Studenten en onderwijsinstellingen kregen de afgelopen jaren nogal wat voor hun kiezen: de langstudeerboete werd ingevoerd en weer afgeschaft, studiekiezers moesten zich eerder aanmelden, het bindend studieadvies bleek verkeerd te worden toegepast enzovoorts.

Geen wonder dat het aantal klachten steeg. Het ene na het andere beroepschrift werd ingediend. Studenten kregen de smaak te pakken, leek het wel. Ze gingen ook schadevergoedingen claimen als ze studievertraging opliepen. Studeren kost namelijk meer geld dan vroeger.

Oneens

Als studenten het oneens zijn met een beslissing van hun hogeschool kunnen ze een beroepschrift indienen bij het college van beroep voor de examens (cbe) of bij de geschillenadviescommissie (gac) dat het college van bestuur adviseert.

Zowel de cbe’s als de geschillenadviescommissies moesten de laatste jaren flink aan de bak. Uit een inventarisatie van het Hoger Onderwijs Persbureau blijkt dat het aantal beroepschriften bij de cbe’s nog steeds toeneemt. Bij de twaalf bevraagde hogescholen is het totale aantal beroepschriften nog nooit zo hoog geweest. In 2015 werd er een recordaantal van ruim 3.300 klachten ingediend. Dat is meer dan in 2012, het jaar van de langstudeerboete.

Ook op de Hogeschool Rotterdam groeit het aantal zaken bij het cbe al vijf jaar achtereen, van 127 zaken in 2010 tot 243 in 2015. Bij het cbe kunnen studenten negatieve bindend studieadviezen (bsa’s) en beslissingen van de examencommissie aanvechten.

‘Hoe meer studenten, hoe meer klachten, dat is een logisch gevolg.’

Alle andere geschillen, bijvoorbeeld over inschrijving of collegegeld, komen terecht bij de geschillenadviescommissie. Ook deze commissie zag een flinke stijging in het aantal zaken, van 62 in 2014 naar 103 in 2015. Een toename van maar liefst 66 procent.

Digna Trimpe is een van de drie juristen van de Hogeschool Rotterdam en secretaris van het cbe. Haar afdeling heeft zich de afgelopen jaren ‘de tandjes gewerkt’ om alle zaken te behandelen. ‘We zijn een grote hogeschool en we groeien jaar na jaar. Hoe meer studenten, hoe meer klachten, dat is een logisch gevolg. Wat ook meespeelt, is dat de hele samenleving juridiseert. Als je weet dat we 35.000 studenten hebben, vind ik het aantal klachten nog meevallen. Maar dat het een flinke klus is, kan ik niet ontkennen.’

Juridische weg

Studenten kennen het systeem beter, ziet Trimpe. ‘Ze weten dat er een juridische weg is. Het feit dat de studentenvakbonden dit actief communiceren draagt daaraan bij, en alle publicaties van vorig jaar rondom de bsa ook.’ Hogescholen en universiteiten, ook de HR, stuurden studenten in hun tweede jaar nog weg als zij hun propedeuse niet hadden behaald, terwijl de onderwijsrechter oordeelde dat er maar één keer een bindend studieadvies gegeven mag worden. Als dat moment in het eerste jaar is, zoals op de HR waar je bij de meeste opleidingen minimaal 48 studiepunten moet hebben gehaald, mag je studenten niet alsnog in het tweede jaar wegsturen.

Heel goed dat studenten steeds assertiever zijn, vinden studentenorganisaties LSVb en ISO. ‘Het betekent dat zij hun rechten kennen en niet bang zijn voor hun universiteit of hogeschool’, zegt Jarmo Berkhout van de Landelijke Studenten Vakbond.

Daar sluit Jan Sinnige van het Interstedelijk Studenten Overleg zich bij aan. ‘Het is van groot belang dat studenten opkomen voor hun rechten’, zegt hij, waarbij hij nog maar eens verwijst naar de problemen met het bindend studieadvies in het tweede jaar.

Advocaat

Behalve het feit dat het aantal klachten gestaag toeneemt, merken de juristen van de HR sinds een jaar of drie dat steeds meer studenten met een advocaat of andere rechtshulpverlener naar de zitting van het cbe en de geschillenadviescommissie komen. Trimpe: ‘We zien een forse stijging van juridische bijstand bij de zittingen. Dat kan komen doordat studenten onder de inkomensgrens zitten en dus recht hebben op gratis rechtsbijstand. De kosten, ongeveer 900 euro per zaak, zijn dan voor de overheid. Of voor de hogeschool, als de student de zaak wint.’

Steeds meer studenten komen met een advocaat naar de zitting van het cbe.

Gritche Monsma, voorzitter van de landelijke organisatie van studentendecanen in het hbo, merkt dat studenten soms al met een advocaat naar de examencommissie gaan. Maar zij vindt dat niet per se erg. ‘Er hangt tegenwoordig veel vanaf voor studenten. Zolang het leenstelsel er is, zullen ze voor hun belangen blijven opkomen. Dat moedig ik alleen maar aan.’

Toch heeft de groep die met een rechtshulpverlener naar de zitting komt niet meer succes dan studenten die zelf hun verweer voeren, aldus HR-jurist Trimpe. ‘Ik zie weinig effect. Het is bijvoorbeeld ook niet zo dat vooral studenten met zwaardere zaken met een rechtshulpverlener op de zitting verschijnen. Het zijn gewoon normale zaken.’

Administratieve klachten

Waar de zaken bij het college van beroep voor de examens vooral gaan over bsa’s, fraude, ongeldig verklaarde tentamens en dergelijke, buigt de geschillenadviescommissie zich over administratieve klachten van studenten. ‘De grote stijging van het aantal zaken bij deze commissie had een-op-een te maken met de strengere inschrijfregels’, vertelt HR junior-jurist Kelsey Fokkens. Studenten moeten zich voor 1 september hebben ingeschreven. Op dat moment gaat Studielink ‘dicht’. Een student die op 30 augustus zijn herinschrijving denkt te regelen en er door problemen met zijn DigiD niet in slaagt, heeft een groot probleem. De bereidheid om in deze zaken een klacht tegen het besluit van de HR in te dienen, blijkt groot.

‘Zolang het leenstelsel er is, zullen studenten voor hun belangen blijven opkomen.’

Fokkens: ‘Dit leverde afgelopen jaren zo veel zaken op dat de juridische afdeling van de hogeschool maanden nodig had om alles af te handelen. Maar omdat het over de inschrijving ging, vonden zowel college van bestuur als de juristen zelf dat de procedure verkort moest worden. Het cvb heeft geïnvesteerd met extra mankracht. Zowel bij het studenten service center is hiervoor een medewerker vrijgesteld als op de juridische afdeling waar ik als junior-jurist deze klachten onder mijn hoede heb. Tijdens de procedure krijgen de studenten een voorlopige voorziening. Daarmee kunnen ze onderwijs volgen. Op die manier blijft de schade voor studenten beperkt.’

 Onderwijsrechter

Als studenten niet tevreden zijn met de uitspraak van het cbe of de geschillenadviescommissie kunnen ze in hoger beroep bij de landelijke onderwijsrechtbank in Den Haag terecht. Ook daar hebben ze het drukker gekregen. Dit college van beroep voor het hoger onderwijs (cbho) behandelde in 2010 honderd zaken van studenten. Vijf jaar later waren dat er ruim driemaal zo veel: 367.

In 2016 lijkt de stijging weer wat af te vlakken. ‘Dat komt doordat er het afgelopen jaar weinig grote wetswijzingen zijn geweest’, vermoedt de cbho-secretaris Monique van Fessem. ‘Wel lopen er dit jaar nog veel zaken die te maken hebben met de toepassing van het bindend studieadvies. Die zijn we nu nog aan het behandelen.’

Lage kant

Wat vindt oud-rechter en UvA-docent Ben Olivier eigenlijk van de toename van de klachten? Olivier nam afgelopen zomer afscheid als voorzitter van onderwijsrechtbank cbho. Zijn het er te veel? ‘Absoluut niet!’, vindt Olivier. ‘Ik zeg het nog één keer: als je kijkt naar de hoeveelheid onaangename beslissingen die universiteiten en hogescholen nemen, dienen studenten juist veel te weinig klachten in.’

Onderwijsinstellingen gaan volgens de voormalige rechter steeds onzorgvuldiger met hun studenten om. ‘Het is bijvoorbeeld ongelooflijk hoe moeilijk het is om universiteiten en hogescholen te bereiken. Die studentonvriendelijkheid neemt steeds meer toe. En hoe onvriendelijker je bent als instelling, hoe meer klachten je krijgt.’

Hogeschooljurist Digna Trimpe voelt zich niet aangesproken. ‘Wij zijn juist studentvriendelijker gaan werken door de procedure te versnellen. De juridische weg om je gelijk te halen, is veel studenten bekend. Die weg is goed bereikbaar en de communicatie is helder. Het cbe en de geschillenadviescommissie opereren onafhankelijk. Daardoor hebben we op de Hogeschool Rotterdam een snel en actief rechtstraject.’

Tekst: HOP, Irene Schoenmacker, redactie Profielen (HR-bewerking)
Illustratie: Demian Janssen

Cbe-zaken per hogeschool

[1] Van 2010 – 2014 inclusief de klachten bij de Geschillenadviescommissie