In de computerruimte van locatie Rochussenstraat ontmoeten Nawal en ervaringsdeskundige Han elkaar om alles nog even door te spreken en om wat belangrijke zaken af te vinken. ‘U doet vrijwillig mee, u heeft uitleg gekregen over het project en u kunt vragen stellen’, leest Nawal voor. ‘Uw ervaringen deel ik met de onderzoekers en met mijn medestudenten. De informatie gaat ook naar de RET zodat zij reizen voor iedereen eenvoudiger en toegankelijker kunnen maken.’ Han knikt instemmend. ‘Als dank voor het meedoen krijgt u een kop koffie en wat lekkers’, zegt Nawal tot slot. ‘Kijk’, zegt Han met een lach op zijn gezicht. Veel verder dan dat komt hij door zijn afasie* niet. Maar soms zeggen blikken genoeg.

De woorden komen er niet uit

Tien jaar geleden kreeg Han een hersenbloeding. Hij was toen vijftig en werkte als acteur en regisseur. Van het ene op het andere moment ging het mis en toen hij weer bijkwam, kon hij niet meer praten en zijn arm en been nauwelijks gebruiken. Een nachtmerrie, waar hij inmiddels mee om heeft leren gaan. In zijn hoofd is alles nog hetzelfde alleen de woorden komen er niet meer uit.

Als alles akkoord is, krijgt Han zijn opdracht voor vandaag. Met het ov naar de Centrale bibliotheek. ‘Han moet zelf de route plannen en de reistijden uitzoeken’, legt Nawal uit. ‘En hij moet onderweg een vraag stellen aan iemand van de RET.’

Veel te snel

Op de Rochussenstraat nemen Han en Nawal de lift naar het perron van het metrostation. Als de deur opengaat, knijpt Han zijn neus dicht tegen de stank die naar buiten komt walmen. Toch een voordeel dat die mondkapjes nu nog verplicht zijn in het ov, merkt Nawal op. ‘Beter’, gebaart Han, terwijl hij zijn duim opsteekt.

Beneden wordt hij geconfronteerd met een informatiescherm waar in een razend tempo allemaal letters voorbij komen rollen. Iets over de metro naar Nesselande. Maar wat precies wordt bedoeld, daarvoor gaat het Han veel te snel.

Boekje om te communiceren

Het inchecken loopt gesmeerd en ook een plekje in de metro vinden is geen probleem. Na drie haltes moeten ze er weer uit, heeft Han uitgezocht. ‘Eerst Eendrachtsplein, dan Beurs en dan Blaak.’

Hij heeft het opgeschreven in zijn gele boekje, dat hij gebruikt om te communiceren als hij er pratend niet uitkomt. Het boekje is ingedeeld in een heleboel verschillende rubrieken uit het dagelijks leven; eten en drinken, dieren, boodschappen én ‘op straat en verkeer’, met bijbehorende icoontjes zoals ‘bus’, ‘tram’ en ‘metro’, die hij kan aanwijzen als mensen hem niet begrijpen.

Bibberige letters

Als Han en Nawal drie haltes later bij Blaak uitstappen, verschijnt boven hun hoofd de boodschap ‘let op de berichten over Zuid’. Dat vindt Han maar onduidelijk. ‘Hoezo Zuid? Wat Zuid?’ Want meer informatie geeft het bericht niet. Er loopt ook niemand rond om het te verduidelijken. Nawal maakt er een aantekening van. Dan is het tijd om wat te vragen aan een RET’er. In dit geval – zo heeft Han bedacht – waar de bibliotheek is.

Vragen stellen is lang niet altijd even makkelijk, zo weet hij uit ervaring. Mensen hebben vaak haast en lopen liever door. Of ze weten niet wat er met Han aan de hand is en schrikken een beetje van hem. ‘Stom’, zegt Han, met zijn handen in de lucht. Extra spannend dus hoe de RET-medewerker achter het loket bij station Blaak zal reageren. Han haalt zijn gele boekje tevoorschijn en schrijft in bibberige letters ‘bibliotheek’ op. Gelukkig vindt de beambte het allemaal heel normaal. Vriendelijk wijst hij in de richting van de bieb.

Gewoon communiceren

Missie geslaagd, tot zover. Onder het genot van een caramel frappuccino voor Nawal en een groene thee voor Han mét de beloofde brownie, pauzeren ze even bij Starbucks in de bibliotheek. Daar nemen ze de reis tot nu toe door. Han ‘vertelt’ hoe lastig en frustrerend het kan zijn om gewoon met mensen te communiceren, hoe ingewikkeld informatie soms is en dat hij hoopt dat dit project daar verandering in kan brengen.

De terugweg verloopt iets minder voorspoedig. Han wil tram 8 nemen, terug naar de hogeschool, zo heeft hij op de ov-app uitgezocht. Alleen blijkt de halte toch niet te zijn waar hij dacht. Niet bij Blaak maar op de Coolsingel stappen ze uiteindelijk toch maar weer op de metro. Een heel eind lopen. Zijn de lettertjes van de app te klein? Of had hij toch te snel gekeken? Het kan de beste overkomen.

*Afasie is een taalstoornis die ontstaat door hersenletsel. Iemand met afasie heeft problemen met het begrijpen en produceren van taal.

Tekst en foto’s: Sanne van der Most

Volg ons op Instagram