Het CDA wil de basisbeurs alleen voor bachelors terug. In ruil bezuinigt de partij tweehonderd miljoen op de totale bekostiging van universiteiten en hogescholen. Daarnaast wil de partij van Sybrand Buma de verhoging van de aanvullende beurs deels terugdraaien, net als de versoepelde terugbetaalvoorwaarden voor studieleningen. Ook de gunstige leenrente mag van de christendemocraten omhoog.

Ov-kaart

Die laatste drie bezuinigingen bepleit ook de ChristenUnie. Maar anders dan het CDA gunt ze ook masterstudenten hun basisbeurs terug. Om dat te kunnen betalen moet ook de ov-kaart worden versoberd: die zou alleen nog moeten gelden voor de nominale studieduur. Verder zet de christelijke partij het mes in de instroom van kunstopleidingen: die kan wat haar betreft worden gehalveerd.

Ook de SP maakt zich sterk voor herinvoering van de basisbeurs voor bachelor- én masterstudenten. Sterker nog, die moet wat de socialisten betreft met tweehonderd euro per maand omhoog. Dat moet onder meer worden opgebracht door het budget universiteiten en hogescholen met driehonderd miljoen euro te verlagen. Zij kunnen dat volgens de SP opvangen door op bureaucratische uitgaven te besparen.

Analyse

Vanmorgen presenteerde het Centraal Planbureau zijn analyse van elf verkiezingsprogramma’s. Die maakt duidelijk wat de effecten daarvan zijn op de korte en lange termijn. De werkloosheid en koopkracht krijgen altijd veel aandacht, maar er staat ook in hoe de partijen onderwijs en onderzoek in hun begroting opnemen.

Vooral D66 (3,8 miljard), GroenLinks (2,8 miljard) en PvdA (2,6 miljard) tasten diep in de buidel. VVD en CDA vinden respectievelijk honderd en tweehonderd miljoen extra wel genoeg.

Afromen

Regeringspartij VVD wil niet zoveel extra aan onderwijs uitgeven: honderd miljoen erbij in de komende regeerperiode. De lerarenbeurzen en scholingsvouchers voor laagopgeleiden kunnen bijvoorbeeld omhoog.

Tegelijkertijd besparen de liberalen tweehonderd miljoen op de onderwijsbekostiging “met als doel het afromen van de stijging van de productiviteit in onderwijs en onderzoek”. Met andere woorden, er wordt efficiënter gewerkt, dus is er minder geld nodig. Net als de ChristenUnie wil de VVD het aantal studenten van kunstopleidingen halveren: dat scheelt honderd miljoen euro.

Coalitiegenoot PvdA reserveert veel meer geld voor onderwijs en onderzoek. Het collegegeld voor een tweede studie gaat omlaag en er komt tweehonderd miljoen bij voor fundamenteel onderzoek. Alleen de subsidies die het ministerie van Onderwijs uitdeelt, moeten het ontgelden: van de sociaaldemocraten mag daar gerust vierhonderd miljoen vanaf.

Overigens wil VNL (met Jan Roos als lijsttrekker) meer dan vier miljard op onderwijs bezuinigen. De PVV liet zijn programma van één A4’tje liever niet doorrekenen.

Onderzoek

Van alle partijen investeert D66 het meest in onderzoek: vierhonderd miljoen euro extra per jaar. De ChristenUnie reserveert driehonderd miljoen, maar dan alleen voor toepassingsgericht onderzoek. PvdA, CDA en SP volgen met tweehonderd miljoen euro extra investeringen.

Vier jaar geleden had de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen felle kritiek op de doorrekeningen van het CPB. Het regime van het CPB zou ervoor zorgen dat onderwijs en wetenschap te weinig geld krijgen, zei toenmalig president Hans Clevers.

Belachelijk

Want investeren in onderwijs en wetenschap levert geen snelle economische winst op en daar ging alle aandacht naartoe. Clevers vond dat belachelijk. Iedereen snapt hoe belangrijk onderwijs aan kleine kinderen is.

Later onderstreepte de KNAW in een rapport dat de wetenschap bijdraagt aan het begrip van maatschappelijke problemen en dat ook de levensverwachting is gestegen dankzij de wetenschap. Zulke opbrengsten vang je niet zomaar in economische modellen. Zelfs premier Rutte deelde de kritiek.

Maar het CPB kon er weinig mee. Wat de wetenschap oplevert is nu eenmaal moeilijk in getallen te vangen. Daarin verschilt wetenschap overigens niet van een nieuwe snelweg: die levert ook niet meteen winst op, maar je moet die uitgaven wel inboeken.

HOP, Matthijs van Schie en Bas Belleman