Het verhaal van ‘onze’ winnares van de Windham-Campbell Prize gaat als volgt.

Op maandagavond 22 februari organiseert de zoon van Kate Briggs een impromptu huiskamerdisco met de meest recente favoriete lockdown tune van zijn moeder.

Bij de buren ligt een baby te slapen. En ergens is er nog de risotto.

Op de noten van het gouwe ouwe Ain’t nobody van Chaka Khan danst en huilt het gezin Briggs om het nieuws dat zojuist is binnengekomen. Ineens heeft mam een bak geld en erkenning over zich uitgestort gekregen.

Dat zie je niet aankomen. En dat is logisch, want alles gaat in het diepste geheim bij de Windham-Campbell Prize, die sinds 2013 jaarlijks acht schrijvers stuk voor stuk 165 duizend dollar (zo’n 135 duizend euro) rijker maakt. De juryleden zijn anoniem, nominaties worden niet openbaar gemaakt en beraadslagingen vinden plaats achter gesloten deuren. Alleen de prijswinnaars ontvangen bericht. (En daar mogen ze vervolgens een maand niet over praten.)

‘Ik heb fantastisch nieuws voor je’

Briggs ziet het mailtje binnenkomen op haar telefoon terwijl ze achter haar fornuis in Rotterdam in de risotto staat te roeren. Beste Kate, staat er – althans, in het Engels – ik heb fantastisch nieuws voor je. Kunnen we zo snel mogelijk een zoomgesprek hebben? Groetjes, de directeur van de Windham-Campbell Prize.

Wat het nieuws is, kan ze natuurlijk wel raden. Maar dat doet ze niet. Althans, het meer rationele deel van haar hersens weigert de voor de hand liggende conclusie te trekken. Elders in haar brein wordt natuurlijk alvast gejuicht.

Terwijl Briggs haar man de pollepel in handen duwt, rent ze al googelend naar haar studeerkamer. Is dit hem echt, die extreem genereuze prijs die enkele van haar voorbeelden al eens wonnen? Briggs: ‘Ik dacht, dit kan niet. Die literaire grootheden en dan ik? Dit ben ik niet. Ik dacht: misschien willen ze vragen of ik schrijfwerk wil doen voor ze, of een vertaling of zo.’

‘Briljant boek’

Kate Briggs is vertaler en literatuurwetenschapper. Ze vertaalde twee werken van Roland Barthes uit het Frans naar het Engels, terwijl ze net als Barthes in Parijs woonde. Barthes was een naoorlogse filosoof die veel over taal en interpretatie schreef. Onder andere over dit thema schreef Briggs This Little Art, verschenen in 2017, haar eerste eigen werk. Het is een essay, een persoonlijke bespiegeling op het werk van vertalers, aan de hand van haar eigen ervaringen en die van anderen.

Volgens de Windham-Campbell jury is haar ‘briljante boek’ moeilijk in te delen in gangbare categorieën. ‘Het rekt de grenzen op van wat een literair essay vermag’, zegt de jury. Het is ‘grappig’ en ‘prikkelend’ en ‘het biedt verschillende perspectieven op de ogenschijnlijke tegenstellingen van vertalen als kunst en ambacht’, vrij vertaald.

Van Parijs naar Rotterdam

Briggs geeft sinds 2016 schrijfles op het Piet Zwart Instituut, waar de kunstmasters van de Hogeschool Rotterdam zijn gehuisvest. Daarvoor gaf ze les op de American University in Parijs, de stad waar ook haar twee zoons werden geboren.

Toen ze gevraagd werd voor een paar gastlessen in Rotterdam, zag ze al snel potentie in deze stad. ‘Dan kwam ik na een gastles terug in Parijs en zei ik: “Weet je, in Rotterdam spelen de kinderen nog gewoon op de straat.” Of: “In Rotterdam kunnen we ons misschien een huis met een tuin veroorloven.”’ Van Parijs naar Rotterdam, for the better? ‘Zeker! Mijn zoons spreken Nederlands, ze spelen inderdaad op straat en ik heb een tuin waar ik veel van geniet. Ik heb er absoluut geen spijt van. We zijn gelukkig hier.’

Verbaasd en dankbaar

In haar studeerkamer, uitzicht op de tuin, wordt nu een nieuw boek geboren: The Long Form. Het moet binnenkort klaar zijn. Tussen de deadlinedruk, corona-opvang, de luidruchtige verbouwing van de buren en haar thuiswerkpraktijk door, vertelt ze via Hangouts hoe verbaasd en dankbaar ze is dat ze deze prijs heeft gekregen.

Het prijzengeld wil ze zo lang mogelijk uitsmeren en gebruiken als een salaris voor haar schrijfwerk. Ze zit immers niet in de hoek waar uitgevers met giga-voorschotten smijten om haar volgende werk te kunnen bemachtigen. ‘Very niche’, noemt ze haar genre zelf, al doet ze zichzelf daarmee ook tekort. Een boek over het vertalen van boeken klinkt misschien nogal specialistisch, maar stiekem staat het vertalen symbool voor veel bredere vragen over, bijvoorbeeld, interpretatie, begrijpen en leren. Veel leren.

‘Het leuke aan vertalen is dat het je nieuwe dingen leert over wat goed Engels is. Aan de hand van een Franse zin moet je opnieuw nadenken over hoe je een goede Engelse zin formuleert. Je moet opnieuw nadenken over de standaard, over wat algemeen geaccepteerd is.’

‘Ik leer studenten dat schrijven een denkproces is’

Dat betekent dat je ook moet ‘ontleren’, zoals Briggs dat noemt. Welke regels, vooroordelen of standaarden heb je meegekregen? En moeten die standhouden?

Dat is ook wat ze studenten meegeeft. Veel van hen zien taal als een onneembare vesting, zegt Briggs, een barrière die ze moeten slechten om af te kunnen studeren, terwijl de taal eigenlijk in dienst zou moeten staan van hun kunstenaarspraktijk. ‘Studenten hebben bijvoorbeeld allerlei ideeën over hoe een goede scriptie eruit moet zien en dat levert veel angst en onzekerheid op. Ik wil ze leren zelf de baas te worden over het schrijfproces. Ik moedig ze aan om, bewust en verantwoord, hun eigen criteria te bepalen. En ik leer ze dat schrijven een denkproces is. Dat je iets kunt opschrijven, aanpassen, herformuleren, et cetera. Taal is voor kunstenaars eigenlijk een materiaal als alle andere materialen. Je kunt ermee spelen totdat je de juiste vorm hebt gevonden.’

Nog rigoureuzer je eigen weg gaan

Misschien nog wel belangrijker dan het geld, zegt Briggs, is het winnen van bevestiging. De prijs geeft niet alleen financiële vrijheid, maar ook mentale, intellectuele, of hoe zeg je dat. Het is een aanmoediging om nog rigoureuzer je eigen weg te gaan.

‘Het mooie aan deze prijs is ook dat de winnaars op verschillende punten in hun carrière staan. Vivian Gornick heeft een fantastisch oeuvre ontwikkeld in de loop van enkele decennia. Ik heb het gevoel dat ik ben bekroond vanwege potentie. En zo voelt het ook, alsof ik nog aan het begin sta. Ik bedoel, ik ben dan misschien begin veertig, maar ik ben mezelf pas heel laat als schrijver gaan zien.’

Geen tijd voor existentieel gemijmer

Zo’n prijs winnen roept onherroepelijk existentiële kwesties op, denkt Briggs. Wat betekent het om één van de gelukkigen te zijn, terwijl zoveel kunstenaars in precaire omstandigheden moeten leven en werken? Waarom ik en niet iemand anders? Wat doe je met deze verantwoordelijkheid en met zoveel geluk? Maar verwacht nu geen antwoorden, want eerst moet haar boek af. ‘Ik kan mezelf makkelijk in existentieel gemijmer verliezen, dus ik ben heel blij met de druk van de deadline voor mijn boek. Kom op Kate, schiet op!’

Zo eindigt eigenlijk ook de huiskamerdisco. O shit, de baby hiernaast slaapt! Het is gewoon maandagavond! Het gezin keert terug op aarde – al hebben haar zoons hun eerste profijt van de prijs inmiddels al binnen: de een kreeg een doos lego en de ander een pakje Pokémonkaarten.

Hoe het precies met de risotto is afgelopen, vertelt het verhaal niet.

Tekst: Olmo Linthorst
Foto: Sarah Tulej

Volg ons op Instagram