Op veel onderwijsinstellingen, waaronder de Hogeschool Rotterdam, worden studenten met een achterstallige collegegeldschuld niet heringeschreven. Dat betekent dat ze dat jaar niet kunnen studeren. Een inschrijving is namelijk pas rechtsgeldig als de student collegegeld heeft betaald. Een hogeschool mag bijvoorbeeld geen diploma verstrekken aan studenten zonder geldige inschrijving.

Dit jaar gaat het op de HR dus om een aantal van 317 en dat is iets hoger dan de 306 studenten die vorig jaar niet aan een nieuw schooljaar konden beginnen vanwege een collegegeldschuld. Toch is deze stijging relatief, want ook het studentenaantal op de HR steeg, met 4,6 procent.

De trend van jaarlijkse groei lijkt daarmee gekeerd. In 2014 ging het nog om 151 studenten en daarna groeide het aantal jaar op jaar. Hoewel het in percentages maar om een kleine groep gaat, zorgde het absolute aantal afgelopen voorjaar voor een schok: 300 persoonlijke levens werden erdoor geraakt. Niet alleen het collegebestuur, de decanen en het studenten service center van de Hogeschool Rotterdam maakten zich zorgen, maar ook de politiek.

Tot twee keer toe Kamervragen gesteld

Tweede Kamerleden Frank Futselaars (SP) en Harry van der Molen (CDA) dienden tot twee keer toe Kamervragen in om minister Bussemaker ertoe te bewegen de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek aan te passen zodat DUO het collegegeldkrediet rechtstreeks aan de instelling zou kunnen overmaken.

Eerder pleitte collegevoorzitter Ron Bormans hiervoor in Profielen. Een dergelijke optie kan het aantal studenten met een schuld bij hogescholen of universiteiten verkleinen. Bussemaker gaf al bij de eerste beantwoording aan hier niks voor te voelen. Zij dacht dat zo’n maatregel juist niet door de studenten die het betreft, zou worden gebruikt.

‘We hebben lang gedacht dat studenten financiële wijsheid van huis uit meekregen, maar dat is niet zo.’

Futselaar en Van der Molen namen hier geen genoegen mee. Zij confronteerden de minister met een advies van de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving over het toeslagenbeleid. Daarin wordt geadviseerd om zorg- en huurtoeslag
direct over te maken aan verzekeraar en woningcorporatie om
problematische schulden te voorkomen. Staatssecretaris Jetta Klijnsma, een mede-kabinetslid van Bussemaker, zou dat een goed idee vinden .

De beide Kamerleden vonden dat de reactie van Klijnsma ‘haaks’ stond op de weigering van Bussemaker om rechtstreeks overmaken van het collegegeldkrediet mogelijk te maken. Maar ook hier is de minister het niet eens met Futselaar en Van der Molen, zo blijkt uit haar beantwoording van de Kamervragen van half september. Zij pleit vooral voor ‘steun en coulance’ van de onderwijsinstellingen.

Geen uitschrijving tijdens het collegejaar

‘Misschien doelt de minister hier op de hogescholen en universiteiten die studenten al tussentijds, dus lopende het studiejaar, uitschrijven? Dat zijn er inmiddels behoorlijk wat’, reageert Coco Bogers, manager van het studenten service center. ‘Op de HR kiezen wij daar niet voor. Wij trekken de streep bij 1 september. Studenten die gedurende het studiejaar een schuld opbouwen, krijgen herinneringen en incasso’s, maar worden niet uitgeschreven.’

Bogers vraagt zich af of de HR nog meer ‘coulance’ kan tonen dan nu het geval is. ‘Ook wij willen voorkomen dat schulden opstapelen; daar zijn studenten niet bij gebaat. Daarnaast zeg ik, op basis van eerder ingewonnen juridisch advies, dat we niet nog meer coulance kunnen tonen dan we al doen. Ik vind dat wij behoorlijk veel tijd en extra middelen stoppen in het innen van achterstallig collegegeld. Dit traject nog verder uitrekken, zorgt ook weer voor extra kosten. Daar moeten we voorzichtig mee zijn. We hebben ook een verantwoordelijkheid naar studenten die er wel in slagen om hun collegegeld op tijd te voldoen.’

Maatwerk bij ‘bijzondere omstandigheden’

Bovendien is die coulance er al, vindt Bogers. ‘Als er uitzonderlijke bijzondere omstandigheden zijn, volgt er in samenwerking met de studentendecaan en opleiding maatwerk van de hogeschool.’

Het keuzevak Omgaan met geld startte met 3 groepen. ‘Kennelijk is er behoefte aan.’

Dat bevestigt Maarten van Os, manager van de studentendecanen op de HR. ‘In 99,9 procent van de gevallen gaat alles rondom het collegegeld gewoon zoals het hoort. Maar er zijn tien tot vijftien gevallen per jaar die zodanig afwijken dat we daar iets mee moeten. We vinden elkaar nu eerder dan voorheen om in deze situaties een oplossing te vinden. Om dat eenvoudiger te maken hebben we één decaan uit ons team aangewezen voor het contact met het studenten service center. Zij overlegt als het gaat om bijzondere persoonlijke omstandigheden, waarbij advies van een studentendecaan het verschil kan maken.’

DUO als pinautomaat

Van Os, Bogers en Angela Vroegindeweij (manager bedrijfsvoering RAc) staken de afgelopen maanden de koppen bij elkaar om te onderzoeken wat de hogeschool kan doen om de financiële stress van studenten te verlichten. Behalve die betere afstemming tussen decanen en studenten service center, nam het drietal het initiatief tot het keuzevak Omgaan met geld waarin studenten wijzer kunnen worden in geldzaken.

‘We wilden starten met één groep’, vertelt Vroegindeweij. ‘Maar er was zo veel belangstelling dat we nu zijn begonnen met drie groepen; 62 studenten in totaal. Dat is boven verwachting. Er is dus kennelijk veel behoefte aan.’

Hans Neijman is belastinginspecteur en docent bij de opleiding accountancy van RAc (Rotterdam Academy). Hij geeft het keuzevak aan een klas van ongeveer tien studenten. ‘Dit zijn studenten die bezorgd zijn over hun financiële situatie. Met elk van hen heb ik aan het begin van het keuzevak een gesprek gehad over hun individuele situatie. Daarin hebben we hun inkomsten en uitgaven op een rij gezet, en kon ik individuele tips geven. Wat mij opvalt, is dat veel van deze studenten te optimistisch zijn over hun geldzaken en DUO gebruiken als pinautomaat. Als ze een keer tekortkomen, verhogen ze gewoon hun lening. DUO maakt dat natuurlijk ook heel makkelijk.’

De studenten sluiten het keuzevak af met een plan van aanpak om hun financiën op orde te brengen. Neijman denkt dat dit voor veel meer studenten nuttig zou zijn. ‘We hebben lang gedacht dat studenten financiële wijsheid van huis uit meekregen, maar dat is niet zo. Bovendien zijn financiën gecompliceerder geworden door het digitale bankieren en shoppen. Jongeren hebben creditcards en kunnen met gemak aankopen doen op internet. Dat vraagt om kennis en beheersing.’

Studenten sneller doorverwijzen

Een andere uitkomst van de ‘werkgroep financiële stress’ is de training die de Kredietbank Rotterdam in september gaf aan alle medewerkers van het studenten service center. Bogers: ‘Het is ons nu duidelijker wat de Kredietbank kan doen voor studenten met financiële problemen. Mensen denken vaak dat de Kredietbank zich alleen met schuldsanering bezighoudt, maar zij geven ook advies. De drempel om daar naartoe te gaan, is dus lager dan vaak wordt gedacht. Mooi van Rotterdam is het beleid dat alle studenten van Rotterdamse onderwijsinstellingen er voor advies terecht kunnen. Je hoeft dus niet ingeschreven te staan bij de gemeente Rotterdam. Handig voor ons om te weten. Zo kunnen we onze studenten beter doorverwijzen.’

Ook doet de hogeschool mee aan een onderzoek van het lectoraat schulden en incasso van Hogeschool Utrecht. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft subsidie verstrekt aan dit project dat is gericht op ‘preventie van studievertraging en –uitval als gevolg van financiële problemen onder hbo-studenten’.

Minister Bussemaker wil de uitkomsten van het onderzoek afwachten. Die worden in de zomer van 2019 verwacht. ‘Daarna kan worden bezien wat de meerwaarde is van het direct overmaken van het collegegeldkrediet (op verzoek van de student) aan de instelling’, schrijft zij in haar Kamerbrief.

Tekst: Esmé van der Molen
Illustratie: Demian Janssen