Ingezonden: Alles bespreekbaar maken, niemand kwetsen… docenten lopen op eieren!
Gepubliceerd: 9 November 2020 • Leestijd: 1 minuten en 29 seconden • Nieuws Dit artikel is meer dan een jaar oud.HR-docent Dave van Limborgh vindt het niet zo verwonderlijk dat docenten zich niet ‘hard’ durven uitspreken over de moord op Samuel Paty. Er wordt immers vooral op gehamerd dat je niemand mag kwetsen, legt hij uit in een ingezonden stuk.
Ik schrijf dit stuk als reactie op het stuk van collega HR-docent Renske, waarin zij zich verbaast over de geringe reacties van docenten rondom de moord op Samuel Paty. Deze terughoudendheid kan ik mij juist goed voorstellen en wel om de volgende redenen.
Op de eerste plaats zet de Hogeschool breed in om racisme binnen de eigen organisatie bespreekbaar te maken. Zo hebben docenten te horen gekregen zij soms bepaalde groepen studenten onbewust kwetsen door het doen van uitspraken zoals: ‘Zo zit jij nog steeds op de opleiding?’ Studenten kunnen zich door dergelijke uitspraken onheus bejegend of gekwetst voelen.
Als docent loop ik nu op eieren omdat ik mij voortdurend afvraag of bepaalde uitspraken niet verkeerd kunnen worden opgevat en niet stigmatiserend of racistisch zijn.
Tegelijkertijd wordt wel een beroep gedaan op de docent om politiek en religieus gevoelige onderwerpen te bespreken in de klas. Maar wat als een student zich door het bespreekbaar maken van een politiek of religieus gevoelig onderwerp gekwetst of onheus bejegend voelt? Hoe kwetsbaar is dan de docent? Wat als het gesprek niet goed verloopt? Wordt dit dan de docenten verweten en met welke consequenties wordt de docent geconfronteerd?
Mij verbaast het dat schoolbesturen in dit kader geen statement maken. Kunnen docenten politiek en religieus gevoelige onderwerpen bespreekbaar maken in de klas, ook als studenten zich dan gekwetst of beledigd voelen?
Nu krijgt een docent een dubbele boodschap mee. Niet kwetsen, maar wel politieke en religieuze gevoelige onderwerpen bespreken in de klas. Ik wens de docenten die deze uitdaging aandurven veel succes.
Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.
Beste Dave,
Juist in openheid met elkaar de discussie met argumenten aangaan, heeft een meerwaarde voor onze studenten. Daar is geen lef voor nodig. Of een succeswens. De vrijheid van meningsuiting heeft namelijk niets met politiek te maken, met religie of discriminatie. Het helpt echter wel om de standpuntpunten in onze (mini) samenleving op school te zien en herkennen.
En als docent hebben we die rol te vervullen.
Beste Renske,
Help mij dan te duiden waarom twee docenten, in Rotterdam en ‘s-Hertogenbosch, moesten onderduiken. Of hoort dit inmiddels ook bij de rol van docent?
Het is een duivels dilemma! Eens dave!
Beste Dave,
Dat docenten moeten onderduiken is niet de schuld van een “dubbele boodschap” van ons bestuur. Zoals het gekwetst zijn van enkele moslimscholieren ook niets te maken heeft met racisme.
Het heeft wel te maken met de angst van ons docenten om een cordon te vormen om bedreigde collega’s. En daar is geen excuus voor.
Beste Renke,
Dave stelt juist dat er wel een excuus is voor het niet uitspreken het vormen van een cordon van docenten, namelijk de dubbele boodschap. Besturen zouden zich moeten uitspreken op deze, door veel docenten zo ervaren, tegenstelling. Zolang docenten die steun niet zien of ervaren ben ik het met Dave eens dat je je goed moet bedenken of je die uitdaging aan moet gaan.
Heel herkenbaar… en ik ben het helemaal met je eens Dave!
Maar lieve mensen, er is helemaal geen dubbele boodschap!
Ons bestuur heeft zich keihard uitgesproken tegen de terroristische acties en vóór de vrijheid van meningsuiting. Wij hebben dus de steun van ons College van Bestuur.
Dat je racisme aan de kaak moet stellen, is enorm van belang voor onze studenten. We willen ze namelijk de beste start als werkende goed opgeleide burgers geven die ze zich maar kunnen wensen. Ik denk dat het daarom goed is dat wij als docenten geen zelfcensuur toepassen en juist het gesprek aangaan met onze studenten.
En met elkaar, want Dave en ik gaan een virtueel bakje koffie drinken 😉
Beste Renske,
Ik vraag me af of het veroordelen van een terreurdaad voldoende is om een klimaat te creëren waarin docenten zich veilig voelen om verschillende wereldbeelden en mensenbeelden bespreekbaar te maken zonder dat een persoon zich gekwetst of beledigd voelt.
Laat ik dit concreet maken. Tijdens een les economie heb ik aangegeven dat de meest dominante en geaccepteerde perspectief op economie de klassieke- en neoklassieke benadering is. Maar er bestaat ook zoals iets als een evolutionaire benadering. Om dit toe te lichten, ging ik in op de evolutietheorie. Deze uitleg over de evolutietheorie riep bij een aantal studenten duidelijk weerstand op.
Heb ik nu door het bespreken van het evolutionaire perspectief personen onbewust gekwetst, beledigd of onheus bejegend? En had ik naast deze Westerse en wetenschappelijke benadering nog andere perspectieven moeten bespreken? Bijvoorbeeld niet-Westerse en meer religieuze georiënteerde of pseudowetenschappelijke benaderingen?
Het bespreken van politiek- en religieuze gevoelige onderwerpen in de klas is daarom te complex om te volstaan met het aanbieden van een cursus of het veroordelen van een terreurdaad. Het vergt mij inziens lef en leiderschap om een klimaat te creëren waarin docenten zich veilig te voelen om datgene te doen wat de maatschappij van ze vraagt.
Of kwets of beledig ik nu mensen door dit vraagstuk vooral vanuit een docent perspectief te benaderen?
Hopelijk hebben we voldoende input om maandag hierover met elkaar in gesprek te gaan Renske.
Fijn weekend!
Ik denk dat het onmogelijk is om een omgeving te creëren waarin niemand zich ooit gekwetst voelt. Wat ik me daarbij vaak afvraag: waar komt dit idee vandaan, dat je ooit in een dergelijke wereld ging leven, of dat je daar recht op zou hebben?
Gekwetst worden is bij uitstek een subjectieve beleving. Dat stel ik niet om kwetsen te bagetalliseren of te beweren dat mensen die zich gekwetst voelen maar een dikkere huid moeten ontwikkelen omdat ze zich zouden aanstellen, daar heeft dit niets mee te maken. Er zijn mensen die dingen zeggen puur om mensen te kwetsen en er zijn mensen die onbewust uitspraken doen die een onderliggend en kwetsend vooroordeel bevatten welke over personen of groepen gaat. Dat zijn duidelijke vormen van kwetsen waar je een terecht beklag over kan doen.
Er lijkt echter een ander soort “kwetsen” te zijn opgekomen, het “kwetsen” als een universele klacht tegen ieder die iets durft te zeggen waar jij het niet eens mee bent, teneinde die partij de mond te snoeren. Dit soort “kwetsen” is mijnsinziens een onbedoeld product van zeer belangrijke waarden van onze samenleving: de vrijheid te geloven wat we willen geloven en te zeggen wat we denken te geloven.
Iedere vrijheid komt echter met impliciete plichten en de vrijheid ‘om te’ staat in balans met een ‘vrijheid van’. We kunnen geen vrijheid van religie hebben, zonder te moeten erkennen dat deze religieuze ideeën niet heilig kunnen zijn, geen betere waarheidsclaim dan iedere andere propositie kunnen hebben en dus niet meer beschermd behoren te worden dan andere proposities over de werkelijkheid. Als we dat niet doen, hebben mensen die die religieuze bewering niet geloven geen vrijheid van geloof. Het geven van een betere waarheidsclaim aan een of andere religieuze bewering, zoals het strafbaar stellen van het beledigen van een profeet, wanneer het beledigen van ieder ander persoon niet even strafbaar is (religieus of anderzijds), is het begin van het einde van religieuze vrijheid.
We kunnen geen vrijheid van meningsuiting hebben, zonder dat we moeten erkennen dat anderen dit ook hebben, en dat dit betekent dat we dingen gaan zeggen die niet tegelijkertijd waar kunnen zijn. Dat betekent ook dat we moeten erkennen dat waar dit gebeurt, deze stellingen met elkaar botsen, met elkaar in spanning staan. Niet wij, de personen die ze uitspreken, botsen, maar de ideeën zelf, en zolang deze stellingen niet over personen of persoonsgroepen zijn is dit een belangrijk verschil. Als we niet langer kunnen praten over de dingen die we geloven omdat het praten over deze dingen als “kwetsend” wordt gezien door iemand die er niet tegen kan dat iemand iets anders gelooft dan hij/zij/x, is dat het begin van het einde van vrijheid van meningsuiting.
Een idee, kan niet gekwetst zijn, deze eigenschap is uniek aan personen. Een stelling over een idee, kan dus ook per definitie niet kwetsend zijn, want het gaat over het idee, en niet over de persoon die het oppert. En natuurlijk zijn er altijd personen die in een discussie het op de man gaan spelen, en dat zijn wel opmerkingen die kwetsend kunnen zijn, omdat ze ook duidelijk zo gebruikt worden. Maar iemand die je stellingen betwist, is niet kwetsend bezig. Die is het met je oneens, en als die persoon dat niet meer mag zijn, hebben we geen samenleving meer waar we mogen geloven wat we willen en zeggen wat we geloven, tenzij het betekenisloos is, of misschien alleen nog over onszelf gaat. Hoe kan zo’n samenleving werken, waar mensen doen alsof ze in een vacuum langs elkaar heen praten?
Wanneer we over een extremist als degene die Samuel Paty onthoofd heeft praten, moeten we duidelijk zijn waar we over praten: een persoon die een misdaad heeft gepleegd. De motivatie van de dader is secundair aan de feiten: hij heeft iemand onthoofd, en dergelijke acties zijn anathema voor een goed functionerende samenleving. Een samenleving heeft de morele verantwoording en verantwoordelijkheid een dergelijk persoon te willen bestraffen of weren. Dat zou voor niemand kwetsend moeten zijn behalve de groep mensen die geloven dat je andere mensen moet willen onthoofden.
En weet je wat? Dan zijn die maar gekwetst. Als iemand wil beweren dat mensen die denken anderen te moeten onthoofden beschermd moeten worden van kritiek, hebben we echt een heel groot probleem. Ook vrijheden zijn uniek aan personen en de basiskwalificatie daarvoor is dat je levend bent, een aanslag op je leven is per definitie ook een aanslag op je vrijheid. De vrijheid ‘om te’ van iemand die eigenrichting pleegt erkent niet de ‘vrijheid van’ de persoon die slachtoffer van die eigenrichting is.
Ik zal wel toegeven uit een luxepositie in deze context te praten. Ik ben geen docent. Ik hoef niemand in de klas aan te kijken of iets te leren. Alles wat ik hier schrijf, schrijf ik uit persoonlijke motivatie, slechts mijn mening gepaard met mijn argumentatie om die te ondersteunen. Je kan me gerust en gemakkelijk negeren als dat je wens is, als slechts een andere stem in de massa. Dat is je vrijheid.
Pretendeer echter niet dat die vrijheid, de vrijheid te geloven wat je wilt, te luisteren naar wie je wilt, te negeren wie je niet wilt horen, vertaalt naar enige betere claim op waarheid. Noch leidt dit tot relativisme, waarbij iedere stelling gelijkwaardig zou moeten zijn omdat “je recht hebt op een mening”. Het recht op vrije mening, op vrijheid van geloof, kan alleen fungeren als iedere propositie slechts zo waar is als de verantwoording die je er voor hebt, en geen speciale behandeling kan krijgen. Je hebt het recht om te zeggen wat je gelooft en andere mensen hebben het recht daarop te reageren, met hun eigen proposities en eigen verantwoordingen. Dat is vrijheid van meningsuiting.
Die verantwoordingen moeten deelbaar zijn, dus ze moeten aanwijsbaar zijn in de realiteit of defineerbaar op taalkundig/logisch vlak zodat we kunnen zeggen, “Ik zie/hoor waar je over praat.” Als je dat niet kan doen, dan kan je niet eens een gesprek voeren. Als je voor dat gebeurt, je reeds roept dat je gekwetst bent, is dat geen verdediging van een recht, er is daar geen recht mee geschonden. Je kan nog steeds geloven wat je wilt, nog steeds zeggen wat je gelooft. Het is slechts een teken dat je anderen dit recht ontkent.
Hm, dit was best lang, misschien had ik het in moeten zenden :D.