Het is maandagochtend 28 juni, 9.00. Een voor een druppelen de studenten online binnen voor de presentatie van hun werk van de afgelopen week. Na week 1, in het teken van onderzoek naar de problematiek van de vluchtelingen, de regio en bouwkundige uitdagingen, hebben de tweedejaars studenten bouwkunde zich afgelopen week gestort op allerlei ideeën voor design, duurzaamheid en innovatie. Ze presenteren vandaag de opbrengst van twee weken intensief samenwerken en krijgen tips voor de slotweek, waarin ze hun werk moeten afronden. ‘Selecteer écht alleen de oplossingen die in lijn zijn met je concept’, adviseert docent bouwkunde Daniël de Witte die het project leidt.

Hoe ga je het verschil maken?

In de laatste week moet alle ‘ruis’ uit het ontwerp, er moeten keuzes gemaakt worden. De semi-permanente huizen voor Syrische vluchtelingen in Turkije moeten grootschalig kunnen worden gebouwd, maar ook een echt thuis bieden. De Witte: ‘Het leven van deze mensen is zwaar geweest, hoe gaat jullie ontwerp het verschil maken?’

De groepen laten hun onderzoeken zien die ze op posters hebben uitgewerkt met tekst, foto’s, tekeningen en infographics. Groep 1 is van plan zeecontainers als basis voor de huizen te gebruiken. Groep 2 heeft nagedacht hoe de vluchtelingen zelf kunnen participeren in de bouw en wil moestuinen aanleggen, groep 3 streeft naar diversiteit in huizen en gevels. Na deze kick-off van week 3 kunnen alle negen groepen verder met hun ontwerp.

Ontstaan aan de koffietafel

Soms komen dingen toevallig samen: zo was er Daniël de Witte, docent bij bouwkunde, met jarenlange ervaring in Afrika en bevlogenheid voor maatschappelijke vraagstukken. Daarbij landde Jamil Fatta toevallig op de HR, zelf een Syrische vluchteling, met een groot track record als architect en docent. ‘Het project is ontstaan aan de koffietafel’, zegt De Witte. ‘Vanuit de ervaring van Jamil en mijn ervaring, en de wens om onze studenten meer over sociale vraagstukken te laten nadenken.’

Dat resulteerde in een heel concreet project. ‘Ik heb zelf ooit meegedaan aan een prijsvraag van de Verenigde Naties om een vluchtelingenkamp te ontwerpen’, legt De Witte uit, ‘die opdracht heb ik “omgebouwd” naar een opdracht voor studenten. Hier komt veel samen, het gaat over innovatie, duurzaamheid, het is internationaal en het is belangrijk voor het inlevingsvermogen van Nederlandse studenten.’

Ambitieus en idealistisch

De opdracht die de studenten meekrijgen in het project is getiteld ‘Van huis naar thuis’: ontwerp huizen waar naar Turkije gevluchte Syriërs langere tijd kunnen blijven en zich thuis kunnen voelen. ‘Je ontkomt bij het bouwen voor vluchtelingen niet aan grote aantallen, de huizen moeten seriematig te produceren zijn, maar we zeggen tegen de studenten: “Probeer geen horizontale Bijlmer te maken of een Vinexwijk.” Je moet de idealistische invalshoek balanceren met realisme.’

Vorig schooljaar draaide het project voor het eerst en kwamen er mooie oplossingen uit. ‘Ambitieus en idealistisch, maar goed’, zegt De Witte. ‘Een van de studenten toen kwam zelf uit Syrië en had zijn ervaringen heel goed ingebed. Als je een actueel maatschappelijk vraagstuk voorlegt dat ook realistisch is, lopen studenten tien keer harder. Alsof ze ontdekken: “Hé, het is niet abstract dat studeren, ik kan écht iets doen”.  Studenten zijn intrinsiek gemotiveerd een betere wereld te creëren, het is de taak van de docent dat te prikkelen en te triggeren. Dat gaat makkelijker met dit soort invalshoeken.’

Aardbeving-proof bouwen

Ook dit jaar is de opbrengst weer indrukwekkend, blijkt op de slotpresentaties op vrijdag 2 juli. Met mooie artist impressions laten de groepen hun toekomstige vluchtelingendorpen zien. Daarbij vertellen ze in hun pitch hoe ze aan het programma van eisen hebben geprobeerd te voldoen. In dat eisenpakket stond onder meer dat de huizen en het dorp moeten zorgen voor een gevoel van veiligheid, en mogelijkheden bieden voor participatie. Een groot deel van de vluchtelingen is jong, dus daar moet aan gedacht zijn, net als aan de sustainable development goals: hoe helpt dit dorp mee aan doelen als het tegengaan van droogte of het onderwijzen van kinderen? En o ja: de regio is een aardbevingsgebied, dus er moet aardbeving-proof gebouwd worden.

Na elke pitch stellen de juryleden – want er wordt vandaag een winnaar gekozen – kritische vragen over het ontwerp. Waarom is er niet voor een tuin gekozen op de binnenplaats? Is het gekozen materiaal niet te duur? Is het ontwerp schaalbaar? De groepen hebben bepaalde keuzes vrij eensgezind gemaakt. Bijvoorbeeld voor zonnepanelen op de daken en voor stijlelementen die aansluiten bij de bouwstijl in Syrië, zodat de nieuwe bewoners zich thuis zullen voelen. Op andere punten hebben de groepen weer een volstrekt eigen invulling gegeven aan de opdracht.

Oude zeecontainers en hennep-beton

Zo is er het concept ‘one package home’, waarbij een zeecontainer al het bouwmateriaal bevat voor de begane grond van een huis. Is die basis eenmaal klaar, dan kan de lege container erop als eerste verdieping, met twee extra slaapkamers. Slim bedacht voor families die soms groeien door de komst van baby’s, of de komst van andere gevluchte familieleden.

Een andere groep werkt met hennep in betonblokken als innovatief materiaal. De hennep kan bovendien in de regio groeien, waardoor dit bouwmateriaal dichtbij de te bouwen huizen voorhanden is. En de hennep-plantage biedt meteen werkgelegenheid voor de vluchtelingen.

‘From war to warmth’

Uiteindelijk komt groep 4 als winnaar uit de bus, de groep van Jonne, Tunahan, Sam, Pramesh, Nisrine, Matthijs, Manuel, Lennart, Julian en Dann. Hun concept ‘From war to warmth’, met het bijbehorende ontwerp van huizen rond een binnenplaats spreekt aan, het is een goed concept met goede ‘storytelling’. In hun ontwerp zijn innovatieve ideeën verwerkt, bijvoorbeeld het werken met click-bricks, dat het bouwen door ongeschoolde krachten mogelijk maakt. Zo kunnen de vluchtelingen zelf meebouwen. Het puin uit gebombardeerde steden kan gebruikt worden voor de nieuwe huizen.

De groepsleden zijn blij met deze mooie afsluiting van de intensieve weken. ‘Het was voor het eerst dat ik een project deed met zoveel mensen’, zegt student Sam. Iedereen kreeg taken toebedeeld die bij zijn of haar uitstroomprofiel – innovatie, techniek, uitvoering of ontwerp – paste. ‘Het werkte wel goed dat we het werk konden verdelen’, zegt Jonne. ‘Dat scheelde tijd, maar individueel hebben we allemaal heel wat uitgezocht.’ ‘We vergaderden elke ochtend’, zegt Lennart, ‘wat is er gedaan en wat moet er nog gebeuren?’ Uiteindelijk kwam het werk van de subgroepjes allemaal bij elkaar op de poster.

Ze zijn het erover eens dat het een leerzaam project was. ‘Het was heel anders dan normaal’, zegt Nisrine, ‘het speelde zich af in het buitenland, een oorlogsgebied bovendien. De oplossingen waren niet vanzelfsprekend, er was veel onderzoek nodig. Ik vond het interessant daaraan een bijdrage te kunnen leveren.’ Daarbij was het ook voor het eerst dat ze een project deden waar niet de hele dag een docent meekeek. ‘Je moest zelf de stap nemen om feedback te vragen’, aldus Lennart.

Ontwerpen voor ander klimaat

Een extra moeilijkheid was de taal- en cultuurbarrière, zegt Jonne. ‘Het is natuurlijk een heel ander land. Is er wel zoiets als een bouwbesluit? Wat is er überhaupt in die regio?’ En: hoe kom je dat te weten op websites die bijvoorbeeld in het Turks of Arabisch zijn. ‘We ontdekten al snel dat je sowieso in het Engels moest Googelen’, zegt Matthijs. Dann vond het ontwerpen voor een ander klimaat ook een  eyeopener: ‘Schaduw creëren, werken met dakterrassen… als ik kijk naar projecten in Nederland is dat ook weer interessant, hier wordt het ook warmer.’

De titel van hun concept – ‘From war to warmth’ – viel Dann opeens in toen-ie in de keuken stond. ‘We waren al aan het brainstormen geweest, met Syrische namen, Latijnse namen. Bij deze titel hadden we allemaal meteen een gevoel. Het was catchy en het paste goed bij ons idee van een huizenblok met een gezamenlijke courtyard.’ ‘We hebben ook nog even gedacht aan ‘from house to thouse’, maar dat vonden we toch net minder’, lacht zijn groepsgenoot Lennart.

Tekst: Edith van Gameren
Beeld: Groep 4 bouwkunde internationaal project
Beeldbewerking: Demian Janssen

Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?