Ron Bormans: Steun docenten na terreuraanslag in Frankrijk
Gepubliceerd: 26 October 2020 • Leestijd: 2 minuten en 4 seconden • Nieuws Dit artikel is meer dan een jaar oud.Het blijft te stil na de onthoofding van de Franse leraar Samuel Paty, vindt voorzitter Ron Bormans van de Hogeschool Rotterdam. ‘De rechtsstaat begint in het klaslokaal.’
De Franse docent maatschappijleer is een week geleden onthoofd door een radicale moslim. De reden: hij had tijdens zijn les cartoons over de profeet Mohammed laten zien. De dader, die door de politie is doodgeschoten, zat niet bij hem op school.
Ministers, bestuurders en anderen in Nederland zouden hun walging over de terreurdaad moeten uitspreken, meent Bormans. ‘Wat doet het met docenten als het geluid van afkeuring wat lauw klinkt?’, schrijft hij in zijn blog op de site van de HR.
Heeft het zin om je walging uit te spreken?
‘Er is veel meer nodig dan dat, maar daarmee begint het wel. Vervolgens is de vraag: wat gaan we doen? Ik hoop die vraag te kunnen beantwoorden met een grote groep mensen die zich er net zo druk over maken als ik.’
Het is toch nogal vanzelfsprekend dat mensen tegen onthoofding zijn?
‘Maar het is ook vanzelfsprekend dat mensen tegen racisme zijn, en toch is het er. Het is ook vanzelfsprekend dat homoseksualiteit geaccepteerd moet zijn, en toch blijkt het in de praktijk weleens anders. Dan moet je je uitspreken.’
Houd je met getwitterde verontwaardiging de volgende aanslag tegen?
‘Nee, dat denk ik niet. Ik zeg dit allemaal met enige bescheidenheid, ik ken mijn plek in het universum. Ik houd met mijn woorden de volgende terrorist niet tegen. Maar het is belangrijk om de norm te vertolken. Sommige docenten zijn geschrokken en vragen zich af: kunnen de dingen die ik doe nog wel in het huidige tijdsgewricht? Zij worstelen met hun rol en de “erosie” door zelfcensuur. Zij moeten zich gesteund voelen.’
Voelen ze zich niet gesteund, denk je?
‘President Macron zei dat de republiek – de rechtsstaat – elke dag in het klaslokaal wordt geboren. Dat is waar, en daar zouden we ons meer bewust van moeten zijn. De school is meer dan een verzamelplaats van curricula. Je moet leerlingen en studenten ook socialiseren.’
Wat ga je zelf doen?
‘Ik ga erover in gesprek met de hogeschool. Ik wil mensen in bescherming nemen die zich ongemakkelijk voelen.’
Speelt dit onderwerp in Rotterdam meer dan elders in het land?
‘Ik houd mijn eigen hogeschool niet buiten het discours, maar dit gaat het hele land en heel Europa aan. De culturele diversiteit is hier groter en ik heb weleens studenten gesproken met meningen ver van de mijne vandaan, maar dit speelt in het hele land. Wij moeten hier misschien harder werken om het gesprek gaande te houden.’
Het thema is eigenlijk niet nieuw, toch?
‘We konden het gesprek ook heel goed voeren ten tijde van de coup in Turkije of toen een witte man een aanslag op een moskee had gepleegd. Maar we moeten ermee doorgaan.’
Bent u bang dat docenten zichzelf gaan censureren?
‘De speelruimte voor docenten lijkt kleiner te worden. Docenten voelen zich bekeken, en niet alleen door religieuze fanatici. Denk ook aan de kliklijn voor linkse docenten van de heer Baudet. Het vak verpolitiekt en dat is niet goed. Wij moeten ons altijd blijven verzetten tegen de inperking van docenten.’
Tekst: HOP, Bas Belleman
Foto: Erno Wientjes
Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief. 
We hebben echt een heel groot probleem. Dat zag Pim 20 jaar geleden, door zijn moord staan we op ongekende achterstand.
Er bestaat GEEN ENKELE REDEN om zo`n gruwelijke daad tegen een medeburger te verrichten en dit zullen we in de volledige breedte van de maatschappij moeten blijven uitdragen.
In de whatsappgroep met mijn collega’s voelde ik me met mijn walging en onvoorwaardelijke veroordeling van de onthoofding heel erg alleen.
Er werd gezegd: “Sommige dingen zijn niet handig om te doen en liggen nogal gevoelig”.
Er werd gezegd: “Er zijn veel boeken geschreven over wat er gebeurt als je een taboe probeert te doorbreken”.
Er werd gezegd: “Dit is jouw kant van het verhaal, de andere kant denkt er anders over”.
Er werd gezegd: “Het is een botsing van (waarde)systemen”.
Er werd gezegd: “Vanuit het perspectief van een vrome moslim moest dit gebeuren.”
Er werd gezegd: “Rustig aan. Het is verschrikkelijk, maar het hoort bijna bij deze tijd.”
De teleurstelling is naast mijn walging moeilijk door te slikken.
Daarom ben ik blij dat ik lesgeef op een instituut waar mijn college van bestuur voorzitter wel duidelijk het liberale westerse standpunt in durft te nemen.
Als docent bekleed je een publieke rol (net als een politie agent, verpleegkundige, ambtenaar van de burgerlijke stand etc). Je dient denk ik zodoende met enige tact invulling te geven hier aan. Met bewust bepaalde mensen of groeperingen kwetsen kom je niet verder. En ja, vrijheid van meningsuiting is een belangrijk principe, maar het is geen vrijbrief om alles maar te zeggen. Een klaslokaal is een leeromgeving, geen politiek platform. We leven in gepolariseerde tijden waar de vlam snel in de pan slaat, de betreffende leerkracht had zich denk ik wat neutraler op mogen stellen. Dat is naar mijn idee professionaliteit!
Cartoon wedstrijd in de volgende editie van Profielen?
Bijzonder om te merken hoe stil de media nu is. Als een zwarte crimineel in Amerika door de politie wordt gedood, staat Nederland op zijn kop, maar een blanke docent is blijkbaar minder waard. Kom op salonsocialisten en allochtonen, waar is jullie verontwaardiging nu? ALL lives matter!
@MC, zeg je nu daadwerkelijk dat de docent terecht onthoofd is?
In zijn les over vrijheid van meningsuiting heeft hij de casus van Charlie Hebdo besproken. Met de waarschuwing dat studenten zijn klas mochten verlaten als ze niet wilden deelnemen aan de les of de discussie. De redactie van Charlie Hebdo stelt alles aan de kaak: alle soorten religie, alle soorten politieke kwesties, alle mogelijke maatschappelijke problemen. Het is een satirisch weekblad dat opgericht is in 1970. De casus is veel breder dan enkel het afslachten van een redactie om twee publicaties.
In het klaslokaal moet je de studenten argumenten geven om polarisatie (voor en tegen, links, rechts of midden) tegen te gaan. Juist in deze polariserende samenleving. Daar is niets politieks aan. Het is professioneel docentschap.
@Renske: dat die docent terecht onthoofd is, is wat ik allerminst probeer te insinueren en keur de actie van de dader ook niet goed. Maar ik begrijp dat iemand met extremistische ideeën aanleiding ziet bij wat die leerkracht gedaan heeft, om over te gaan to zo’n fatale actie.
Het feit dat die docent leerlingen de kans heeft gegeven om de klas te verlaten, geeft naar mijn idee aan dat hij zich (zeer) bewust was dat hij iets controversieels ging doen en had zichzelf een halt toe moeten roepen om zich af te vragen of het wel gepast is wat hij van plan was.
Als het veronderstelde leerdoel is om leerlingen iets bij te brengen over polarisatie en hoe je middels argumentatie verschillende standpunten kunt belichten, had hij naar mijn idee een ander middel (i.e. voorbeeld) kunnen nemen, dat minder als een rode lap op een stier werkt en hevige emoties oproept bij een bepaalde groepering. Hij heeft de polarisatie juist versterkt, waar naar mijn idee professioneel docentschap zich kenmerkt door niet te polariseren als je polarisatie als onderwerp wilt behandelen.
Professioneel docentschap staat naar mijn idee ook voor inclusief onderwijs, inplaats van te zeggen: “Het is denk ik beter dat jullie deze les niet volgen, dus je kunt gaan als je dat wilt” en de betreffende leerlingen uit te sluiten van een les.
Professioneel docentschap kenmerkt zich eveneens door empathie en reflectie (“als ik dit zeg, wat voor effect heeft dat op mijn studenten/leerlingen? Is dat het effect wat ik wil bereiken?”). En dat betekent soms dat je dingen maar beter niet kunt zeggen, of publiek bespreken. Dat is niet een inperking van “vrijheid van meningsuiting”… in een publieke functie behoor je je naar mijn mening neutraal op te stellen.
Ik begrijp daarom niet waarom Borremans verwacht dat docenten hier met walging op reageren. Daarmee wordt verondersteld dat er maar één gepaste manier is om naar deze daad en situatie te kijken. Als je daadwerkelijk het debat wilt voeren, moet je je ook verdiepen in de drijfveren en motieven waarom iemand tot zo’n daad komt. Nogmaals, ik keur de dat daad niet goed, maar probeer de situatie van meerdere kanten te bekijken dan een eenzijdig emotioneel perspectief. Zoals jezelf stelt: “De casus is veel breder”. Als we de situatie door een dergelijke emotionele lens als ‘walging’ gaan bekijken, zien we slechts een klein deel van het grotere geheel en sluiten we ons af van inzichten die naar mijn mening doorgaans onbelicht blijven in dit soort debatten. En ik denk juist dat we het gehele spectrum in beschouwing moeten nemen als we onze positie en (publieke) rol als individuele docent en bredere onderwijsorganisatie willen bespreken ten opzichte van specifieke incidenten en grotere ontwikkelingen in de maatschappij.
Beste meneer Bormans, zult u ook docenten steunen als zij spottende cartoons over Anne Frank en de holocaust willen delen? Waarom wilt u dan wel docenten steunen om een groot gedeelte van uw studenten te schofferen?
En het is de grootste onzin dat wanneer MC terecht opmerkt dat dit verre van professionaliteit getuigt, hij/zij beticht wordt van het goedpraten van het onthoofden van een docent! Daarmee frame je iemand om hem in een hoek te duwen aangezien je zelf geen valide argumenten meer te bieden hebt.
Het komt op het volgende neer: jullie vinden dat moslims maar beledigd mogen worden, zich vooral niet beledigd mogen voelen als je hun religie (de profeet vrede zij met hem heeft hen de religie gebracht, dus hij is er onlosmakelijk van) beledigt en zijn verbaasd als dat het wel het geval is.
Waar is de rechtvaardigheid? De wereld was te klein toen het ging over BLM, toen was het goedkoop scoren. Nu het om moslims gaat, en moslims zitten natuurlijk in de hoek waar de klappen vallen, heerst het opportunisme.
@MC Walging om terreur vertroebelt allerminst de discussie. Een docent een hoofd afhakken is een terreurdaad die niet goed te praten valt. En dat uitspreken heeft niets te maken met het blind zijn voor het “hele spectrum”, politieke voorkeur of professionaliteit van onze college van bestuur voorzitter en zijn docententeam.
Als zoon van een Iraans Christen die in de jaren zeventig is gevlucht uit het door ayatolla’s geteisterde Iran, zijn mijn kinderen inmiddels zover dat ook zij voor een Hogere School kunnen kiezen. Daarom orienteer ik mij breed om hen met daad en raad bij te staan, en kwam al lezend ook op deze site terecht.
Laat ik voorop stellen: uit de hand van verhalen van mijn vader kan ik U getuigen dat het niet prettig is om onder het juk te leven van een staat waarbij het niet mogelijk is je vrije gedachten uit te spreken, op straf van gevangenisstraf, marteling of zelfs onthoofding. Ik leerde van mijn vader om op te komen voor onze verworven vrijheid in Nederland, daartoe in staat gesteld door de vrije Nederlanders. Ik ben daar eeuwig dankbaar voor, en begrijp mensen als MC niet. Ik wil graag ingaan op zijn betoog, hoewel ik de koude rillingen door zijn woorden niet kan onderdrukken. MC heeft begrip voor een onthoofding, en wil rekening houden met de daders. Hij heeft geen recht op verdere discussie.
MC begrijpt niet dat docenten met walging moeten reageren op een onthoofding van een onschuldig mens, op klaarlichte dag op straat, omdat er niet verondersteld mag worden dat er maar een gepaste manier is om daarop te reageren. Ik vat de feiten samen, en begin met een citaat: “Volgens verschillende getuigenissen […] wordt Samuel Paty beschreven als vriendelijk, attent, respectvol voor iedereen, niet op zoek naar controverse, met liefde voor zijn werk, bezorgd over het feit dat studenten leren en gewaardeerd worden door zijn studenten. Hij was getrouwd en vader van een vijfjarig kind.”
Deze vriendelijke man, getrouwd en vader van een vijfjarig kind maakte een fout. Hij liet wat tekeningen zien. Tekeningen die in een vrij land als Frankrijk volgens een eeuwenlange traditie, gegarandeerd in wet en grondwet, gewoon mogen. Paty ontkende daarmee een heksenjacht, werd verraden door zijn leerlingen en uiteindelijk onthoofd.
Er is GEEN ANDERE manier dan hierop te reageren dan met WALGING.
En dan zegt MC “eigen schuld, dikke bult, hij polariseerde en laten we vooral zonder walging naar de andere invalshoek kijken”.
Daarmee verspeelt MC hem van elk recht op inhoudelijke discussie. Onthoofd, voor een tekening. Paty laat een vrouw na, zijn kind is wees en de maatschappij geschokt. MC stelt dat we vooral die daad moeten behandelen, omdat we ons niet mogen laten verblinden door walging. Volgens MC moeten we daad in een breder perspectief plaatsen. Natuurlijk. Dat bredere perspectief is simpel: dezelfde lieden die mijn vader in de jaren zeventig deden vluchten, proberen nu met barbaarse middelen voet aan de grond te krijgen in het vrije westen. En met mensen als MC, hebben wij eigenlijk geen vijanden meer nodig. Niet de rechtstaat telt, maar vooral begrip voor de dader. Niet voor het slachtoffer. Dat is immers een provocateur, dat is iemand die zichzelf een halt had moeten toeroepen.
Ik stop met de inhoudelijke behandeling van de teksten van MC. Ik krijg er rillingen van, en hij (of zij) heeft het recht verspeelt tot een inhoudelijke discussie. Hij hoort niet op een Hogeschool, censuur toepassend!
Dan Erfan: je hebt geen idee hoe het is in een land te leven waar je niet vrij bent je gedachten de vrije loop te laten. Vrijheid van meningsuiting vindt in Turkije toch vooral plaats in de kerkers van Erdogan, en in landen als Iran en Marokko is dat al niet veel beter. Natuurlijk mogen moslims beledigd worden. Christenen ook. Atheisten. Boedisten. Het getuigt van beschaving hoe een ieder hiermee omgaat. Het is geven en nemen: beledigd worden in ruil voor alle vrijheid van je gedachten. Elk weldenkend mens zal een onthoofding veroordelen, ook weldenkde moslims.
Je kunt niet ontkennen dat er vanuit islamitische hoek nogal wat aanslagen gepleegd worden. Zojuist werd een vrouw in Nice onthoofd. Terreur? Zeker. Islamitische achtergrond? Heel zeker. Pakken we daar elke moslim voor aan? Nee. We pakken de extremisten aan.
Ik zal mijn kinderen het advies geven niet voor deze Hogeschool te kiezen. Ik wil niet dat MC ze les geeft, omdat hij bepaalde vrijheden – zoals de grondwet – niet zal onderwijzen, omdat het voor bepaalde groepen gevoelig ligt. Dat ligt de Holocaust ook. Dat liggen de aanslagen op 9/11 ook. Theo van Gogh. Het NSB verleden van Nederland. De Politionele Acties. Als we de geschiedenis doornemen, ligt van alles gevoelig. Niet over spreken is nooit een optie. Het is laf. Verloochening van de vrijheid.Discussie, meningsverschil en humor om de boel te relativeren, zijn de enige manieren om vooruit te komen. Onthoofding en begrip daarvoor niet. Beledigd voelen door een plaatje ook niet. Dat is Iran jaren zeventig, en Middeleeuwen in Nederland. Misschien dat MC daarheen wilt, ik niet.
Elk weldenkend mens zal zulke barbaarse daden veroordelen. Respect voor elkaar hebben betekent volgens mij dat je de mening van een ander kan accepteren als zijn of haar mening, zonder dat je die mening zelf ook hebt en mits het alleen gaat over een mening in woorden en niet in gruwelijke daden. Blijkbaar moeten we met z`n allen nog een lange weg afleggen, voordat we onvoorwaardelijk kunnen respecteren. Tijdens die weg op een intelligente manier met elkaar blijven communiceren is dan wel een voorwaarde. Dus laten we hier nou geen ruzie maken, maar vooral reflectie vinden in deze stukjes tekst.
Beste Bahman,
Naar mijn mening trekt u mijn woorden uit zijn verband.
Er zijn twee punten die ik duidelijk wilde maken in mijn voorgaande reactie.
Ten eerste, Bormans stelt voor een discussie te hebben over hoe wij ons als onderwijsgemeenschap ons verhouden tot bepaalde incidenten en ontwikkelen in de maatschappij/wereld, en wat de implicaties zijn voor het docentschap en leeromgeving. Mijn stelling is dat je zo’n discussie niet moet laten leiden door louter dezelfde emotie. Door meerdere perspectieven te belichten kom je naar mijn idee verder dan een “echo kamer” te creëren.
Voor de duidelijkheid, de wijze waarop de leerkracht om het leven is gebracht, vind ik walgelijk, zo walgelijk dat ik de manier waarop het is gebeurd niet eens wil opschrijven. Maar ik wil de daad en het motief gescheiden houden. De reden waarom iemand zo’n daad verricht zou ook belicht moeten worden in de discussie – niet de wijze waarop. Echter, als emotie de boventoon voert, worden de onderliggende drijfveren al snel vergeten. Door het op het niveau van drijfveren te bespreken raak je meer de kern van het probleem, laat je deze onbesproken, of belicht je bepaalde drijfveren eenzijdig, dan komen we als onderwijsgemeenschap niet verder. Dat was mijn impliciete advies – die ik nu wat explicieter maak – aan Bormans. Ik verwacht dat hij als “leider” een stap terug doet, een beschouwing geeft en kijkt waar de ruimte is om te verbinden – want de studenten en docenten populatie is niet homogeen zoals hij zelf stelt in zijn blog. Ik denk ook dat iedereen zijn eigen wijze heeft om om te gaan met het gevoel (of de walging) om wat er gebeurd is. De één deelt het in kapitalen, de ander stilzwijgend.
Ten tweede, ik ben geen tegenstander van de vrijheid van meningsuiting, ik wil het ook niet beperken. In tegendeel! Waar ik vraagtekens bij zet is of alles altijd maar gezegd moet worden omdat het kan. Een docent dient een veilige leeromgeving te creëren voor alle leerlingen en studenten. Dat is een uiterst belangrijk principe in het onderwijs en voor mij als docent! En dat houdt ook in dat je als docent soms bepaalde dingen beter niet kunt doen of zeggen en dat is volgens mij precies het punt wat Bormans aan de kaak wilt stellen. En ik zet vraagtekens bij hoe de Franse leerkracht een bepaald leerdoel heeft proberen te bereiken – naar mijn idee had hij minder polariserend te werk kunnen gaan, maar dat is mijn (professionele) mening.
Ik besef mij maar al te goed dat we in Noord-Europa in een riante positie verkeren, in wat we in vrijheid kunnen doen, zeggen en uiten en op welke manier. Maar nogmaals, het feit dat je alles mag en kunt zeggen, betekent niet altijd dat het gepast is om te doen. De wijze waarop de redacteuren van Charlie Hebdo, maar ook de Wilders, Baudets etc, hun boodschap verpakken om moedwillig regerings-, religieuze leiders en groeperingen (zie recente discussie rondom Erdogan) te kwetsen, dat vind ik wel problematisch.
Hierbij wil ik het laten, ik zie dat in deze discussie de emotie de boventoon voert – en ik heb niet het idee dat er aandachtig gelezen (of geluisterd) wordt, en dingen al snel uit hun verband worden gerukt. Daarmee houdt een zinnig gesprek wat mij betreft op.
Gegroet, MC
MC,
Ik rukte uw woorden niet uit hun verband, ik gaf weer wat u eerder stelde. U benadrukt het nog een keer, u bent niet voor de vrijheid van meningsuiting, en verwaardigt zich zelfs te stellen dat de emotie de overhand neemt in de discussie. Tsja. Een mens zou zich, naast de argumenten die ik wel degelijk lever, eens emotioneel wanen na zoveel barbaarse daden.
Gelukkig heeft de Hogeschool in u een weldenkend mens gevonden, die ook zonder emotie de vreselijke daden van afgelopen dag kan duiden. Er werden immers weer een aantal mensen doodgestoken, die als enige fout een bezoek aan de kerk maakten. Vrouwen die als vrijwilliger aan het werk waren voor hun gemeenschap, en waarvan eentje de laatste woorden sprak: “zeg mijn kinderen dat ik van hen hou”. Behalve Allah was er geen motief. Zoals dat er ook niet was voor de vreselijke aanslagen in Bataclan en Manchester, waar vele jongelingen het leven lieten. Zoals dat er ook niet was bij die vakantiegangers op Zaventem. Of bij de bezoekers van een kerstmarkt in Duitsland. Of de wandelaars in Nice. De lijst is lang.
Zij provoceerdeen niet, zoals die vrouwen van gisteren niet, zoals Paty niet. Niemand provoceerde.
Uw waardeoordeel als zou emotie de bovenhand krijgen in de discussie maakt elke verdere uitwisseling van gedachten onmogelijk, en bevestigt dat u helemaal niet voor een open discussie bent. U zult de emotiekaart immers vaker trekken, als de grond u te heet onder de voeten wordt, en uw retoriek vol excuus in het licht van de dag niet te handhaven valt. Ik wens u veel succes met het begrip voor de dader van afgelopen daden, en met uw conclusie dat de woorden van Wilders of Baudet een brute moord op onschuldige vrouwen rechtvaardigen.
Zoals ik al zei: mijn kinderen zullen geen les krijgen van u.
Beste Henk Pieper,
Help mij even: waar zie jij hier ruzie?