Als Ageeth Rosman, Hanneke Torij en Sander Hilberink bij elkaar zitten begint het al snel te borrelen en te bruisen van ideeën. Een zo’n idee was een keuzevak ‘zwangerschap en beperking’, en dat start nu binnenkort.

Rosman, verloskundige van huis uit en lector audit en registratie in perinatale zorg, Hilberink, opgeleid als psycholoog en nu lector ondersteuningsbehoeften levenslang en levensbreed, en Torij, opgeleid als verloskundige en lector verloskunde en geboortezorg met als aandachtsgebieden ‘preventie’ en ‘organisatie van zorg’, hebben het vak in de steigers gezet. Maar er zijn nog veel meer mensen bij betrokken, waaronder docenten van verloskunde en ergotherapie, ervaringsdeskundigen en professionals.

Vaker complicaties

Rosman heeft veel onderzoek gedaan naar perinatale uitkomsten, vandaar ook haar lectoraat audit en registratie bij Kenniscentrum Zorginnovatie. ‘Met perinataal bedoelen we de hele periode van zwangerschap, geboorte en kraambed, tot ongeveer 9 maanden na de geboorte’, legt ze uit. Ze onderzoekt dat niet alleen onder de vlag van de HR maar is ook deels in dienst van Perined, een koepel van beroepsorganisaties die zich bezighouden met de geboortezorg. Bij haar onderzoek naar de uitkomsten van zwangerschap en geboorte kwam aan het licht dat bij vrouwen met een chronische beperkingen, toch vaker complicaties optreden. ‘We zien dat de bevalling iets minder vaak spontaan begint’, zegt ze, ‘dat er wat vaker een keizersnede wordt gedaan en dat de zwangerschapsduur vaak iets korter is.’

‘We zien dat de bevalling iets minder vaak spontaan begint’

Het zijn nuanceverschillen, zegt ze erbij, maar toch iets om rekening mee te houden. Zeker omdat de zwangere met een beperking vaak ook wat later onder de hoede komt van een gynaecoloog, omdat er meestal al andere medisch specialisten bij betrokken zijn. ‘Wat je met name wilt, is goede zorg leveren, waarbij de uitkomsten zo goed mogelijk zijn.’

Van seksualiteit tot burgerschap

Sander Hilberinks lectoraat heet ‘Ondersteuningsbehoeften: levenslang en levensbreed’. ‘Dat zegt iets over de breedte van het onderzoeksveld’, zegt hij, ‘het gaat van seksualiteit tot werk en burgerschap. Ook kinderen krijgen en geboortezorg horen erbij.’ Nu wist hij daar voorheen nog niet veel van, vertelt de lector, maar dat veranderde toen hij drie studenten verloskunde begeleidde met hun scriptie over zwangerschap bij vrouwen met een visuele beperking. ‘Ik leerde daar bijvoorbeeld van dat veel vrouwen een kraamboek gebruiken. Voor vrouwen met een visuele beperking is dat heel lastig en dat kraamboek zou dus eigenlijk ook digitaal beschikbaar moeten zijn.’

Sommige adviezen zijn open deuren, legt hij uit. ‘Eerst even zeggen dat je iemand gaat aanraken bijvoorbeeld.’ Maar sommige behoeften zijn heel specifiek: ‘Hoe kunnen vrouwen met een visuele beperking toch de 3D-echo zien? In de VS is nu het printen van de echo met een 3D-printer mogelijk.’ ‘Voor vrouwen met een visuele beperking is dat een mooie oplossing’, zegt Rosman.

‘Attitudes zijn vaak negatief’

De studenten triggerden Hilberink om na te gaan denken over een keuzevak. Rosman kwam erbij toen ze Hilberink en Torij vertelde over haar onderzoek bij Erasmus MC naar hoe vrouwen met een chronische beperking zich voorbereiden op een zwangerschap. Ze kwamen tot de conclusie dat ze hun krachten moesten bundelen. ‘Het gaat over toegankelijkheid van de zorg, zowel fysiek als digitaal. Maar ook de attitudes zijn vaak negatief’, zegt Hilberink. ‘Er is ook veel onwetendheid’, vult Rosman aan, ‘uit studies weten we dat zorgverleners vooral met de handen in het haar zitten. En patiënten vallen vaak tussen wal en schip. Als ze met meerdere specialismen te maken hebben denkt iedereen “de ander regelt het wel”.’ ‘Soms gaat het ook om heel praktische problemen. Bijvoorbeeld een vrouw in een elektrische rolstoel waarvan de houding verandert door haar groeiende buik, dat vraagt om aanpassingen.’

‘Uit studies weten we dat zorgverleners vooral met de handen in het haar zitten’

Vanwege de breedte van de problematiek werken de lectoren in het keuzevak samen met zowel verloskunde- als ergotherapiedocenten. ‘Hoe pas je dingen aan’, legt Rosman uit, ‘zodat de moeder en vader in staat zin voor hun kind te zorgen?’ De focus ligt daarbij op de zwangere, maar de partner speelt ook een rol.

Denktank van acht m/v

Het keuzevak ligt nu klaar voor onderwijsperiode 2 en gaat dan voor het eerst gegeven worden aan onder meer studenten verloskunde, fysiotherapie en ergotherapie. Docenten ergotherapie zijn ook betrokken geweest bij het ontwikkelen van het programma en hebben daarvoor ook gesproken met ervaringsdeskundigen. De ‘denktank’ achter het vak bestond wel uit een mannetje (m/v) of acht.

Omdat het een keuzevak is met acht bijeenkomsten, proberen ze de grote lijn te behandelen van de drie fases van de perinatale zorg: de pre-conceptionele fase (voorafgaand aan de zwangerschap), de fase van zwangerschap en geboorte en tot slot de fase vanaf de geboorte tot het kind een jaar is. Hilberink: ‘Het gaat over leefstijl en gezondheid, hoe je risico’s en complicaties kunt vermijden, hoe je kunt bevallen en de zorg voor het kind.’ ‘We hopen studenten te enthousiasmeren en te prikkelen wat verder te gaan kijken’, zegt Rosman.

‘Voor mij is het een uitdaging om te zien: leeft dit überhaupt bij studenten’, zegt Hilberink. ‘Bij voldoende animo zou dit heel goed kunnen worden uitgewerkt tot een minor, waarbij we meer de diepte in kunnen gaan.’

Promotie-aanvraag of masterthesis

De link naar onderzoek is ook snel gelegd. ‘Ik heb net een oproep gedaan bij studenten physician assistant of er iemand geïnteresseerd is hier haar masterthesis aan te wijden’, zegt Rosman. ‘En we willen een promotie-aanvraag gaan doen’, zegt Hilberink. Bij welk lectoraat dat onderzoek het beste kan worden ondergebracht is nog open. ‘Dat zal ervan afhangen waar het onderzoek zich op richt.’

‘Alleen de tijd is soms een struikelblok’

De lijntjes binnen het kenniscentrum zijn in elk geval heel kort, Hilberink, Rosman en Torij hadden elkaar snel gevonden. ‘Alleen de tijd is soms een struikelblok’, zegt Rosman, ‘dat het binnen je takenpakket moet vallen. Soms heb je iemand die heel enthousiast is om bijvoorbeeld een vak te gaan geven, maar de uren er niet voor heeft.’

Meer buiten de lijntjes kleuren

Het leuke is, benadrukt Hilberink, dat elk lectoraat een ander invalshoek heeft. ‘Ik leer hier enorm veel van.’ ‘Hanneke en ik moeten oppassen dat we niet te veel vaktaal gebruiken, of het woord kwetsbaarheid’, lacht Rosman. ‘Ik heb een ban op het woord kwetsbaar’, zegt Hilberink resoluut.

Ze zijn beiden blij dat dit keuzevak er is gekomen. Rosman: ‘Ik hoop dat studenten zich er bewust van worden dat deze groep ook zwanger wil worden en dat de zorg niet altijd aansluit.’ Hilberink: ‘Ik hoop dat studenten wat meer buiten de lijntjes durven kleuren, vooral luisteren naar de persoon en niet naar een protocol. De houding: hoe sluit ik het best aan bij de situatie. Dan komt het in de praktijk wel goed.’

Lees ook:

Lector Gert-Joost Peek: ‘Je hebt de ivoren toren ook nodig’

Lector Ben van Lier: ‘Het eindproduct is een betere student’

Tekst: Edith van Gameren
Foto: Frank Hanswijk

Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?