Wordt het Dungeons & Dragons of toch een potje Risk? Zaterdagochtend om elf uur hebben drie studenten van het Instituut voor Communicatie, Multimedia en Informatietechnologie (CMI) er al een avond en nacht ‘hacken’ op zitten. Ze hebben zich opgesloten in een klein stinkkamertje (‘programmeurgeur’, heet dat, volgens een student), verschanst achter hun laptops. Niet zo gek dus, dat ze even ontspanning zoeken. Ze zijn trouwens toch al bijna klaar, zeggen ze zelfverzekerd.

Met nog drie uur te gaan voordat de jury hun werk beoordeelt, staan Bas (21), Yorik (21) en Wouter (22) op de tweede verdieping van de Willem de Kooning Academie naar een vitrine met bordspellen te kijken. ‘We hoeven alleen nog maar de presentatie voor te bereiden’.

Als deze Hackathon één ding leert, dan is het dat je je presentatie moet voorbereiden.

Het KNMI heeft afgelopen vrijdag en zaterdag zeventien teams op de been gebracht om twee problemen op te lossen. Ten eerste is er de slechte luchtkwaliteit in Rotterdam door het vele verkeer en de zware industrie in de haven. Ten tweede komt er nog altijd verkeer bij, van vervuilende bestelbusjes die steeds meer pakketjes moeten thuisbezorgen.

De vraag aan de aanwezige ‘professionals, designers, programmeurs, hackers en innovators’, zoals de deelnemers in de uitnodiging worden genoemd, is of zij deze problemen vanachter hun pc kunnen oplossen. Kun je het klimaat redden door slimme applicaties te bouwen?

Op het spel staat niet alleen het Rotterdamse klimaat, maar ook drieduizend euro aan prijzengeld. Het best toepasbare idee met de grootste maatschappelijke waarde wint. Maar de jury kijkt ook naar ‘innovatief gebruik van (open) databronnen’. Zo krijgen studenten toegang tot real time metingen van het KNMI, RDW of de Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) over bijvoorbeeld fijnstof, de verkeersdoorstroom, het waterpeil of de weersomstandigheden.

Hackathons zijn een soort creatieve snelkookpannen. Stop programmeurs (eventueel samen met andere specialisten) dagenlang bij elkaar in één ruimte, voer ze pizza en energiedrank en eindig met het prototype van een vernieuwende app. Gewoon voor de gein, of voor het geld. Of om de wereld te verbeteren.

Alhoewel het woord ‘hacken’ in de naam zit, wordt er niet gehackt in de zin van ‘illegaal inbreken’. Het draait bij hackathons vooral om slimme verbanden leggen, omwegen zoeken, onbekend terrein verkennen. Maar ook: maatschappelijke problemen oplossen met technische middelen. Het omzeilen van een ingewikkeld democratisch proces; politieke geschillen beslechten met apps. De gemeente kan besluiten dat in Rotterdam geen oude, luchtvervuilende diesels meer mogen rijden. Of je maakt een app die hetzelfde effect sorteert. Dat is ook hacken.

Maar hoe doe je dat?

Yorik en Wouter zaten eerst in een team met Joris. Maar die is thuis gaan slapen en nu neemt hij zijn telefoon niet meer op. Bas is er later bijgekomen. Van zijn team is de rest ook afgehaakt. Als Team Sweq Play werken ze nu met zijn drieën aan het fijnstofprobleem.

Hardlopers happen meer fijnstof
Ze dachten aan hardlopers, want die geven waarschijnlijk om hun gezondheid en verbruiken vijf keer meer zuurstof dan andere weggebruikers. Zij moeten zich het probleem van fijnstof dus extra aantrekken. Ze gebruiken al hardloop-apps, zoals Runkeeper en Strava, waarin ze hun hardloopprestaties bijhouden en delen met andere gebruikers. Als je die apps nou gewoon uitbreidt met informatie over fijnstof? Bijvoorbeeld met informatie over de hoeveelheid fijnstof op je hardlooproute? Dan zou Runkeeper je het advies kunnen geven om een andere, meer gezonde route te nemen of een uurtje later te lopen, zodra het stof is neergedaald. Voor een paar tientjes zouden deze hardlopers ook een sensor kunnen aanschaffen die fijnstof meet, zodat je niet alleen kunt zien hoeveel fijnstof je net hebt gehapt, maar je ook voor de hele goegemeente al hardlopend extra fijnstofmetingen verricht. Op den duur verbeteren zo de fijnstofvoorspellingen en groeit het bewustzijn van het belang van schone lucht.

Die fijnstofsensor is in, blijkt ook uit de ideeën van andere teams. Team Stadslab bedenkt een routeplanner die niet alleen de tijd maar ook de prijs en de hoeveelheid vervuiling van een reis toont. Mensen willen een goede keus maken. Daarvan zegt Roy (21, industrieel productontwerpen) overtuigd te zijn. Hij gelooft dat mensen vaker de fiets zullen pakken als ze zien dat dat niet alleen geld, maar ook fijnstof- en co2-uitstoot scheelt. Ook al duurt de reis dan misschien iets langer.

De Nightshifters gebruiken een sociale nudge (een duwtje in de goede richting, red.). Hun plan, ‘Bezorgeloos’, combineert een bestaande oplossing voor pakketbezorging met een nieuwe burenhulp-app. Om bestelbusjes uit de straten te weren, zouden bezorgers de pakketjes voortaan naar een centrale plek moeten brengen, zoals een wijkdepot. Daar kunnen wijkbewoners natuurlijk hun eigen pakketje ophalen, maar ze kunnen ook gelijk dat van de buren meenemen. Zo verdienen ze sociale credits en daarmee kun je laten zien hoe goed je bezig bent.

Er zijn weinig teams die géén gedragsverandering proberen te stimuleren. Mede daarom is het plan van Team 1 om het riool te hacken zo verfrissend. Veel fijnstof blijft vlak boven de grond hangen en met wat onderdruk kan dat laaghangende stof zo het riool ingezogen worden. Daar lost het op in water. Er moeten wel putjes worden bijgegraven. En de wind moet goed staan.

Iets eenvoudiger misschien is het idee van Scholierenpost. Bas van der Geer werkt met zijn dochter Lisa (12) aan het idee om pakketjes op scholen te bezorgen en die door de scholieren de wijk in te laten fietsen. Daar kan de school ook wat aan verdienen. De klas die de meeste pakjes rondbrengt kan van de opbrengst wellicht naar Parijs.

Van deeltjesversnellers naar schone lucht
Eigenlijk zou Bas hier zaterdag al lang niet meer zijn. Hij kwam vrijdag naar Rotterdam om naar de speech van zijn dochter te kijken, over het belang van schone lucht (met die speech deed ze ook mee aan een nationale debatwedstrijd). Maar terwijl vader en dochter vrijdag in het publiek naar andere experts luisterden, bedachten ze Scholierenpost. Daarna schreven ze zich alsnog in als team. ‘Mijn vrouw gaat wel boos worden, omdat ik mijn dochter ’s nachts laat doorwerken’, zegt Bas. Lisa is net op een poef in slaap gevallen. ‘Maar dit is toch beter dan school?’

Bas schrijft in het dagelijks leven software voor deeltjesversnellers. ‘Er gebeuren allemaal erge dingen in de wereld waarvan ik niet zo goed zou weten hoe je ze moet oplossen. Je weet niet wat ethisch correct of incorrect is. Maar dit probleem is gewoon oplosbaar. Dat moeten we dus ook gewoon doen.’

Het enthousiasme op deze hackathon is echt. Ook Wouter, Yorik en Bas vinden het leuk om hier, ehm, ‘gratis bier te drinken’. Serieus: ‘Het is leuk om te kijken of je in 24 uur een idee kunt bedenken en uitwerken’, zegt Yorik. Wouter heeft als programmeur eerder aan hackathons meegedaan en ook een keer gewonnen. ‘Het prikkelt je creativiteit en verandert hoe je tegen dingen aankijkt.’ Bas is extra gemotiveerd door de uitdagingen. ‘Op school wil je misschien een zes halen, maar nu word je echt competitief. Je denkt steeds opnieuw: Is het een prijswinnend idee?’

Nu, dat is het niet.

De jury bestaat uit directeuren van Rijksdiensten en uit ict-specialisten uit het bedrijfsleven. Ze lopen er zaterdag fris en uitgeslapen bij. Ze zijn enthousiast. Scholierenpost is ‘prachtig in zijn eenvoud’. ‘Ik ben helemaal fan’, zegt een jurylid, na een pitch van de twaalfjarige Lisa. Ook andere projecten worden geprezen. Heel af en toe stelt de jury een vraag: Hoe uitvoerbaar is dat plan met die rioolputjes eigenlijk? De studenten moeten het antwoord schuldig blijven. Ze zijn geen techneuten maar ‘concepters’, zegt de woordvoerder. Allemaal studeren ze advertising aan de Willem de Kooning Academie. Ze hebben in 24 uur een mooi filmpje gemaakt, inclusief vrolijke animatie, heldere voice-over en blijmoedige achtergrondmuziek.

De jury is vooral te spreken over plannen met ‘sociale impact’. Team Sweq Play zit wel in die categorie, maar heeft geen zicht op de prijzen. Dat heeft misschien ook iets met de presentatie te maken. Kennelijk deden alle teams nog een extra pitch op camera, voor het YouTube-kanaal van de Hackathon. Sweq Play staat er niet bij. ‘We pitchten als eersten en zijn daarna snel bier gaan drinken.’

Zaterdag aan het eind van de middag worden de winnaars op het podium geroepen voor de prijsuitreiking. De tweede prijs van 750 euro is voor Team Stadslab voor de routeplanner. Team 1 krijgt ook 750 euro voor de innovatieve rioolhack. Maar de winnaars zijn de industrieel productontwerpers van de TU Delft. Bezorgeloos. Ze krijgen 1500 euro voor hun wijkdepots met sociale impact-app.

Tegen de tijd dat de prijzen zijn uitgereikt zijn Wouter, Bas en Yorik al naar huis. Ze zijn het met elkaar eens: een mooi filmpje van hun concept was geen gek idee geweest.

Olmo Linthorst