Van Staa verdient deze Deltapremie vanwege haar ‘voortrekkersrol en tomeloze inzet’ voor praktijkgericht onderzoek. Ze heeft met haar onderzoek de zorg voor jongeren met een chronische aandoening verbeterd en ondertussen de relatief nieuwe functie van lector invulling gegeven. Dinsdagavond kreeg Van Staa de prijs uit handen van onderwijsminister Van Engelshoven. Ze wil van het prijzengeld meer onderzoekers in dienst nemen en extra promotietrajecten opstarten.

De Deltapremie is een initiatief van Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA en de Vereniging Hogescholen en wordt vanaf nu iedere twee jaar toegekend aan twee hbo-lectoren. De andere winnaar van dit jaar is lector facility management Mark Mobach van de Hanzehogeschool Groningen. Hij doet onderzoek naar hoe dienstverlening en gebouwen beter op elkaar kunnen aansluiten.

Onderwijs, onderzoek en praktijk

Van Staa, lector transities in zorg bij het Kenniscentrum Zorginnovatie van de HR, wordt geroemd om het feit dat haar onderzoek zowel wetenschappelijke, praktische als educatieve invloed heeft. Niet alleen heeft ze veel wetenschappelijke publicaties op haar naam staan, haar onderzoek draagt ook bij aan een nieuwe landelijke standaard voor zorg aan jongeren met een chronische aandoening en ze begeleidt studenten en docenten met het doen van onderzoek in de praktijk.

‘Het is natuurlijk een eer’, zegt Van Staa, ‘maar ook een beetje ongemakkelijk. Ik ben wel gewend om over mijn onderzoek te praten, maar met zo’n prijs gaat het ook heel snel over mijn persoon. Daar voel ik me niet helemaal senang bij. Het is toch het resultaat van collectieve inspanning.’

Niet makkelijk om het goed te doen

Toen Van Staa zeventien jaar geleden lector werd, stond het hbo-onderzoek nog in de kinderschoenen. Aan welke eisen een lector moest voldoen was onduidelijk. Van Staa bedacht samen met andere lectoren in Nederland een model voor hun eigen werk, waarin wederom de verbinding kennis, onderwijs en praktijk centraal staat. ‘Dat klinkt misschien logisch voor een lector in het hbo, maar het gebeurt nog lang niet overal. Sommige lectoren zijn bijvoorbeeld veel met onderwijs en praktijkprojecten bezig, maar publiceren nauwelijks.’

Het is ook niet per se makkelijk om alle drie goed te doen, geeft Van Staa toe. ‘Wetenschappers op universiteiten worden afgerekend op hun publicaties, maar bij ons begint het dan pas. De impact op de praktijk en het onderwijs zijn minstens even belangrijk.’

‘We deden gewoon wat de hoofdzuster zei’

Is er een verschil tussen academisch onderzoek en hbo-onderzoek? Niet fundamenteel, zegt Van Staa, maar verschil is er zeker. ‘Op de academie begint het onderzoek vaak met een theoretische vraag, terwijl wij starten met een praktische. Toen een hoogleraar aan onze sollicitant vroeg waarom deze wilde promoveren, was het antwoord “om de zorg te verbeteren” wat hem betreft niet het goede. Je promoveert om de wetenschap te dienen, om de body of knowledge te vergroten, niet om de wereld te verbeteren. Wij zien dat anders.’

Van Staa ziet praktijkgericht onderzoek expliciet als een middel om de wereld te verbeteren. Ze lepelt desgevraagd een citaat van Karl Marx op, die stelde dat filosofen de wereld tot dan toe vooral hadden geïnterpreteerd, maar het erop aankwam hem te veranderen. ‘Toen ik nog verpleegkundige was, in de jaren tachtig, stelden we onszelf nooit de vraag of we wel de goede zorg gaven. Dat deden we niet, weet ik nu, je had gewoon te doen wat de hoofdzuster zei. Ik hoop dat verpleegkundigen zich nu wel die vraag stellen.’

Nieuwe standaard dankzij onderzoek

Als kinderverpleegkundige vroeg Van Staa zich al af wat het voor een 25-jarige jongeman betekent om met een ‘kinder’-aandoening op een kinderafdeling opgenomen te worden, ‘tussen de krijsende baby’s en teddybeertjes’.

Van Staa ging medicijnen studeren en medische antropologie, maar na een decennium werken aan de universiteit kon ze zich pas echt in dit probleem vastbijten als lector op het hbo. ‘Niemand deed hier onderzoek naar. Wat hebben jongeren met een chronische ziekte nodig om succesvol patiënt te zijn? Daar moet je op tijd aandacht aan besteden. Zo kunnen ze al als ze 12 zijn zelf eens een vraag stellen aan de dokter. Dat proces van zelfstandig worden moet je opbouwen, zodat jongvolwassenen beter de regie kunnen nemen over hun eigen ziekte. Er is nu een nieuwe landelijke standaard in de maak voor zorg aan chronisch zieke jongeren. Die was er niet gekomen als wij hier niet jarenlang onderzoek naar hadden gedaan.’

Lastige lectosaurus

De beoordelingscommissie van de Deltapremie prijst het doorzettingsvermogen van Van Staa. Een beetje doorzetten is ook nodig, zegt Van Staa, om in een bureaucratische instelling als de Hogeschool Rotterdam succesvol te zijn.

Tijdens de prijsuitreiking dinsdagavond in het Muziekgebouw aan het IJ noemt Van Staa zichzelf een ‘lectosaurus’, vanwege haar lange staat van dienst, maar ook ‘de lastige lector’ van de Hogeschool Rotterdam. Ze vindt dat lectoren kritische vragen moeten stellen en de rebellie moeten omarmen, ‘niet om het rebel-zijn, maar omdat je je niet moet laten tegenhouden door onzinnige regels en bureaucratische barrières. Er zijn heus grenzen, maar als je je daar van tevoren al bij neerlegt. kom je nergens.’

Tekst: Olmo Linthorst
Fotografie: Sven Weijman

Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.

Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?