Deze zomer nam de Hogeschool Rotterdam afscheid van ruim driehonderd freelance docenten. Sinds 1 mei eist het kabinet strikte naleving van de fiscale regels voor de inzet van zzp’ers. Daardoor is het volgens hogescholen vrijwel onmogelijk geworden om zelfstandigen in te huren als docent.

Ict’ers, communicatieadviseurs, ontwerpers, kunstenaars en medisch specialisten die vaak al jaren voor de klas stonden, moesten in dienst komen óf vertrekken. Want hogescholen die zzp’ers toch aan het werk zetten in het onderwijs, riskeren forse naheffingen en boetes. De Hogeschool Utrecht heeft uitgerekend dat de schade voor hen kan oplopen tot 25 miljoen euro. Bij de HU raakte bijna veertig procent van de zelfstandigen hun onderwijsklus kwijt, bij de HR keerde iets minder dan de helft van de 650 zzp-docenten na de zomervakantie terug. Een op de drie kreeg een (payroll)contract en honderd zzp’ers vallen onder de HR-overgangsregeling.

Inkomensverlies

De wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA), waarin is vastgelegd dat werkgevers zelf verantwoordelijk zijn voor de juiste toepassing van de zzp-regels, heeft in het hele land tot veel onrust en onzekerheid geleid, schreef Wiebes twee weken geleden aan de Tweede Kamer. Omdat er veel onduidelijkheid is over het toepassen van de fiscale regels, zijn opdrachtgevers huiverig geworden zzp’ers in te huren, blijkt uit de ruim 1800 klachten die bij het speciaal ingestelde meldpunt binnenkwamen. Zelfstandigen krijgen minder opdrachten, lijden groot inkomensverlies en worden gedwongen via payrollorganisaties te werken.

De wet leidt dus tot onzekerheid over werk en inkomen onder de één miljoen arbeidskrachten die als zzp’er werken. En dat was niet de bedoeling. ‘Echte ondernemers moeten kunnen ondernemen’, schrijft de staatssecretaris. Daarom legt de Belastingdienst tot 1 januari 2018 geen naheffingen en boetes op. Tenzij de opdrachtgever ‘opzettelijk een situatie van evidente schijnzelfstandigheid laat ontstaan of voortbestaan omdat hij had kunnen weten dat er feitelijk sprake is van een dienstbetrekking’, voegt Wiebes er in de bijlagen van zijn brief aan toe.

Grijs gebied

Die uitzonderingsbepaling maakt dat de Hogeschool Rotterdam huiverig blijft zzp-docenten in te huren. Want dat de Belastingdienst zzp’ers die hetzelfde werk doen als docenten in vaste dienst als pseudowerknemers beschouwt, kan niemand zijn ontgaan. Dit voorjaar kreeg de hogeschool al een naheffing omdat er tussen 2011 en 2015 honderden zzp’ers voor de klas stonden die volgens de fiscale regels in dienst hadden moeten komen.

Daarom draait de HR het beleid dat per 1 mei is ingezet niet terug, kregen directeuren en p&o-adviseurs vorig week te horen. Zzp’ers en opdrachtgevers die een duidelijke werknemer-werkgeversrelatie hebben vallen niet onder de opschortende werking, schreven Ostara de Jager-Bes (directeur OenO) en Ron van Kints (directeur AIC). En dat is bij docenten die bij een hogeschool werken bijna altijd het geval. ‘De vraag die steeds gesteld moet worden is en blijft of er sprake is van een gezagsverhouding. Is dit het geval, dan blijven de enige mogelijkheden: payroll of een arbeidsovereenkomst’, aldus de mail.

Twijfelgevallen

Of de honderd freelancers die sinds september onder de interne overgangsregeling vallen wel door kunnen als zzp’er, is nog onduidelijk. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om afstudeerbegeleiders die niet voor de klas staan, maar studenten individueel begeleiden. Of om gastdocenten die een kort lesprogramma uitvoeren dat ze zelf ontwikkeld hebben. De HR heeft deze werkwijzen ter goedkeuring voorgelegd aan de Belastingdienst en overlegt nu wat er met deze twijfelgevallen moet gebeuren nu de wet is opgeschort en inspecteurs niet meer toetsen of er sprake is van een gezagsrelatie.

Yvonne van de Meent
Illustratie: Jarek van Dalsen