Docent Okke de Jong ging naar de klimaatmars: ‘Het kantelpunt is hier, de tijd is op’
Gepubliceerd: 8 November 2021 • Leestijd: 3 minuten en 26 seconden • NieuwsWereldwijd liepen tienduizenden demonstranten op 6 november mee met klimaatmarsen: in Glasgow, Parijs, Seoul en Sydney, maar ook in Amsterdam. Hogeschooldocent Okke de Jong liep mee met veertigduizend gelijkgestemden en genoot van de positieve vibe, klezmer en striemende spreekkoren. Op de plek van zijn blog dit keer een persoonlijk sfeerverslag.
Nog vóór de start van de klimaatmars vanaf de Dam verbaas ik me over een schril contrast. Ik zie duizenden demonstranten die aandringen op consuminderen, maar ook een torenhoog icoon van het consumentisme, de Bijenkorf. Ik hoor leuzen van vrolijke klimaatgeuzen, maar ook het gemopper van shoppers met een verstoorde koopervaring.
Klimaatverandering? Dat interesseert de doorsnee burger niet zo heel erg veel. Zo’n 84 procent maakt zich weliswaar zorgen, maar onderneemt bitter weinig actie. Deels is dat desillusie: men denkt dat demonstreren niets uithaalt. Deels is dat luiheid: het is immers fijner om bij de haard te netflixen dan de gure novemberwind te trotseren. Deels is het onderschatting van het probleem: een vriend stuurt mij gekscherend een foto van zijn thermostaat, die hij speciaal voor mij een paar graden warmer heeft gezet. Zal het ons vandaag lukken om die klimaatonverschilligheid van de rest van Nederland te doorbreken?
Op deze zaterdag ben ik hoopvol
Want die onverschilligheid en het gebrek aan actiebereidheid, die is deprimerend. Ook op onze eigen hogeschool stuit ik op veel onbegrip, scherts en bagatelliserende opmerkingen. En dat snap ik wel: klimaatverandering is abstract, tot voor kort onzichtbaar en vergt een langtermijnvisie.
Maar op deze zaterdag ben ik hoopvol: dankzij een leger van veertigduizend mensen die zich wél genoeg zorgen maken om een paar uur door Amsterdam te marcheren. Veertigduizend mensen die zich uitspreken tegen investeringen in fossiele brandstoffen, tegen loze beloften van politici en tegen de inertie van de gevestigde orde. Veertigduizend schreeuwende, lachende en protesterende mensen, met briljante leuzen op hun kartonnen bordjes, vlaggen in alle denkbare kleuren en zonder een greintje agressie.
Zonder biodiversiteit stort onze beschaving in
Want ja, de sfeer is gemoedelijk, zelfs liefdevol. De Dam is het hart van Nederland, en vanouds een plek voor verbinding en vrede. Mijn trouwe klimaatbondgenoot en collega Simon krijgt een vlag van een dame, die ze speciaal die ochtend nog gestreken heeft. Aanvankelijk aarzelt hij om met het logo van Extinction Rebellion rond te lopen, totdat ik hem de symboliek uitleg: de cirkel representeert de aarde, de zandloper het gebrek aan tijd die ons rest. De biodiversiteit dreigt verloren te gaan, en zonder biodiversiteit stort onze beschaving in.
Nul aanhoudingen
De klimaatrebellen van Extinction Rebellion wordt vaak verweten dat ze de wet overtreden, maar ze zijn principieel geweldloos. En nood breekt wet. Het is terecht dat ze op alle mogelijke manieren aandacht vragen voor een existentiële bedreiging van de mensheid; het is een schande dat ze steevast zo ruw worden bejegend door de politie. Protesterende boeren mogen straffeloos de deuren van provinciehuizen inrammen met hun trekkers, de zachtaardige hippies van Extinction Rebellion worden bij het minste vergrijp gearresteerd en in busjes gesmeten.
Maar niet vandaag: de politie is slechts sporadisch zichtbaar; ik zie glimlachende agenten ingaan op het verzoek van enkele seniore demonstranten om een foto van hen te maken. Vandaag worden er welgeteld nul aanhoudingen verricht.
Roze zeilboot
De drumband, in vrolijke roze onesies, barst los. Onmiddellijk voel ik mijn strijdlust oplaaien; legers namen niet voor niets oorlogstrommels mee. Langzaam komt de massa in beweging. Langs de immer imposante Nieuwe Kerk, over de Nieuwezijds Voorburgwal, de Raadhuisstraat in.
Een tiental demonstranten sleurt een roze geschilderde zeilboot op een trailer mee; symbool voor de dreiging van het wassende water en handige rustplek voor vermoeide kinderen. Want kinderen zijn volop aanwezig; 51 procent van de jongvolwassenen vindt dat de overheid meer aandacht aan het klimaat moet besteden. Ik zie ook gezinnen met jonge kinderen, bezorgde grootouders, maar relatief weinig van mijn generatiegenoten. Ik dein mee met de klezmer die uit de boxen schalt van een tuktuk, getooid met de cynische leus ‘Daar moet op verdronken worden’.
Een vliegtuigje met een banner waar ‘Nederland wil kernenergie’ op staat, wordt met hoongelach en boegeroep verwelkomd. Langs de route staan orkestjes; hun muziek, vermengd met de ritmiek van de drumband en de spreekkoren vormt een brei van geluid. Zo hoort een protest te zijn: luid en alomtegenwoordig.
De massa imponeert me
We slaan rechtsaf, de Marnixstraat in, langs de brandweerkazerne. Als we een sirene achter ons horen, splijt de menigte gedisciplineerd uiteen om een brandweerwagen door te laten. Via de Nassaukade bereiken we het Westerpark. De massa imponeert me; iets soortgelijks zag ik alleen toen ik in 1981 protesteerde tegen kernwapens. Het miezert en de wind is guur, maar de toespraken van onder andere Fossielvrij NL verwarmen ons.
De ontwijkende antwoorden van een lokale D66-politicus worden afgestraft met striemende spreekkoren. De toespraken van Jesse Klaver (GroenLinks), Lilian Marijnissen (SP), maar vooral Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) worden met gejuich onthaald. Want ja, er zijn successen te vieren: pensioenfonds ABP trekt zich terug uit fossiele investeringen, Urgenda en Milieudefensie hebben juridische overwinningen behaald.
Toch is er weinig reden voor optimisme. Onze driewerf demissionaire, strategisch vergeetachtige premier, die in Glasgow schijnheilig opriep tot ‘action, action, action’, weigert om zich aan te sluiten bij een kopgroep van landen die stoppen met fossiele investeringen. Maar de urgente boodschap van deze klimaatmars biedt hem weinig keus: het kantelpunt is hier, de tijd is op, het is nu of nooit.
Tekst: Okke de Jonge
Foto’s: Wietse Pottjewijd
Mooi artikel maar 1 zin ergert me: “Protesterende boeren mogen straffeloos de deuren van provinciehuizen inrammen met hun trekkers, de zachtaardige hippies van Extinction Rebellion worden bij het minste vergrijp gearresteerd en in busjes gesmeten.”
Het zijn dit soort zinnen waardoor mensen die minder interesse in en kennis over klimaatverandering hebben, onmiddelijk in de verdediging schieten. En enigzins terecht.
De uitspraak is zeer eenzijdig en op beide feiten onjuist, niet alleen zijn protesterende boeren in Groningen voor de rechter gedaagd wegens vernieling (zie b.v. de uitspraak: https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBNNE:2021:4571) maar XR gebruikt bewust het massa-arrest als een strategie.
Om ze af te schilderen als “zachtaardige hippies” klinkt nogal inaccuraat wanneer een beweging doelbewust bezig is tot verstoring. Het zal allicht voor veel leden opgaan, een beweging is nooit homogeen, maar dat moet door zowel voor- als tegenstanders op de juiste wijze erkend worden. Deze bijeenkomst was, zo te horen, volledig geweldloos, fantastisch, maar gaat dat op voor alle “in busjes gesmeten” XR activisten?
“Geweldloos” is tevens een vaag begrip, als leden van een beweging slechts materiële schade veroorzaken en de openbare orde verstoren, zijn ze dan geweldloos? Dat zijn de boeren die een deur slopen of een snelweg praktisch blokkeren dan namelijk ook. We kunnen niet met droge ogen beweren dat niemand van XR ooit een ruit heeft gesloopt. Mijn definitie van “geweld” is breder en daardoor ook minder moreel bezwaarlijk, ik acht zulke dingen alsnog geweldadig ondanks dat er geen menselijke slachtoffers vallen.
We kunnen niet geweld voor een doel wat we goedkeuren als “geweldloos” afschilderen, en geweld voor een doel wat we afkeuren als “geweldadig” bestempelen. Die implicatie lees ik wel een beetje in dergelijke uitspraken, misschien ligt dat aan mij maar zo komt het over.
Ik kan inzien dat zulke vormen van geweld een nuttig of zelfs noodzakelijke methoden zijn om politici te motiveren tot actie over te gaan (met aardig wat voetnoten die ik hier even weglaat) maar laten we niet pretenderen dat we het hier alleen maar hebben over lieve hippies die nooit iets fout down, wanneer het ook keiharde activisten kunnen zijn die willens en wetens de wet overtreden.
Fijn dat dit protest zo goed en vreedzaam is verlopen en dat er zo veel mensen op de been waren voor een belangrijk doel!
De zeespiegel gaat met enkele tientallen meters stijgen binnen een periode van circa………2000 jaar! Ik zet de kachel nog een graadje hoger, zie https://www.nu.nl/wetenschap/4125644/zeespiegel-stijgt-zestig-meter-bij-verbruik-alle-fossiele-brandstoffen-.html
Tussen 1900 en 2010 steeg de zeespiegel met maar liefst (maximaal) 20 centimeter!:
https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/achtergrond/zeespiegelveranderingen-gemeten#:~:text=Hoeveel%20is%20de%20zeespiegel%20wereldwijd,5e%20Assessment%20Rapport%2C%202013%5D.
@Pablo, je informatie is verouderd. Het KNMI heeft onlangs haar verwachting naar boven bij moeten stellen: https://nos.nl/collectie/13871/artikel/2403074-1-2-of-zelfs-2-meter-knmi-stelt-verwachte-zeespiegelstijging-naar-boven-bij . Daarnaast: 20 centimeter in de afgelopen eeuw is inderdaad niet veel, maar de veranderingen zijn exponentieel, niet lineair. Bovendien is in die nieuwe projectie van het KNMI geen rekening gehouden met kantelpunten, zoals het versneld smeltende ijs op Groenland en West-Antarctica en het ontsnappende methaan in Siberië.
@S.Heikamp: dank voor deze informatie, goed om te weten dat die boeren dus toch bestraft zijn! Neemt niet weg dat de acties van XR nog steeds gerechtvaardigd zijn. Als ik even een paar parallellen mag trekken: Hannie Schaft overtrad ook de wet (en verre van geweldloos). Gandhi overtrad ook de wet van zijn koloniale overheerser. En zo zijn er meer voorbeelden van gerechtvaardigde overtredingen van de wet. En ja, de mensen van XR zijn wel degelijk zachtaardige hippies. Welke keiharde activist zou een minuut stilte in acht nemen om te rouwen voor de natuur? Ik raad je aan om deze reportage te lezen: https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/de-openbare-orde-verstoren-is-voor-actiegroep-extinction-rebellion-de-enige-manier~bf258c5a/
@Okke de Jong, zoals je in mijn laatste paragraaf kunt lezen erken ik wel degelijk dat bepaalde vormen van acties, zelfs als die als geweld bestempeld kunnen worden, gerechtvaardig kunnen zijn. Ik heb wat moeite met de hyperbolen en generalizeringen die gepaard gaan met zulke bewegingen wanneer steun er over, of kritiek op, uitgesproken wordt.
Niet iedere actie zal even geweldloos of gerechtvaardigd zijn. Zo werden tijdens een XR protest willens en wetens ruiten gebroken: https://www.bbc.com/news/uk-england-london-56843329. Ook dat is XR, en daar moeten we eerlijk over zijn.
Als soms geweld wordt toegepast, vereist eerlijkheid dat we dat geweld rechtvaardigen en niet negeren zodat we een groep als “zachtaardige hippies” kunnen bestempelen. Je kan ook verwachten dat een tegenstander van je positie zich daarop gaat richten om XR als eco-terroristen o.i.d. te bestempelen, wat volgens mij bij je blog in de reacties ook exact gebeurde.
De kwestie van het label gaat vervolgens de discussie domineren in plaats van over de rechtvaardiging en de doelen van een beweging zoals XR te praten. De consequentie is meer polarisatie en een minder breed draagvlak voor de doelen die je wilt bereiken. Om deze reden probeer ik deze eerlijkheid aan te moedigen.
Om je specifieke vraag nog even te beantwoorden: ik kan me best voorstellen dat dat er heel veel zijn. Mensen zijn immers niet een-dimensionaal, ze kunnen rouwen om wat ze waardevol vinden en geweldadig zijn tegen wat ze verachten. Ik verwacht dat de grootste altruïst ooit (wie? geen idee) ooit iets uit woede zal hebben gedaan en dat de meest verachtelijke persoon ooit (wie? wederom geen idee, Hitler is het typische voorbeeld) getreurd zal hebben om een verlies.
Bedankt voor het artikel, ik ga even lezen 🙂
Extinsion Rebellion tegen de vervuilers en klimaatverandering,.. om vervolgens overal ter (westerse) wereld massaal de (snel)wegen te gaan blokkeren..
Meer mensen over de zeik, meer mensen ontslagen en… Vooral veel meer uitstoot van stilstaande auto`s die hun motor laten draaien…
HandyDandy,… die hippies met een saviorcomplex.
@Jap, ik kan me niet herinneren dat XR snelwegen blokkeert, volgens mij voeren ze alleen zulke acties uit op kleinere wegen en in steden. Heb je een voorbeeld van wat je omschrijft? Ik kan het namelijk niet vinden. Of verwar je ze nu met Insulate Britain, een andere groep van hetzelfde land van herkomst?
En ja, mensen over de zeik is het doel van zulke protesten. Tevens, meer mensen ontslagen? Wie?
Bestuurders zouden ook hun motor eens uit kunnen zetten maar allicht, het levert iets meer uitstoot op. Druppel op een gloeiende plaat wanneer je over mondiale lange-termijnseffecten praat dunkt me, en als hun acties daadwerkelijk resultaat hebben kan een overheid veel meer doen om te helpen dan dat XR ooit met zulke acties aan extra uitstoot kan veroorzaken.
Ik heb alleen geen idee wat de succeskansen zijn van dergelijke acties, anecdotisch bestaan successen wel maar is daar ooit onderzoek naar gedaan? Lijkt me ook interessant.
@S.Heikamp
De snelwegen worden vooral in de VS geblokkeerd door XR. Waar mensen ontslagen worden, want zo gaat dat vaak in de VS.
Of wat denk je van mensen met belangrijke afspraken die te laat komen waardoor zij persoonlijke economische/medische schade eoplopen hier in NL.
Dus het doel is mensen over de zeik brengen? hmm.. vandaar. Lijkt mij beter en vele malen effectiever om de mensen in telichten en te overtuigen, in plaats van mensen over de zeik brengen, die daardoor in weerstand schieten, terwijl je ook nog eens je eigen doel ondermijnt door meer uitstoot te creeren.. dan ben je dus echt irrationeel, hypocriet en dom bezig.
Ik heb geen resultaat gezien doormiddel van wegafsluitingen.. het is gewoon erg dom en levert dus helemaal niets op, in tegendeel..
En dat is mijn hele punt,.. het schiet niet op en is hypocriet. Allemaal onder een deken van ‘kijk ons eens goed zijn’, maar eigenlijk gewoon in de weg staan van het doel, met deze domme acties. Net als de mode-shows e.d.
Laten we daar eens eerlijk over zijn.