Het zijn uitzonderlijke tijden. In de lockdown hebben veel bedrijven het moeilijk en daardoor zijn er ook minder stageplaatsen. ‘Het is voor studenten om moedeloos van te worden’, zegt Suzanne Witteveen van het CNV.

Uit de cijfers van statistiekbureau CBS, tot mei 2020, blijkt inderdaad dat er minder studenten op stage zijn. Vanaf maart, als de eerste lockdown ingaat, daalde het aantal stages abrupt. In mei 2019 waren er 104 duizend studenten op stage, in mei 2020 waren dat er maar 85,6 duizend.

© HOP. Bron: CBS. Stages op niveau: hoger onderwijs.

Volgens het ISO zijn er steeds minder stages beschikbaar. ‘Het zorgt voor veel stress onder studenten, want ze vissen met z’n allen in een veel te kleine vijver’, zegt voorzitter Dahran Çoban. Voor het bedrijfsleven zelf is het op langere termijn ook niet goed als studenten geen stagelopen, zeggen CNV en ISO erbij.

Pabo en lerarenopleiding: Geen problemen

Het beeld dat ontstaat na een mail- en belronde is voor de Hogeschool Rotterdam gevarieerd. Zo laat de pabo weten dat er daar geen problemen zijn met het vinden van lio-stages. Het klinkt logisch, want het water staat het basisonderwijs altijd aan de lippen qua bemensing van de klassen, en zeker nu er veel leerkrachten – pre-lockdown – thuis moesten blijven vanwege corona of coronaverdenking.

En ook bij de lerarenopleiding is de situatie niet anders dan andere jaren: ‘Het vinden van voldoende stageplaatsen in onze regio is ieder jaar een uitdaging, met name voor de lerarenopleidingen Engels, geschiedenis en biologie. Covid-19 lijkt echter geen invloed te hebben. De stageplaatsing loopt dit jaar juist voorspoediger door de afspraken die we gemaakt hebben met onze opleidingsscholen’, laat manager Samen Opleiden van het instituut Caroline Korpershoek weten.

Maritiem officier: Op- en afstappen de bottleneck

Ook andere opleidingen geven aan geen grote stageproblemen te hebben. Chantal Valentijn, stagecoördinator van de opleiding maritiem officier, vertelt dat het meevalt. ‘Onze studenten lopen altijd stage op een schip, in totaal 300 dagen. Het vinden van die stages valt nog mee, gelukkig is er werk zat in de sector en zijn onze studenten ook bij haven- en techbedrijven gewild.’ Maar helemaal rooskleurig is het niet: ‘Zo ligt bijvoorbeeld de Holland Amerika Lijn, een cruisemaatschappij die altijd stages aanbiedt, helemaal stil. Studenten die daar bijvoorbeeld hun eerste stage hebben gedaan en in principe terug mochten komen, moeten op zoek naar iets anders.’

De aankomende maritiem officieren hebben wel een ander probleem: ‘Ze vliegen meestal naar een plek waar ze aan boord gaan’, zegt Valentijn, ‘maar dat is nu soms niet mogelijk. Daarom worden stages bijvoorbeeld ingekort van vijf naar vier maanden, zodat ze ergens in de buurt van Nederland kunnen op- of afstappen.’

Verpleegkunde: Oriëntatieweek opnieuw geschrapt

Verpleegkunde is een opleiding die natuurlijk in de frontlinie staat in deze tijden. ‘In het komende semester moet een kleine 800 van onze studenten, voor een deel duale studenten, op stage’, vertelt stagecoördinator Lisette Flink. ‘Daarvan moeten we er nog zo’n 30 plaatsen’. Dat is op het eerste gezicht niet veel, maar ze vermeldt erbij dat in de normale situatie de plaatsing al wel rond was geweest. ‘Een paar instellingen is nog hard aan het kijken waar ze nog studenten van ons kwijt kunnen. Met garantie van kwaliteit, want onze studenten moeten als stagiair wel echt de ruimte krijgen om te leren en zich te ontwikkelen als professional’, legt ze uit.

Maar de partners in de regio doen wel enorm hun best, benadrukt ze, en voelen echt een verantwoordelijkheid. De grootste bottleneck is de begeleiding en daarin probeert de opleiding hard mee te denken. ‘Bijvoorbeeld door onze docenten een deel van die stagebegeleiding te laten doen’, zegt ze. Aanpassen van de stagevoorwaarden – door bijvoorbeeld het aantal uren te verlagen – zit er niet in: het urenaantal is verplicht in het kader van de BIG-registratie. ‘Bij ons is de stage ook echt niet te vervangen door een opdracht op papier’, zegt ze. Wel is de oriëntatieweek voor eerstejaars net als in vorig studiejaar geschrapt: ‘Instellingen vinden dat anders onwijs leuk, maar het is nu echt te hectisch.’ Flink ervaart dat de samenwerking in ‘De Rotterdamse Zorg’, een verband van mbo, hbo en instellingen, nu vruchten afwerpt. ‘We hebben goede afspraken gemaakt en doen het echt samen.’

Logopedie: Studenten hebben weinig te kiezen

Net als de oriëntatieweek bij verpleegkunde, zal ook de snuffelstage bij logopedie – 16 uur in het eerste jaar – in het water vallen, vreest stagecoördinator Stella van Daal. ‘Die zou dit kwartaal moeten plaatsvinden en in deze lockdown lukt dat niet. Hoewel de logopedisten mogen doorwerken, is er vaak in de beperkte ruimte geen plek om er ook nog een stagiair bij te hebben’.

De hoofdstages komen wel rond, denkt ze, maar sommige studenten zullen niet de stage van hun eerste keuze kunnen doen en het vinden en matchen is lastiger en arbeidsintensiever dan anders, Van Daal krijgt veel mailtjes van studenten die zich er zorgen over maken. ‘Soms moeten we loten en mogen er uiteindelijk bijvoorbeeld vijf studenten op gesprek voor twee plekken. De anderen moeten dan weer even verder kijken. Dat is jammer, als je bijvoorbeeld echt graag met kinderen of juist met ouderen wil werken.’

Ergotherapie: Tips gestuurd naar stage-adressen

Haar collega binnen het instituut voor gezondheid Sofie Zonneveld, stagecoördinator ergotherapie, merkt wel degelijk een minder groot aanbod aan stages. ‘De stages verlopen lastiger. Er zijn minder stages en stages moeten ook soms onderbroken worden door lockdown of ziekte – van de stagiair of de begeleider.’ Vaste stage-adressen hebben een ‘nu even niet’ reactie gegeven.

Reden voor de opleiding om nog een dringende reminder te sturen, met daarbij allerlei tips om de stage binnen de coronamaatregelen toch te kunnen uitvoeren. ‘Ergotherapeuten gaan bijvoorbeeld vaak op huisbezoek, en de stagiair gaat dan mee. Een idee is dat de stagiair in de auto blijft en op afstand meekijkt, of als de stagiair al zelfstandig kan werken, dat de begeleider op afstand meekijkt.’

Daarnaast heeft  Zonneveld nog even aangestipt dat stagebegeleiding voor een ergotherapeut sinds kort extra punten oplevert in het kwaliteitsregister, en gevraagd of het mogelijk is een afstudeerder te begeleiden als een stage niet lukt. ‘Daarop hebben we in elk geval al een positieve reactie gekregen’, meldt ze, ‘en drie instellingen nemen alsnog een stagiair. Daarnaast stellen we het aantal uren naar beneden bij, van duizend naar achthonderd, zolang de competenties maar aangetoond worden. Uiteindelijk zou het zo moeten lukken iedereen geplaatst te krijgen.’

Leisure & events management: Gelukkig breder dan festivals

Als ergens momenteel een gebrek aan is, dan is het wel aan leisure en events. Toch is Melanie Domeni, coördinator van de derdejaars meeloopstage van leisure & events management, niet ontevreden. ‘We hebben er dit jaar voor gekozen om alles dubbel aan te bieden. Normaliter gaan de studenten van september tot januari op meeloopstage, maar nu hebben we in deze periode ook alle vakken aangeboden en de studenten de mogelijkheid gegeven hun stage vanaf februari te doen. Ongeveer driekwart heeft daarvoor gekozen.’

Eigenlijk was dat te optimistisch, weten we nu, maar alsnog lijkt het te lukken voldoende stageplekken te vinden. ‘De studenten hebben er wel stress van en zelf heb ik ook de nodige kopzorgen, maar toch zijn er ook veel positieve reacties en veel vacatures binnengekomen de laatste tijd. Gelukkig is onze opleiding breed, en gaan er ook studenten naar bijvoorbeeld omroepen en concepting- en brandingbureaus. En dus niet alleen naar festivals zoals vaak gedacht wordt.

‘Ook het mailen van onze afstudeerders werkt goed, we hebben ze gevraagd op hun afstudeerplek te vragen of er een meeloop-stagiair mag komen en daar komt best wat reactie op. Sommige studenten melden dat organisaties bang zijn niet voldoende werk te hebben. Tegen hen zeg ik: Ga uit van je eigen kracht, je kunt ook zelf met een voorstel komen. Dat vinden ze vaak een goed idee.’

Sportmarketing en management: Grofweg de helft zoekt nog

Bij de opleiding sportmarketing en management is afstudeercoördinator Jurgen Jeurissen al in september begonnen studenten voor te bereiden. ‘Een aantal studenten vindt makkelijk een stage, met een goede opdracht, en een aantal is nog zoekende’, zegt hij. ‘Grofweg de helft heeft nu een afstudeerplek.’

Sommige plekken zijn logischerwijs makkelijker dan andere. ‘Bij online marketingbureaus is het niet moeilijk, maar er is ook een meisje dat stage wil lopen bij de Grand Prix van Zandvoort, ze is ook al aangenomen maar het is natuurlijk de vraag of het doorgaat.’ Voor het afstuderen is het een groot voordeel dat de student thuis kan werken, ‘als er maar wekelijks contact is met een begeleider van het bedrijf’.

Bedrijfskunde: Corona brengt ook nieuwe vraagstukken mee

De derdejaars stages bij bedrijfskunde zijn allemaal onder dak: ‘Op dit moment lopen zo’n 170 derdejaars studenten bedrijfskunde stage’, laat stagecoördinator Henriette Terpstra weten. ‘40 studenten lopen stage bij het Living Lab bij het Kenniscentrum Business Innovation, zij hebben niet zelf een stageplek hoeven te zoeken. Van de overige studenten heb ik slechts één student actief moeten helpen aan een stageplek.’

Wat ze van studenten hoort is dat naarmate een stage langer loopt, het gemakkelijker is om een stageplek te vinden. ‘Dus wellicht dat de duur van 20 weken erg bepalend is geweest bij het vinden van een stageplek voor de derdejaars’, concludeert ze.

Voor de vierdejaars bedrijfskunde zijn de geluiden wisselend, aldus Terpstra’s collega Sanne van Rijs, coördinator van leerjaar 4 en het afstuderen. ‘Corona brengt ook interessante vraagstukken met zich mee, zoals horecabedrijven die initieel in de b2b-markt opereerden en nu een verschuiving zien richting de b2c-markt. Of onderzoeken naar werkdruk, effectiviteit of kwaliteit die mogelijk invloed hebben op het werken na corona, bijvoorbeeld minder kantoorruimtes uren.’

Na half januari kan ze de balans opmaken en wordt duidelijk of er een tekort aan stages is, of dat toch alle afstudeerders een plek hebben gevonden.

Accountancy: Nieuw afstudeerprogramma een gelukkig toeval

Bij accountancy is het grote voordeel dat het werk heel goed thuis gedaan kan worden, vertelt afstudeercoördinator Olav Houben. ‘Daarnaast is een gelukkige toevalligheid dat we al voor corona zijn gestart met een nieuw afstudeerprogramma, waarbij studenten ook makkelijker stage kunnen lopen bij de kleine accountantskantoren.’

Daarbij komt ook dat veel kantoren extra werk hebben door corona, bijvoorbeeld met de administratie rond de NOW-regeling. ‘Het aantal opdrachten lijkt zelfs iets hoger dan andere jaren. Die positieve geluiden hoor ik ook van collega-opleidingen.’

Hrm: Jammer van de gemiste kantoordynamiek

Volgens Bjorn Boek, docent aan de opleiding human resource management en stagecoördinator, hebben alle derdejaars daar vanaf september een stageplek gevonden. ‘Zij lopen vier dagen per week stage en vaak in een combinatie van fysiek op kantoor en thuis. Sommigen waren ook volledig op kantoor, maar een andere student heeft alles online gedaan.’ Voor de tweedejaars die twee dagen per week op stage gaan was het wat lastiger. Het ‘meekijken’ wordt wel node gemist. ‘Je mist die kantoordynamiek, de non-verbale communicatie’, zegt hij.

Het voordeel voor de opleiding is dat thuiswerk meestal probleemloos kan én dat de arbeidsmarkt goed is. ‘Van start-ups tot mkb tot corporate’, aldus Boek. ‘Ze trekken vaak al aan derdejaars van onze opleiding’.

Vastgoed en makelaardij: Ongekende gekte vastgoedsector

Andries Vroegrijk, docent bij de opleiding vastgoed en makelaardij, deed in december een dringende oproep via LinkedIn voor meer stages. Hij krijgt dit jaar voor het eerst vrij veel signalen dat het vinden van stages en afstudeerplekken moeilijk is. ‘Er zijn altijd wel studenten die lastig aan een plek komen, maar vaak ligt dat dan aan uitstelgedrag of gebrek aan netwerk’, zegt hij. ‘Nu gebeurt het ook bij studenten die met hun “staat van dienst” normaliter heel makkelijk aan een stage zouden komen.’

Het is best vreemd, vindt hij, want de AEX gaat door het dak en vooral in de vastgoedsector is de gekte ongekend, wat zich ook vertaalt in recordaantallen studenten voor v & m. ‘Ik kan niet achter de voordeur van bedrijven kijken maar het argument “vanwege corona kan het nu even niet” lijkt me wat te makkelijk. Een bedrijf heeft er alle belang bij om stagiairs op te leiden, je draagt bij aan de kwaliteit van het onderwijs en de ontwikkeling van je eigen arbeidspotentieel.’

In de branche lijkt het vinden van een ‘meeloopstage’, zoals de derdejaarsstage te karakteriseren is, overigens makkelijker dan het vinden van een afstudeerplek. ‘Die vraagt om een gerichte opdracht en een meer specifieke begeleiding’, legt Vroegrijk uit. Zijn oproep op LinkedIn heeft overigens wel wat opgeleverd. ‘Ik heb zelf een groot netwerk en mijn oproep is 9000 keer gezien. Het heeft in elk geval twee concrete opdrachten opgeleverd.’

Zijn idee is dat het op de valreep zal lukken de meeste studenten geplaatst te krijgen, maar er zijn er ook die hun stage bewust uitstellen en bijvoorbeeld een extra minor doen. “dat vind ik een prima oplossing, een mooie extra inhoudelijke boost aan je opleiding.’

Werktuigbouwkunde: Coulanter met het aantal uren

‘Het is inderdaad moeilijker’, meldt afstudeercoördinator Jos van Kempen van de opleiding werktuigbouwkunde. ‘Er zijn studenten die hierdoor later starten met hun afstuderen, daarnaast zijn er studenten die problemen hebben met het uitvoeren van hun opdracht omdat ze minder vaak contact hebben op het bedrijf. In de vorige periode is een aantal studenten niet of later begonnen met hun stage.’

Volgens Van Kempen zit de opleiding minder bovenop het behalen van een bepaald aantal uren; aangezien veel studenten een groot deel van het werk thuis doen, is dat ook lastiger te controleren. ‘Het is vooral de prestatie waarop we ze beoordelen.’

Social work: Harder aan trekken dan andere jaren

Carla Stolk is manager externe betrekkingen bij het instituut sociale opleidingen (ISO) en houdt contact met het werkveld om te zorgen dat studenten aan stages kunnen komen. Geen wanhoop of paniek daar, maar ze merkt ‘dat ze er wel harder aan moet trekken dan andere jaren’. ‘In het sociale domein zaten we goed in de stages en afstudeeropdrachten, maar er is veel veranderd, de vraag was: hoe gaan we kwetsbare mensen op een andere manier helpen?

‘Derdejaars studenten van vorige jaar gingen mee in die “verwarring”, ze waren toen al goed ingewerkt en konden hun stages alsnog goed afronden. De groep die in september startte had het wat lastiger maar het voordeel was dat de professionals toen al goed waren ingewerkt. Organisaties waren creatief in “wat kan er allemaal wel?” en namen de studenten daar goed in mee. Stagiairs bleven welkom, behalve bij de penitentiaire inrichting, daar wilden ze zo min mogelijk mensen toegang geven.’

In deze coronatijd komen er ook nieuwe vraagstukken op, waarbij afstudeerders juist heel welkom zijn. ‘Het biedt ook kansen’, concludeert Stolk, ‘bachelor-proeven over nieuwe manieren van hulpverlening, onderzoeken naar de nieuwe manieren van werken.’

Chemie: Afstuderen kan soms anders ingevuld

Emrin Bovens, samen met collega Niek Heuts, afstudeercoördinator bij chemie, laat weten dat hun studenten meer moeite hebben dan afgelopen jaren om een afstudeerstage te vinden. ‘Er zijn veel laboratoria die geen stageplekken aanbieden. Deze labs zijn maximaal bezet door eigen personeel, binnen de geldende maatregelen. Sommige studenten doen een afstudeerstage thuis, door te focussen op programmeerwerk, data-analyse, et cetera’. Doordat bepaalde praktijkcompetenties al in het derde jaar getoetst worden, is er ruimte om het afstuderen soms ook anders in te vullen.

Bml: Nog niet alle studenten onder dak

Haar collega Ralph Bax van de opleiding biologie en medisch laboratoriumonderzoek ervaart ook dat het vinden van stages flink lastiger is dan andere jaren. ‘Inmiddels hebben de afgelopen weken heel wat studenten gelukkig tóch een stageplaats gevonden. Dat is goed nieuws. Natuurlijk is er een aantal studenten die nog geen stageplek hebben gevonden. Deze ondersteunen we extra. Daarnaast zullen we moeten wachten op voldoende vaccinatiegraad waardoor de maatregelen eindelijk weer teruggedraaid kunnen worden. En dat gaat komen.’

Tekst: HOP, Bas Belleman/Profielen, Edith van Gameren
Illustratie: Maus

Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?