Het plan was juist dat studenten nooit meer een boete zouden betalen als ze hun ov-studentenkaart te laat inleverden. Met komst van de ov-chipkaart zou het stopzetten voortaan automatisch gebeuren, beloofden de ov-bedrijven volgens een reconstructie van het Hoger Onderwijs Persbureau.

Maar de ov-bedrijven moesten hun belofte breken, zeiden ze. Het zou technisch niet haalbaar zijn. Dus moeten studenten hun ‘studentenreisproduct’ nog altijd zelf van de kaart halen. Doen ze dat niet, dan krijgen ze een boete. Daar verdienen de ov-bedrijven tientallen miljoenen aan en daarom maken ze geen haast meer met een technische oplossing. Ze lobbyen zelfs om de boetes te verhogen.

Woest

Schandelijk, vindt SP-Kamerlid Frank Futselaar. ‘Je kunt wel zeggen dat ik woest ben. Dat ze vervolgens ook gelobbyd hebben voor het verhogen van boetes, terwijl ze zelf een ingewikkeld systeem optuigen… dat vind ik alle perken te buiten gaan.’

Hij kondigt Kamervragen aan. ‘Ik heb altijd veel moeite gehad met het verhaal dat het technisch niet mogelijk is om de ov-studentenkaart automatisch stop te zetten. Wat ik al helemaal vreemd vind, is dat je ook een boete kunt krijgen als je er niet mee gereisd hebt.’

‘Het artikel laat goed zien dat er al jaren weinig vaart achter het probleem wordt gezet’, zegt collega Eppo Bruins van de ChristenUnie. ‘Mij lijkt dat stopzetten niet onmogelijk, want om schrikbarend grote aantallen gaat het niet. Het onderzoek dat de minister hiernaar laat doen moet dit najaar meer duidelijkheid geven.’

D66 vindt dat het ministerie van OCW er destijds veel meer bovenop had moeten zitten. ‘Dat had een hoop narigheid voorkomen’, zegt Kamerlid Paul van Meenen. ‘Nu beweegt de minister mee in de situatie zoals die is. Ik zou zeggen, we moeten het probleem nu van de andere kant aanpakken: de vervoersbedrijven houden aan de afspraak van destijds.’

Melkkoe

Ook formatiepartner CDA is geschrokken. ‘Ik vind het een heel schokkend beeld dat hier wordt geschetst: het heen-en-weer-gepingpong tussen vervoersbedrijven en OCW’, zegt Harry van der Molen. Hij is op zich niet tegen boetes: bewust frauderende studenten moeten wat hem betreft worden aangepakt. ‘Maar ik pas ervoor dat goedwillende studenten door de NS en andere vervoersbedrijven worden gezien als een melkkoe waar geld te halen valt.’

Zihni Özdil van GroenLinks had al eerder aan de Ombudsman gevraagd wie er financieel gezien het meeste baat heeft bij de boetes. ‘Daar kon hij toen geen antwoord op geven. Nu lijkt het erop dat we een smoking gun hebben. Dat vind ik toch ernstig.’

Geen excuus

Hoewel de VVD de situatie ‘niet ideaal’ vindt, heeft de partij minder bezwaren bij de boete. ‘Er werd simpelweg te veel misbruik van gemaakt’, reageert Kamerlid Roald van der Linde. ‘Natuurlijk zou je willen dat de ov-kaart vanuit Groningen wordt stopgezet, zonder dat je zelf moet inloggen. Maar dat is natuurlijk geen excuus voor een afgestudeerde om zijn zaakjes niet te regelen. Je krijgt als gebruiker ten minste twee keer een brief over het stopzetten en ik verwacht van afgestudeerden dat ze hun post lezen.’

De VVD pleit er dan ook voor om de boete trapsgewijs te verhogen en diende samen met het CDA eerder al een motie hierover in, waar eerder een meerderheid van de Kamer vóór stemde. ‘In de eerste maanden is de schade dan nog te overzien, als je uit pure berekening fraude pleegt, word je des te harder aangepakt.’

Dupe

De studentenorganisaties zijn mordicus tegen een boete. Belofte maakt schuld, vinden ze. ‘We zijn ervóór om de boetes helemaal af te schaffen en de verantwoordelijkheid bij de vervoersbedrijven zelf neer te leggen’, zegt voorzitter Rhea van der Dong van het Interstedelijk Studenten Overleg.

Voorzitter Tariq Sewbaransingh van de Landelijke Studenten Vakbond vindt het niet kunnen dat de student ‘de dupe wordt van deze ruzie tussen de vervoersbedrijven en de ambtenaren van OCW, die destijds niet goed hebben opgelet.’

HOP, Irene Schoenmacker