Column Bart Siebelink: Help, onze taal verloederd!
Gepubliceerd: 29 August 2016 • Leestijd: 1 minuten en 41 seconden • Bart SiebelinkValt jou iets op aan deze kop? Nee, dan ben je vast zo’n hopeloos geval aan wie deze column niet besteed is. Het zoveelste bewijs van de veelgehoorde stelling dat het schrijfniveau van de doorsnee hbo-student schromelijk tekortschiet. Adriaan de Jongh, docent van het jaar, zei pas nog letterlijk in Profielen: ‘Taalachterstand wegwerken zou echt prioriteit moeten hebben.’
Laten we dat slepende debat over taalverloedering eens afpellen. Aan de ene kant van het spectrum staan de rekkelijken die zeggen: ‘Ach, onze taal is een levend, organisch gegeven dat meegroeit met zijn tijd. Wen er maar aan en wees niet te conservatief. Alle standaarden voor spelling en grammatica zijn betrekkelijk, anders hadden we nu nog steeds alles volghens den ouden spellingh geschreeven.’
Anderzijds heb je de preciezen die zich suf ergeren aan de vele taalfouten waar ze dagelijks over moeten struikelen. Opvallend vaak zijn dat oudere mensen die nog ‘degelijk onderwijs’ hebben genoten en daar niet zelden een gevoel van superioriteit aan ontlenen. Symptomatisch voor deze attitude is hun gedweep met het Groot Dictee. Je weet wel, die freakshow voor linguïstische betweters die de meest onmogelijke gezochte woorden erbij slepen om de achterlijkheid van het proletariaat bloot te leggen.
Maar ja, onze taal is nu eenmaal publiek bezit. Kennelijk nodigt dat uit om er nonchalant mee om te springen. Een paar voorbeelden: tegenwoordig rekenen we ‘groter als’ niet langer fout, terwijl ‘groter dan’ juister is. Tegenwoordig hoor je ook ‘er mist iets’ terwijl eigenlijk wordt bedoeld ‘er ontbreekt iets’. Dat hele werkwoord ‘ontbreken’ hebben we volledig laten verdringen door het Engels (grammaticale ruis op de koop toe nemend) en wordt kennelijk door niemand meer gemist (let op de woordspeling). Hetzelfde geldt voor het werkwoord ‘controleren’ in de betekenis van ‘beheersen’, zoals in de zin: ‘deze gebieden worden gecontroleerd door IS’. Nu irriteren deze voorbeelden mij persoonlijk mateloos. Maar zolang iedereen nog redelijk goed kan volgen wat er bedoeld wordt, zal de gemakzucht van de massa het blijven winnen van de irritatie van sommigen.
De vraag is vanaf welk punt dit problematisch wordt. Laten we de taal eens vergelijken met een vliegtuig. Dat vliegt ook nog wel als er een krasje op de neus komt, als één ruitenwissertje stuk is of misschien zelfs nog wel wanneer je de propeller heel lichtjes verbuigt. Maar hoeveel schade kan het toestel verdragen voordat het neerstort? Ofwel: wanneer stapelen de foutjes en slordigheidjes zich op tot boven de tolerantiemarge?
Als je de taal beschouwt als het vliegtuig waarin je jouw gedachten laat reizen, is opeens zonneklaar waar die grens ligt. Die is bereikt wanneer je als student de taal niet voldoende beheerst om complexe redeneringen, gedachten en ideeën schriftelijk onder woorden te brengen.
Bart Siebelink is docent text & copywriting aan de Willem de Kooning Academie. Hij deelt deze column met Bart Bijl (IvL).
Ik vind het schrijfniveau van de docenten ook niet om over naar huis te schrijven. Ik haal per tentamen gemiddeld 2 spel- of stijlfouten uit de tentamens. Vreemd dat iedere student Nederlands moet beheersen op taalniveau 3F, maar dan een docent geen foutloos tentamen kan maken.
*dat een docent geen foutloos tentamen kan maken
Goed verhaal, lekker kord
Precies wat Yvonne zegt. Modulewijzers en tentamens bevatten vaak veel slordigheidsfouten, meestal op taalniveau. En dan zijn het de docenten die het goede voorbeeld moeten geven! Wel ben ik van mening dat iedere HBO opleiding meer aandacht moet besteden aan het niveau Nederlands en dit niet als een ondergeschoven kindje moet behandelen.
De vergelijking tussen een vliegtuig en taal is belachelijk. Een taal kan niet neerstorten, slechts evolueren. Ook al heb je van die puristen, die veelal hun brood verdienen met taal en/of al een jaartje ouder zijn, die dat met lede ogen aanzien en ‘hun’ versie van het Nederlands als superieur zien. Dit is natuurlijk slechts gebaseerd op de taal die standaard was in hun jonge jaren, want vroeger was alles beter. Enig objectief argument voor de ‘juiste’ of ‘superieure’ taal ontbreekt volledig en daarom wordt dan maar gezegd dat de jongeren slecht zijn in taal.
De grens is volgens de schrijver van dit broddelwerk zonneklaar. Zelf zie ik dat niet, maar ik zal maar even meespelen. Het punt wanneer een student (want andere mensen doen niet aan de volgende punten, dat is slechts voorbehouden aan studenten) geen complexe redeneringen, gedachten of ideeën schriftelijk kan verwoorden. Nu mag de schrijver van dit stuk mij vertellen welke complexe redenering, gedachte of idee ik niet schriftelijk onder woorden kan brengen wanneer ik een d/t fout maak, “groter als” schrijf, schrijf dat er iets mist in plaats van ontbreekt of zeg dat iemand iets controleert in plaats van beheerst.