Zijn we écht geïnteresseerd in de technologische ontwikkelingen van onze tijd? Lector Ben van Lier denkt van niet. Nou ja, te weinig. Van Lier doet als directeur van IT-bedrijf Centric onderzoek naar de raakvlakken tussen technologische en organisatorische ontwikkelingen. Hij is ook professor aan de Steinbeis Hochschule Berlin en sinds 2015 (voor één dag in de week) lector op de Hogeschool Rotterdam. Internet of things en blockchain zijn onderwerpen waarover hij zijn kennis deelt op de HR.

Waarom wordt een directeur van een groot IT-bedrijf ook lector?

‘Als bedrijf doen we al jaren zaken met de HR. Ik zat in de beroepenveldcommissies van de opleidingen informatica en technische informatica. Bij die laatste opleiding en bij business IT & management zijn we al een aantal jaar IT-oplossingen aan het bedenken voor de ouderenzorg. Het gaat dan bijvoorbeeld om signaleringssystemen, zoals de knop waarmee een oudere hulp kan inroepen.

‘Centric heeft ook veel afstudeerders in huis. En als je als bedrijf goede studenten wilt krijgen, moet je bekend zijn bij de studenten. Het is dus een bewuste keus om te investeren in het onderwijs, in zowel tijd als menskracht. We hebben met meerdere onderwijsinstellingen contact, maar met de HR hebben we de meest intensieve relatie.’

Je wilt de HR-gemeenschap ook wat leren, neem ik aan. Over blockchain bijvoorbeeld…

‘Ja. Blockchain (zie kader, red.) bestaat sinds 2008, is sinds 2014 bekend bij het grote publiek en is nu een hype. Ik vind het belangrijk dat mensen, juist ook in het onderwijs, snappen waar het over gaat. Bij de opleiding logistics management kijken we naar blockchain, daar leeft het echt. Of andere opleidingen ermee bezig zijn, weet ik niet. Als dat wel het geval is, hoor ik dat graag. Want iedereen roept wat over blockchain en bitcoins, maar mensen weten nauwelijks wat het is.’

‘Waarom zit technologie niet standaard in het curriculum van opleidingen?’

Kunnen we dat niet aan de IT’ers overlaten?

‘Informatici kunnen helpen en kunnen technologische toepassingen creëren, maar ik vind het vooral ook de verantwoordelijkheid van verschillende beroepsgroepen om nieuwe technologieën te gaan gebruiken. Bij bijvoorbeeld automonteurs, en bij de opleiding automotive, zie je veranderingen aan het oppervlak komen. Maar bij verpleegkundigen nog niet, terwijl ook zij moeten weten welke technologische veranderingen er zijn.’

‘Het moet onderdeel zijn van de opleiding. Ik heb de indruk dat veel mensen er het belang niet van inzien en niet bereid zijn de kennis tot zich te nemen. Waarom zit technologie niet standaard in het curriculum van opleidingen?’

‘We zien bijvoorbeeld dat de wereld vergrijst en de vraag naar verzorgenden steeds groter wordt. Je moet je dan afvragen welke rol technologie daarin kan spelen. En dan moet je niet alleen denken aan robotjes, maar bijvoorbeeld ook aan een smartwatch die – als je valt – verbinding maakt met een verzorgende. Ik zeg niet dat het allemaal makkelijk en goedkoop is, maar een professional moet wel worden opgeleid om het aan de doelgroep te kunnen uitleggen, zoals een verpleegkundige de smartwatch moet kunnen uitleggen aan een oudere.’

En de automonteur de auto uitlegt aan de bestuurder…

‘Ja. Hoeveel mensen begrijpen hun eigen auto nog? Van wie zijn de data van de auto? Veel mensen hebben er nog nooit over nagedacht dat fabrikanten data hebben over hoe we onze auto gebruiken.’

Moeten we dat weten?

‘Het heeft gevolgen voor bepaalde beroepen. Veel auto’s kunnen bijvoorbeeld alleen nog maar gerepareerd worden nadat de computer in de garage de data heeft uitgelezen. En neem Netflix dat allerlei kijkinformatie naar je tv stuurt. Straks kan een tv misschien communiceren met de koelkast die aangeeft dat je biertje klaarstaat.’

Raken we de grip kwijt? 

‘Het is meer dat we ons er niet van bewust zijn. De invloed van technologie is een punt. Je loopt tegen veranderingen aan die je niet meer kunt beïnvloeden. De vraag is dan: hoe ga je daar als HR mee om? Ik heb daar ook het antwoord niet op. Er moet in elk geval geen standaard technologisch onderwijsprogramma komen. Dat heeft geen zin.

In de financiële sector moet het opleiden al heel anders. Neem de aandelenbeurs waar de handel is geautomatiseerd op basis van algoritmes en de koers wordt opgedreven. We hebben er geen grip op en we zijn daar ons niet van bewust. Dat is bij bitcoins, het eerste experiment op basis van de blockchaintechnologie, dus ook zo.’

‘De bitcoin is bedacht door Nakamoto die geen vertrouwen had in financiële instellingen. De banken worden uitgesloten en je vergroot de autonomie van machines in de vorm van onderling verbonden computers.’

Heeft beleggen in bitcoins dan wel zin als het eigenlijk de machines zijn die bepalen?

‘Ik denk in elk geval dat de meeste beleggers in bitcoins niet weten waar ze mee bezig zijn. Er zit ook geen zekerheid onder. Er is geen toezicht, geen bankgarantie. Een punt van aandacht is verder dat er geen regulering is voor cryptocurrencies zoals bitcoins. De vraag is dan: zou je dat landelijk moeten doen, Europees of wereldwijd?’

‘Bijna alle banken zijn ook bezig met de vraag hoe ze moeten omgaan met cryptocurrencies en met bedrijven als elektronicagigant Amazon die overstappen op betalen in bitcoins. Amazon is, als webshop, in feite een informaticabedrijf geworden terwijl een bank een financiële instelling is die iets met software doet. Door de steeds belangrijker wordende rol van technologie veranderen de verhoudingen tussen banken en grote bedrijven.’

‘Het is belangrijk om te begrijpen dat we gestuurd worden door software en algoritmes.’

Is daar, als je dat zou willen, nog iets tegen te doen?

‘Nederland kan dat niet alleen. Daar zijn we te klein voor. Als je op verschillende terreinen je eigenheid wilt bewaren, zal je dat op Europees niveau moeten aankaarten.’

En het gaat niet alleen om de financiële sector?

‘Nee. Kijk naar de recente discussie over de afname van advertentie-inkomsten voor de publieke omroep. Het Amerikaanse Google neemt advertenties over en dan is er ook nog Netflix waardoor het bereik afneemt. Om te concurreren zou de publieke omroep juist meer moeten investeren, maar er is geen geld. Het zijn veranderingen die deels worden veroorzaakt door nieuwe technologieën.’

Hebben we als mens, als individu, nog wel ergens zeggenschap over?

‘Ik denk dat we ons moeten realiseren dat er technologische veranderingen plaatsvinden die ons beïnvloeden. Het is belangrijk om te begrijpen dat we gestuurd worden door software en algoritmes. Dat een kleine groep, de informatici, het écht begrijpt en dat we met z’n allen weten hoe bijvoorbeeld Facebook met ons omgaat. Op basis van allerlei digitale gegevens zoals je likes en hoe het Facebookgedrag van je vrienden eruitziet, wordt bepaald wat je te zien krijgt. Vanwege de advertenties probeert Facebook je zo lang mogelijk online te houden. Voor jezelf kun je de keus maken hoe je daarmee omgaat.’

‘De boodschap is: Wees je bewust van de veranderingen die nieuwe technologieën met zich meebrengen. Het onderwijs moet er daarbij voor zorgen dat toekomstige professionals de technologische toepassingen aan hun doelgroep kunnen uitleggen. Het verhaal van de verpleegkundige en de smartwatch, en van de automonteur en de computergestuurde auto…’

Tekst: Jos van Nierop
Fotografie: Hans Reitzema