De uitspraak: Slordig tentamen mag ongeldig verklaard, maar cijfers blijven staan
Gepubliceerd: 14 January 2020 • Leestijd: 2 minuten en 1 seconden • Uitspraak Dit artikel is meer dan een jaar oud.Een tentamen waar dubbele vragen en andere fouten in staan mag je best ongeldig verklaren. Maar niet pas tien weken later. Tegen die tijd is het cijfer definitief, beslist het college van beroep voor de examens van de HR.
Klacht van: 47 bim-studenten
Over: ongeldig verklaren van hun tentamen
Uitspraak: gegrond
Het tentamen ‘Beheer-ICT’ van april 2019 was een beetje een zooitje. De 99 tweedejaars business IT & management kregen een toets voorgeschoteld met vijf dubbele vragen erin. Ook waren bij het kopiëren van het tentamen tekeningen uit de opgave weggevallen. Eén vraag van het tentamen bleek te moeilijk. Achteraf moest de docent de cijfers van studenten ophogen. Na deze correctie had bijna negentig procent van de studenten de toets gehaald, ‘veel meer dan normaal’, volgens de examencommissie.
Discrimineerde de toets voldoende?
Na een klacht van een van de studenten met een onvoldoende, laat de examencommissie de toets door de toetscommissie analyseren. Aan de uitslag van een toets moet je kunnen zien welke studenten de stof wel en niet beheersen. Discrimineerde deze toets voldoende tussen deze groepen studenten? De toetscommissie twijfelt, de examencommissie ook.
‘Toets geeft geen goed beeld’
Dan komt de onderwijsmanager erbij. Die vraagt om een extra kans voor die paar studenten met een onvoldoende ‘omdat het tentamen geen getrouw beeld geeft van het kennen en kunnen van deze studenten’, zo omschrijft het college van beroep het argument van de manager.
Maar als de toets geen goed beeld geeft van de studenten met een onvoldoende, geldt dat ook voor de studenten met een voldoende, vindt de examencommissie. Dan moet je dus de hele toets door de shredder halen. De examencommissie besluit dat alle 99 studenten de toets opnieuw moeten kunnen maken. Ze krijgen daarvoor een extra kans.
‘Rechtszekerheid aangetast’
De vele studenten met een voldoende zijn hier niet blij mee. Maar liefst 47 van hen gaan tegen het besluit in beroep. Ze voeren aan dat het cijfer al definitief was en daarom niet meer gewijzigd kan worden. Ook zitten er maar liefst tien weken tussen het tentamen en de beslissing van de examencommissie. En waar staat eigenlijk dat examencommissies tentamens in hun geheel ongeldig mogen verklaren? In geval van fraude zijn daar expliciete regels voor, maar voor een tentamen dat kwalitatief ondermaats is, zijn die regels er niet, zeggen de studenten.
Tentamens mogen geen dubbele vragen bevatten.
Op dat laatste punt krijgen de studenten geen gelijk. Examencommissies mogen een slechte toets ongeldig verklaren omdat ze verantwoordelijk zijn voor de borging van de kwaliteit van tentamens. Ook is specifiek geregeld dat tentamens geen dubbele vragen mogen bevatten.
Maar studenten mogen inderdaad vertrouwen op definitief ingevoerde cijfers in Osiris. Nadat het cijfer was opgehoogd vanwege de te moeilijke vraag was zelfs specifiek tegen hen gezegd dat ze zich ‘geen zorgen’ meer hoefden te maken over hun cijfer. Ook is de ‘rechtszekerheid van studenten aangetast’ omdat er zoveel tijd tussen het tentamen en de beslissing van de examencommissie zat.
Het tentamen was een zooitje, beslist het college van beroep, maar de cijfers blijven staan.
Tekst: Olmo Linthorst
Beeld: Demian Janssen
Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief. 
Een mooi voorbeeld van de betrekkelijkheid van BKE- en SKE-certificering. Er zijn vast docenten bij BIM die die certificaten al hebben of er mee bezig zijn. Dat biedt echter geen garantie dat zeperds zoals hier beschreven niet meer voorkomen. Docenten die serieus, plichtsgetrouw en nauwgezet tentamens maken met aandacht voor detail maken het verschil ten opzichte van hen die daar minder op focussen. Niet de docenten met een certificaat ten opzichte van hen zonder certificaat.
Beste Erik Berghuis, Ik loop al langer mee bij de HR , heb deelgenomen als lid van verschillende toetscommissies (ook de BIM cie. die deze casus kreeg voorgelegd) en doe het nodige rond vastleggen van het kwaliteit van een opleiding, met name op wat lange termijn rapporteren van kwaliteit, denk aan toetsing, kwaliteitsbeleving van studenten.
Mijn beeld van nu maar ook over de jaren is dat we te weinig tijd nemen voor wat ik noem “de basis op orde” en dat geldt ook voor mijn eigen tentamens, die waren ook niet altijd 100% op orde…
Het start bij een goede inhoud van een onderwijseenheid, basis zijn vaak landelijke competenties, beroepstaken met niveaus en die vertalen naar leerdoelen, toetsmatrijzen en in een rijke mix van passende toetsvormen zodat een student zich de competenties eigen kan maken en kan aantonen dat hij de competentie op eindniveau beheerst.
In het proces van toetsing is het meer dan handig een aantal controles vóóraf uit te voeren ipv dat je als team/toetscommissie achteraf zaken constateert.
Ik kan je wel eens laten zien (binnen HBRS verband) wat ik zo aan data heb verzameld, dit is best iets zorgelijk vind ik maar, eerlijk is eerlijk, alle opleidingen en de HR slagen met vlag en wimpel voor de accreditaties.
BKE en SKE zijn nuttig maar daarmee is de basis zeker niet automatisch op orde.
Om twee deskundigen op het gebied van toetsing, Haladyna en Rodriguez, aan te halen: “The standard for publication of any test is perfection”. We zouden, om dit te bereiken, meer tijd mogen vrijmaken om toetsen vóóraf door goed getrainde en gekwalificeerde deskundigen te laten redigeren en controleren. Goed toetsen is echt een vak. Net als goed onderwijs geven trouwens.
Ik vraag me dan altijd af wat er voorheen is gebeurd nog voordat iemand die toetsen print.
Had zelf ook een keer een tentamen met alle antwoorden toegevoegd (okay, er was een streep doorheengetrokken maar alles was leesbaar). Verassend genoeg werd de toets natuurlijk ongeldig verklaard, maar er was serieus niemand die bij het uitprinten had gedacht “hmmm, allemaal tekst onder de vragen…misschien toch wel effe langs de docenten gaan om te kijken of dit de laatste versie is”?
@BozePaarseAlien, het examenbureau moet voor zo’n week honderden examens printen en laten reproduceren. Zij moeten ervan uit kunnen gaan dat het examen zoals aangeleverd door de docent klopt, want alles dubbel controleren is onbegonnen werk, vooral gelet op de termijn die ze ervoor hebben. Het probleem hier is dat de docent een fout heeft gemaakt door een antwoordmodel aan te leveren dat er op het eerste gezicht uitzag als een toets. Of eigenlijk, dat er wel hele strenge regels zijn voor het format van de toets, maar geen enkele voor het format van het antwoordmodel.
Als docent moet je voor elke schriftelijk toets 4 documenten aanleveren: toets eerste kans, antwoorden eerste kans, toets herkansing en antwoorden herkansing. Vermenigvuldig dat met alle toetsen die er over alle jaren en alle opleidingen heen tijdens zo’n toetsweek worden afgenomen en je snapt dat het een stortvloed aan bestanden is. Waarschijnlijk, heeft de medewerker van het examenbureau per ongeluk het bestand met de antwoorden geopend. Geen hele rare fout, want er zijn heel veel bestanden en qua benaming lijken die dan op elkaar. Doordat de docent het antwoordmodel heeft aangemaakt door de antwoorden in de toets te zetten, lijkt het alsof het klopt. Of beter gezegd, de medewerker ziet een voorblad en heeft geen enkele reden om aan te nemen dat dit het antwoordmodel is. Als de docent het antwoordblad had gemaakt met echt alleen de antwoorden, dus zonder de vragen en zonder voorblad, dan had de medewerker deze fout niet kunnen maken. Dan open je het bestand en zie je direct dat het verkeerd is. Ik vind niet dat je het de medewerker kwalijk kan nemen. We openen allemaal wel eens een verkeerd bestand. Maar de docent had dit kunnen voorkomen door niet de antwoorden aan te leveren op een manier die als twee druppels water lijkt op de toets. Tegelijkertijd zijn hier geen regels voor, dus moet je als docent voldoende doordenken en het proces snappen om in te zien dat zoiets een onverstandige actie zou zijn.
Hoe dat dan zit met het doorstrepen, weet ik niet. Misschien op het aller- allerlaatste moment erachter gekomen en daarom deze keuze gemaakt? Of de kopieerman die dit zag en dacht dat dit een oplossing was? Al die examens worden weer in enveloppen gestopt waardoor ze “onzichtbaar” zijn en docenten mogen langs komen om ze te controleren. Maar als je dat niet doet, dan krijg je dit soort dingen.
Als ik zo de reacties lees, is het sleutelwoord van de discussie “fault tolerance”. De capaciteit welke een systeem heeft om een fout te maken maar toch goed door te blijven werken en de juiste resultaten te produceren.
“Ch” beschrijft een proces van een bureau wat onder druk staat om heen hoge kwantiteit tentamens te reproduceren. Het is hun taak niet om fout-controle te doen, ze moeten de papieren uitdraaien en beschikbaar maken. De kwaliteitscontrole ligt bij de docenten en het aanleveren van juiste documenten. Als dit fout gaat, is dit een proces-fout, het proces moet duidelijk maken wat er uitgeprint moet worden voor de toets.
BozePaarseAlien stelt een terechte vraag: hoe kan dit fout gaan? Het antwoord hierop is niet altijd even acceptabel: het is niet de verantwoordelijkheid van het bureau die de tentamens print of anderzijds beschikbaar maakt, om deze op inhoud en presentatie te controleren. Dit bureau is ondersteunend en de verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de docent. Het proces is geënt op het principe dat de materie goed aangeleverd wordt, en natuurlijk als een medewerker dit opvalt zal deze medewerker dit hoogstwaarschijnlijk wel aankaarten maar het proces richt zich op het juist aanleveren van de materie zodat dit niet nodig is; deze medewerker is tenslotte ook maar een mens en kan dingen missen. Het proces is dus hier duidelijk niet voldoende “fault tolerant”.
Laat ik hier overigens ook even duidelijk stellen dat zowel docenten als andere ondersteuners nog steeds mensen zijn, en van mensen verwacht kan worden dat ze fouten maken. Op een meta niveau is ook het ongeldig verklaren van tentamens een vorm van “fault tolerance” omdat het einddoel van een opleiding is om te waarborgen dat een student met een diploma de benodigde kennis heeft vergaard. De perfectie waar Sander Schenk naar verwijst is ook een idealistisch doel, niet per se een realistisch doel. Het is uiteraard vervelend als een keertje een tentamen ongeldig wordt verklaard dankzij menselijke fouten, maar dit kan niet de be-all-end-all standaard van een opleiding zijn.
Ik sluit me dan ook grotendeels bij Arthur van der Molen aan wanneer hij zegt dat, ja, er zijn zorgen, en we moeten natuurlijk streven naar verbetering, maar de opleidingen slagen wel degelijk voor de accreditaties. Daar wil ik wel bij toevoegen dat het slagen voor accreditaties mijnsinziens een minimum is, niet een einddoel op zich. Blijven verbeteren, en het vergroten van “fault tolerance” is van belang ongeacht of een opleiding voor accreditatie slaagt of niet. De enige manier om fouten te voorkomen is door te investeren in controles en redundancies; en dit is een investering want dit kost man-uren en dus geld.
Dat betekent ook dat wanneer alles zeer goed gaat, mensen tijd over hebben, en dit druist tegen het economische werkbeeld van nuttig besteedbare tijd in. En ik heb nu eenmaal sterk het vermoeden dat dit werkbeeld zijn eigen “fault tolerance” heeft: erring on the side of economics; dwz volgens dit beeld is het beter dat mensen soms harder/efficiënter moeten werken dan dat ze soms minder te doen hebben.