.

‘Ik heb goed gekeken naar de manier waarop Arjan zijn lessen spannend houdt. Hij staat soms drie uur voor een groep zonder dat de leerlingen zich gaan vervelen of op hun telefoons gaan kijken. Leerlingen en Arjan hebben echt aandacht voor elkaar. Hij is heel goed in het onderhouden van een relatie. Hij is energiek, betrokken en de leerlingen voelen zich veilig. Ik heb misschien meer aandacht voor lesopbouw, voor de kop en vooral voor de staart. Hoe check je of je lesdoelen zijn gehaald? Arjan zei dat hij daar weer van leerde.’

Discipline
Zowel het duo Van den Broek-Enny als het duo Kooske Franken (Albeda)-Willemien Sneller (IvL, Nederlands) boog zich over het thema discipline. Hoe ga je om met een leerling die te laat binnenkomt of zijn huiswerk niet gemaakt heeft? Het mbo stuurt op discipline, het hbo op eigen verantwoordelijkheid, zegt Franken. ‘Kom je in het mbo een paar keer te laat, dan krijg je een houdingscontract onder je neus geduwd. Ben je een paar keer afwezig (en nog onder de achttien), dan wordt de leerplichtambtenaar ingeschakeld. Ben je boven de achttien, dan belt de verzuimcoördinator om te vragen waar je bent. Leerlingen op het mbo zijn veel meer in het vizier dan studenten op het hbo. Op het hbo word je meer losgelaten en aangesproken op interne motivatie. Dat is voor mbo’ers die de overstap maken naar het hbo een grote cultuurshock. Uitval van mbo’ers uit het hbo heeft daarmee te maken.’

Franken en Sneller zijn inmiddels druk bezig met het ontwikkelen van een programma van honderd uur voor mbo’ers die naar het hbo willen. Daarin is aandacht voor taal-, maar ook voor studievaardigheden. We willen studenten al op het mbo vertrouwd maken met begrippen als ‘centrale vraag’, ‘hypothese’ en ‘deelvragen’, want onderzoek wordt op het hbo steeds belangrijker, maar is op het mbo afwezig. In het programma komt ook aandacht voor taalvaardigheden: van het lezen van formele taal tot het oefenen met teksten op hbo-niveau en het lezen van grotere hoeveelheden tekst, want ook daar zien we een kloof tussen mbo en hbo. Het zou geweldig zijn als hbo-docenten deze lessen bij ons konden verzorgen.’

Dat zou de samenwerking een boost kunnen geven, veronderstelt La Fleur. Want de organisatie van de docentstages is niet eenvoudig. ‘Mbo en hbo zijn heel anders georganiseerd. We werken samen met drie roc’s: Albeda College, Zadkine en Da Vinci College. Wij hebben dertien instituten, alleen het Albeda College al 55 branches. En de roostering zorgt ervoor dat er weinig flexibiliteit is. Het maken van afspraken is soms een probleem. Het gaat niet vanzelf, maar het project docentstage kan wel iets heel moois worden.’

Zijn collega Sander Peters, onderwijsleider gezondheidszorg bij het Albeda College, is dat met hem eens. ‘Ik ben erg blij dat de samenwerking tussen onze docenten op gang komt, maar wat mij betreft mogen er wel meer duo’s zijn en mag dit project meer body krijgen.’ La Fleur is daar al druk mee bezig. ‘We willen het aantal hbo-mbo-duo’s uitbreiden en ik ga proberen om volgend jaar ook docentstages met het vmbo van de grond te krijgen.’

Enny heeft ook nog een eigen doel voor ogen. Lachend: ‘Volgend jaar hoop ik docent van het jaar te worden.’

Dorine van Namen