Werk je op de Hogeschool Rotterdam, dan werk je in elk geval tot 1 juni – enkele uitzonderingen daargelaten – thuis. En grote kans dat je in die thuissituatie wordt vergezeld door jonge kinderen die je moet entertainen of met hun schoolwerk moet helpen (stress), pubers die je de hele dag moet overtuigen dat het geen vakantie is (stress), een partner die 24/7 om je heen is en óók probeert productief te zijn (stress) of afwezig is vanwege een vitaal beroep (stress) of een economische knock-out opliep vanwege corona (stress). Misschien heb je daarnaast nog bejaarde ouders waarvan je niet wilt dat ze ziek worden, verhongeren of vereenzamen (stress) en in het ergste geval heb je de zorg voor of om een zieke in je naaste omgeving (stress).

Grote kans dat je in de thuissituatie wordt vergezeld door jonge kinderen die je met hun schoolwerk moet helpen.

Maar natuurlijk sta je klaar voor je studenten, want je wilt niet dat ze achterstand oplopen of mentaal in de knoop komen. Of ben je volop bezig dit alles te managen of erover te communiceren, en alles heeft haast en prioriteit en je wilt het snel doen én goed.

Ongeconcentreerd en gestrest

Terwijl ik dit zit te typen ben ik drie keer op mijn schouder getikt door mijn zoon van 11 die me de zoveelste grappige corona-meme wil laten zien. Hij heeft volgens ons schema nu een half uurtje pauze – ‘zelf in te vullen’ – en greep naar zijn telefoon. Ik prijs me dagelijks gelukkig dat hij geen kleuter meer is en ook nog geen puber, en bovendien zelfstandig en rustig, en dat-ie het nog leuk vindt überhaupt iets met me te delen. Toch heb ik bij de derde tik op mijn schouder de neiging hem af te snauwen. Diezelfde neiging heb ik als mijn ouders m´n flow onderbreken met een telefoontje over de boodschappen die ik al dan niet moet doen, want ‘dat kunnen ze gerust ook zelf’. Ook met hen prijs ik me gelukkig, fitte en goedgeluimde tachtigers die de crisis dapper het hoofd bieden. Maar ik wil wél dat ze thuisblijven en maak dat iets te kortaf duidelijk.

Ik mag nog niet klagen, ík hoef niet ineens een kudde gedesoriënteerde studenten door deze chaos te loodsen.

En ik mag eigenlijk nog niet klagen, mijn werk kan zonder al te grote aanpassingen doorgaan in de nieuwe werkelijkheid – ík hoef niet ineens een lesprogramma te digitaliseren of een kudde gedesoriënteerde studenten door deze chaos te loodsen. Mijn gezinsomstandigheden konden stukken veeleisender. Maar alsnog ben ik ongeconcentreerd en gestrest en aan het einde van de dag is mijn batterij leger dan leeg, terwijl ik voor mijn gevoel veel minder voor elkaar heb gekregen dan anders.

En dat is precies wat ik ook hoor van mijn collega’s, een enkeling uitgezonderd. We lopen rond als kippen zonder kop, er zit geen duidelijk begin of eind aan onze werkdag, en privégedoe marcheert met modderige kaplaarzen door onze kantooruren heen.

Baby in de draagzak

Zo belde ik Manon Mostert voor een interview over het Stadslab. ‘Ik doe maar de helft van wat ik normaal doe’, zegt ze. Wat ik nog steeds bewonderenswaardig vind, want ze heeft terwijl ze mij te woord staat een baby in de draagzak, en houdt haar andere kinderen van 2 en 4 op de achtergrond bezig met spelletjes en snoepjes.

Docent Claudia Harms schreef een ingezonden stuk over haar ingewikkelde spagaat tussen werk en kinderen begeleiden en de behoefte aan rust en pas op de plaats en kreeg veel bijval. ‘Herkenbaar! Het contrast is zo groot: de wereld staat in de fik en wij gaan ‘gewoon’ door’, reageert iemand onder haar stuk.

‘We moeten accepteren dat het niet gaat zoals normaal.’

Erica Witkamp, lector, beaamde de brief van Harms op Twitter. Als ik Witkamp bel, merkt ze meteen op dat haar eigen situatie nog meevalt. Wel is een van haar volwassen dochters uit het buitenland gerepatrieerd en weer bij haar en haar man ingetrokken. ‘Ik heb geen kleine kinderen dus relatief ideale omstandigheden, maar toch duurt alles langer dan normaal. Ik heb ook promovendi en ook bij hen is het onvermijdelijk dat dingen langzamer gaan, zeker als ze kinderen hebben. Frustrerend en onbevredigend voor hen, maar we moeten accepteren dat het niet gaat zoals normaal.’

Blogger Okke de Jong schetste zijn hectische werk/privésituatie met peuter en pubers: ‘Vloekend zit ik hele dagen en avonden achter mijn crashende, verouderde laptop, zonder camera. Ik wil ontsnappen uit de gekmakende drukte thuis, met twee chagrijnige pubers (die ook niet bepaald zitten te wachten op thuisonderwijs), één overwerkte echtgenote en één peuter die het allemaal veel te gezellig vindt.’ Ook hij kreeg veel reacties van herkenning.

Situatie van ‘rollenstress’

Hoe zorgen we ervoor dat de corona-epidemie niet gevolgd wordt door een burnout-epidemie? Met die vraag in het achterhoofd bel ik het bedrijfsmaatschappelijk werk van de Hogeschool Rotterdam, Liselot de Jonge is ook ‘gewoon’ aan het werk vanuit huis. ‘Net zoals iedereen’, zegt ze, ‘via Teams en de telefoon.’ En dat is nodig, want ze wordt drie à vier keer per week benaderd door medewerkers die geplaagd worden door – al dan niet nu terugkerende – onbalans.

‘Ze vragen zich af: Hoe houd ik de scheiding thuis en kantoor in stand?’

Normaalgesproken komen medewerkers met allerlei vragen bij haar (bijvoorbeeld over werkplezier, werkdruk, samenwerken, persoonlijke ontwikkeling), maar nu overheerst het thema ‘onbalans in de leefgebieden’. ‘Uit alle instituten en van onderwijzend en ondersteunend personeel. Ze vragen zich af: Hoe houd ik de scheiding thuis en kantoor in stand? Je moet werken, kinderen lesgeven, je moet af en toe naar buiten en hebt ook momentjes voor jezelf nodig. Een situatie die ik rollenstress noem’, zegt De Jonge. ‘Daarnaast spreek ik medewerkers die alleen wonen over het gemis aan contact, die zoeken een weg om niet te vereenzamen. Het vraagt gewoon veel van iedereen. De een is daar laconiek onder, de ander onzeker.’

Schema en routine

Als De Jonge benaderd wordt, doet ze eerst een intake. ‘Ik kijk dan samen met de medewerker op welke gebieden er onbalans is. Wat is er gaande op het werk, in de privésituatie en in de omgeving? We zijn geneigd ons te richten op wat niet goed gaat, maar ik kijk ook naar wat er wel goed gaat.’

Ze probeert in de vervolgafspraken in kaart te brengen hoe een schema eruit kan zien, verdeeld in blokken ‘werk’, ‘thuisonderwijs’ en ‘naar buiten’. ‘Een schema, routine, gewoon de dag beginnen met douchen en aankleden kan helpen.’ In de gesprekken met de client evalueert ze hoe het uitpakt: ‘Wat heb je gedaan en wat was het resultaat? Wat kun je nog anders doen?’

‘We hebben snel nieuwe pagina’s gemaakt over thuiswerken.’

Tineke de Haan is binnen de HR de programmaleider ‘duurzame inzetbaarheid’, ‘hoe mensen op een prettige manier zo goed mogelijk hun eigen werk kunnen doen’, vat ze dat kort samen. Werkdruk is ook één van haar onderwerpen, een thema waarover in december nieuw beleid werd gepresenteerd, gevolgd door een aanbod van workshops, onder meer over de balans werk en privé. ‘Die kunnen nu niet doorgaan’, merkt ze spijtig op. ‘Andere dingen lopen wel door, soms in een wat andere context. Zo hebben we HR/Vitaal, en we hebben snel nieuwe pagina’s gemaakt over thuiswerken, waarmee we medewerkers helpen vitaal en gezond te blijven in allerlei situaties.’ De pagina’s geven informatie over zorgen voor jezelf, contact houden met collega’s en bieden toegang tot bijvoorbeeld livestreams als ‘yoga aan de keukentafel’.

‘Je wilt ergens naartoe werken’

Ook De Haan hoort signalen over hectische thuistaferelen, al is het bij haar anders. ‘Ik woon alleen en de muren beginnen nog net niet te praten’, lacht ze. ‘Dat is weer het andere uiterste. Als jij en je partner in shifts werken, met kleine kinderen, al zoveel weken, dan kost dat veel energie. Soms heb je behoefte aan een gesprek als uitlaatklep en dat kan bijvoorbeeld met bedrijfsmaatschappelijk werk of onze coaches, die allemaal de mogelijkheid hebben op afstand te werken. Je hoeft niet meteen een heel traject in van weken – al mag dat natuurlijk ook.’

‘Soms heb je behoefte aan een gesprek als uitlaatklep.’

Dat we niet weten hoe lang dit gaat duren maakt het extra lastig. ‘Je wilt ergens naartoe werken’, zegt De Haan. ‘Dat zo’n punt ontbreekt, maakt het qua mentaal welzijn zwaar. Terwijl veel docenten een tour de force achter de rug hebben om hun programma om te zetten naar digitaal, wordt er ook alweer nagedacht over een exitstrategie. In het begin hoorde ik vooral mensen over de fysieke ongemakken van werken aan de keukentafel, nu merk ik dat er meer mentale problemen spelen.’

Zorgzaamheid binnen teams

Voor leidinggevenden is het belangrijk alert te zijn op het welzijn van hun team. ‘De grote valkuil is natuurlijk dat thuiswerken de hele dag door kan gaan’, zegt De Haan. ‘Al onze mooie tips op Hint volg ik zelf ook niet altijd en ik zie dat we allemaal gemakkelijk in die valkuil trappen. Zeker de afgelopen weken was het voor docenten moeilijk om ermee te stoppen aan het ‘normale’ einde van een werkdag, er is keihard gewerkt. Gelukkig is er binnen teams ook veel zorgzaamheid, dat valt me ook op.’

‘We zijn “sociale dieren” en je mag ook sociaal omgaan met jezelf.’

De ‘nieuwe realiteit’ zorgt bij veel mensen onrust en onduidelijkheid, merkt De Jonge op. ‘Ze vragen zich af: Wat wil de hogeschool? Wat willen mijn kinderen? Wat wil mijn partner? Meestal ontbreekt hierbij de vraag “Wat wil ik?” en daar ga ik vaak verder op door. We zijn “sociale dieren” en je mag ook sociaal omgaan met jezelf. We kunnen niet de wereld dragen als we niet voor onszelf kunnen zorgen.’

Echt vrij nemen

Straks is het meivakantie. De Haan wil iedereen op het hart drukken echt vrij te nemen. ‘Ik hoor ook weleens “ik ga me toch vervelen, dus ik ga geen vakantie houden”. Ik begrijp dat, en je hoeft geen twee weken vrij te nemen, maar doe op zijn minst een paar dagen helemaal niets aan werk.’

Collegevoorzitter Bormans is het daarmee eens: ‘Die rust moeten we onszelf gunnen en hebben we dik verdiend. Ik roep iedereen op om die pauze ook daadwerkelijk te nemen, al is het maar in en rond het huis. Ons vitale beroep vraagt om vitale mensen. Dat kunnen we alleen maar waarmaken als we onszelf op tijd in acht nemen.’

‘Onszelf overtreffen’

Bormans spreekt zijn waardering uit voor de rigoureuze aanpassingen die door alle HR-collega’s in zijn doorgevoerd. We moeten realistisch zijn, concludeert hij: ‘deze crisis heeft een grote impact en heeft ons allemaal overvallen.’ ‘Van heel veel beroepsgroepen wordt gevraagd de rug te rechten. Meer dan ooit vragen studenten van ons dat ook wij dat doen, dat wij zelf onszelf overtreffen, ons motto dat we onze studenten zo vaak voor houden. Studenten hebben daar recht op. In een tijd dat we zoeken naar een nieuwe routine, ritme, evenwicht. Juist nu we die opdracht ervaren én dat evenwicht even zoek is, is het belangrijk dat wij goed voor onszelf en elkaar zorgen, want het einde van de crisis lijkt nog niet in zicht.’

‘Deze crisis heeft ons allemaal overvallen.’

In de ‘vrijdag-updates’ wenst hij iedereen een goed weekend toe, legt hij uit, om medewerkers te stimuleren echt even afstand te nemen van het werk: ‘Beste collega’s neem dat ter harte. En als het even niet gaat, schroom dan niet om dit bespreekbaar te maken binnen je team en met je leidinggevende om samen naar een passende oplossing te zoeken of neem contact op met ons bedrijfsmaatschappelijk werk.’

Tekst: Edith van Gameren
Illustratie: Krelis

Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.

Volg ons op Instagram