Tijdens het gesprek over medezeggenschap op de HR, op een van de studieplekken op locatie Kralingse Zoom, draait Arthur van de Molen, oud lid van de centrale medezeggenschapraad (cmr) zich opeens om. ‘Even een experimentje’, zegt hij terwijl hij vier willekeurige studenten aanspreekt die er zitten te studeren. ‘Hoe gaat het met de medezeggenschap op de hogeschool?’, vraagt hij hen. Verbaasde blikken bij drie van de studenten. Na wat doorvragen zegt een van hen een mail te hebben ontvangen over de verkiezingen: ‘Meteen weggeklikt!’ De vierde student weet iets meer. ‘Ik ken een van de kandidaten; hij gaat mij appen als ik moet gaan stemmen, op hem.’

Een jaar geleden nam iets meer dan 5 procent van de studenten de moeite om voor de cmr te stemmen.

‘Aantal cmr-kandidaten daalde laatste jaren fors’

Onbekend maakt onbemind? Ja. Maar we hebben waarschijnlijk al lang geaccepteerd dat slechts een klein deel van de studenten interesse heeft in wat de medezeggenschap op een hogeschool doet en welke rol je daar als student in kunt spelen.

Het aantal kandidaten voor de cmr, waar studenten deze week op kunnen stemmen, daalde de laatste jaren fors. In drie jaar tijd van 152 naar 81 en vervolgens naar 46. Op een totaal van 40.000 studenten hebben dus 46 studenten interesse om, voor studiepunten of een financiële vergoeding, met het collegebestuur aan tafel te zitten om over hogeschoolissues te praten. Dat is iets meer dan 0,1 procent.

De afnemende interesse is een landelijk beeld.

Voor de instituutsraden en de opleidingscommissies is de animo op veel plekken al langer niet groot. De afnemende interesse is een landelijk beeld, zegt Karl van der Linde, bestuurslid van SOM, Studenten Overleg Medezeggenschap. ‘Studenten zijn er minder voor te porren omdat ze hun studie snel willen afmaken.’

‘Eigen democratie niet serieus nemen is onacceptabel’

Dat beeld herkent collegevoorzitter Ron Bormans ook. Maar van de medewerkers, die vrijgeroosterd worden voor hun medezeggenschapswerk, snapt hij het niet. ‘Als het het gevolg zou zijn van te weinig serieus genomen worden door leidinggevenden, dan wil ik graag nog eens benadrukken dat onze eigen democratie niet serieus nemen onacceptabel is en ook niet van deze tijd. Ik ga dat gesprek graag aan met directeuren, in de wetenschap overigens, dat ik weet dat de meesten heel goed “in deze wedstrijd” zitten.’

Sjoerd van Vliet, voorzitter van de cmr, zegt dat het lijkt alsof niet alle directeuren dezelfde aandacht hebben voor de medezeggenschap, en niet altijd uit zichzelf onderwerpen voorleggen aan hun imr. ‘Maar of de imr veel te zeggen heeft, hangt daarbij ook af van de opstelling van de imr.’

‘Nieuwe fietsenstalling: Er wordt naar ons geluisterd’

Een imr waar het, volgens imr-lid Arjan Klaassen, goed gaat is de raad van het instituut voor gezondheidszorg. Klaassen: ‘De directie staat open voor feedback en input. In de afgelopen maanden hebben we als imr veel kunnen inbrengen en wordt er goed naar ons geluisterd. Zo zijn er in korte tijd nieuwe fietsenstallingen geplaatst en drinkwatertappunten geïntroduceerd. Onze imr is bijna altijd volledig gevuld, met uitzondering van dit jaar. Door ziekte moesten we één studentlid missen. Voor volgend jaar zitten we weer gewoon vol.’

Heel veel te kiezen valt er bij de imr-verkiezingen niet,

Heel veel te kiezen valt er bij de imr-verkiezingen overigens niet; bij de studentengeledingen van vijf van de elf instituten zijn er te weinig of precies voldoende kandidaten en zijn er dus geen verkiezingen. Bij zes instituten zijn er wel verkiezingen, maar zijn er voor de vijf studentenzetels per instituut maximaal tien kandidaten.

‘Je hebt inbreng én je verdient geld’

Bij de imr van IvG zijn er precies vijf kandidaten voor vijf studentenzetels. Er is niet echt geworven, maakt Klaassen duidelijk. ‘We hebben daar niet de juiste manier voor gevonden. We zijn wel bezig met het maken van een soort reclamefilmpje om volgend jaar meer studenten voor de imr te interesseren.’ In het filmpje moet bijvoorbeeld verteld worden dat je een financiële vergoeding ontvangt voor je lidmaatschap van de medezeggeschap. Klaassen: ‘Veel studenten weten dat niet. Dus je hebt inbreng én je verdient geld. Mooi toch?’

Bij de imr van IvG zijn er precies vijf kandidaten voor vijf studentenzetels.

Jurist en onderwijsexpert Peter Kwikkers heeft de indruk dat er door het bestuur, de directies en ook de raadsleden te weinig aan werving wordt gedaan. ‘Ze maken te weinig werk van de continuïteit of werven te laat’, zegt de jurist die vindt dat het ook niet helpt dat er op drie niveaus moet worden geworven (cmr, imr en oc) en er daarom dus meer mensen nodig zijn.

‘Gezamenlijke oproep om te gaan stemmen’

‘Er worden op verschillende manieren wel degelijk inspanningen gedaan om leden te werven voor de verschillende medezeggenschapsgeledingen’, reageert Bormans. Zo was er vorig jaar een gezamenlijke oproep van het cvb en de directeuren op Hint om te gaan stemmen. ‘Maar helaas is dit niet terug te zien in de cijfers.’

Dit terwijl je als lid van een medezeggenschapsorgaan echt invloed kan hebben. De cmr praat met het college over bijvoorbeeld de huisvestingsplannen, het bsa-beleid en de begroting. Op sommige onderwerpen heeft de cmr instemmingsrecht (een plan gaat alleen door als de cmr ja zegt), op andere adviesrecht (de cmr geeft zijn mening en het cvb mag die niet zomaar naast zich neerleggen). Daarnaast hebben cmr en imr initiatiefrecht: de raden kunnen zelf onderwerpen op de agenda van cvb of instituutsdirectie zetten.

Op eerder moment betrokken bij plannen

Maar ziet de hogeschoolgemeenschap wel wat de cmr doet en wat ze vindt? Steeds minder, lijkt het. Van Vliet: ‘We worden steeds vaker op een eerder moment betrokken bij plannen, en maken denk ik te weinig bekend wat we in die gesprekken bereiken. Misschien zijn we teveel Rotterdams: “niet lullen maar poetsen”.’

‘Ik vind dat medezeggenschap niet om de show draait.’

Het gevolg is dat in de openbare vergaderingen van de cmr nog nauwelijks over concrete zaken wordt gesproken. ‘Dat maakt het misschien minder spannend’, realiseert Van Vliet zich. ‘Maar ik vind dat medezeggenschap niet om de show draait; we moeten vooral het beste bereiken voor student, medewerker en organisatie.’

De huidige werkwijze waarbij achter gesloten deuren wordt gestemd en verschillende standpunten in de raad niet zichtbaar worden, versterkt dat nog eens. ‘Tijdens openbare vergaderingen opereren we als één raad’, zegt Koen Castenmiller, voorzitter van de studentengeleding van de cmr (sgmr). Na een stemming kan een cmr-lid wel een stemverklaring geven, maar dat gebeurt niet of nauwelijks. Een nieuw gekozen raad zal overigens, vertelt Castenmiller, ‘opnieuw een besluit nemen over deze werkwijze’.

Promotiefilmpje van de HR waarin Koen Castenmiller oproept om te gaan stemmen.

‘Denkt cmr nog wel aan de achterban?’

Bormans vindt het jammer als een onveilig gevoel de doorslag geeft om voor besloten stemmen te kiezen. ‘Het is belangrijk dat wij binnen de hogeschool een veilige sfeer creëren waarbinnen tegenspaak plaatsvindt,’ zegt de collegevoorzitter. Hij respecteert de huidige werkwijze wel.

‘Denkt de cmr nog wel aan de achterban?’

Anderen hebben er kritiek op. Zoals docent en oud-cmr-lid Arthur van de Molen. Hij is een kritisch medezeggenschapsraadvolger en vindt de werkwijze ‘vreemd’. ‘Denkt de cmr nog wel aan de achterban die nu niet weet waar gekozen leden voor staan?’ Peter Kwikkers zit er ook ongeveer zo in. ‘Het is echt onverantwoordelijk, ik snap hier niks van; zo vergader je toch niet als openbaar orgaan? Je draait er de dynamiek tussen bestuur en raad mee de nek om.’

‘Openbaarheid vergaderingen wordt niet gecommuniceerd’

De hogeschoolgemeenschap weet dus nauwelijks wat er in de cmr speelt. Je kunt je dan afvragen hoe zo’n raad de interesse weet te wekken bij studenten en medewerkers om zich kandidaat te stellen voor een raad waarvan de bekendheid onder studenten sowieso te wensen over laat. Van der Linde van het SOM. ‘Raden zijn meestal openbaar maar die openbaarheid wordt vaak niet gecommuniceerd, het lijken gesloten clubjes.’

Beter communiceren wat medezeggenschap op de HR is, luidt dan het devies. Bekendheid vergroten. Van der Linde: ‘We moedigen medezeggenschapsraden aan om meer in contact te komen met hun achterban, met de studenten. Organiseer pizzasessies waarbij je ideeën en klachten ophaalt en maak een nieuwsbrief. En zorg voor een goeie infopagina op de site van je hogeschool.’

Ophaalsessies met steeds 150 tot 200 studenten

De sgmr organiseert in elk geval al zogenoemde ophaalsessies, vertelt Koen Castenmiller. ‘We zijn het afgelopen jaar op acht locaties geweest, op sommige locaties vaker dan één keer, voor onze ophaalsessies. Per sessie spraken we gemiddeld 150 tot 200 studenten. Dat draagt ook bij aan onze bekendheid.’

‘Wij zijn bezig met een zoektocht naar een raad die meer mensen weet te boeien.’

Van Vliet vindt dat zoiets, ook door de medewerkers van de cmr, vaker moet gebeuren. ‘Wij zijn bezig met een zoektocht naar een raad die meer mensen weet te boeien. De hogeschoolgemeenschap maar ook de leden zelf. Tijdens vergaderingen zie je bijvoorbeeld dat sommige leden, die het dossier niet als dragende kracht ter hand hebben genomen, afhaken en achterover hangen. We moeten niet alleen maar achter de tafel zitten. Het moet allemaal wat minder statisch en we moeten vaker de locaties bezoeken.’

Meer communiceren, meer publiceren

Ook moet er vanuit de raden meer gecommuniceerd worden, stelt Van Vliet die graag een vaste plek op Hint wil. Net als Van der Molen vindt hij dat alle voorgenomen besluiten (inclusief de onderliggende stukken) van het cvb die naar de cmr worden gestuurd ook moeten worden gepubliceerd. Op die manier kunnen geïnteresseerden zien waar de cmr zich mee bezighoudt en mee bezig zou kunnen houden. De informatie moet vooral ook gaan over de raad zelf. Van Vliet: ‘Volgens mij geven het aantal vacatures en de weinige kandidaten namelijk ook aan dat maar weinig mensen beseffen wat medezeggenschap inhoudt.‘

‘Je moet je achterban vooraf raadplegen en actief informeren’, schetst Kwikkers. ‘Daar mankeert veel aan. Je zult nooit bij heel veel laat staan alle studenten interesse weten te wekken voor de medezeggenschap, maar als je weinig of niks naar buiten brengt, bereik je zelfs de geïnteresseerde studenten niet.’ Het is geen probleem dat alleen op de HR speelt, weet Kwikkers.

Het is geen probleem dat alleen op de HR speelt.

De cmr heeft het college gevraagd om meer ondersteuning op het gebied van communicatie voor met name de imr’en. Omdat medezeggenschap ‘hoog op de agenda’ staat gaat het cvb ‘nogmaals kijken naar de facilitering, het beter communiceren wat er nu precies gebeurt in al die gremia, de transparantie, et cetera’, vertelt Bormans. ‘Een fulltime projectleider met veel ervaring gaat daarmee aan de slag.’

‘Hoe slechter het gaat, hoe meer kandidaten…’

SOM-bestuurslid Van der Linde komt tot slot met een misschien wel geruststellende gedachte. ‘Hoe slechter het gaat op een school, hoe meer mensen zich aanmelden als kandidaat voor de medezeggenschap. Blijkbaar zijn er dan geen hot items. Maar ja, er is natuurlijk altijd genoeg te veranderen.’

Welke democratische organen zijn er op de hogeschool en wat doen ze? Je ziet het in dit schema.

Tekst: Jos van Nierop
Illustratie: Demian Janssen