Studenten hebben meer stress, zegt ook het CBS
Gepubliceerd: 14 December 2021 • Leestijd: 2 minuten en 9 seconden • Nieuws Dit artikel is meer dan een jaar oud.Door de coronacrisis ervaart bijna de helft van de studenten meer studiestress, meldt statistiekbureau CBS. En hoe verder ze in hun opleiding komen, hoe meer ze zich zorgen maken over hun toekomst.
Ruim achtduizend jongeren tussen de 12 en 25 jaar heeft het CBS ondervraagd over hun welzijn in tijden van corona. De vragenlijst is verspreid van februari tot april 2021, tijdens de derde coronagolf.
De coronacrisis heeft de jongeren hard geraakt, weet ook het CBS. Er waren steeds meer jongeren (18 tot 25 jaar) met psychische gezondheidsklachten. Dat aandeel steeg in de coronacrisis van 12 naar 24 procent: ‘Het gaat dan om kenmerken als somberheid, in de put zitten, zenuwachtigheid, onrust en ongelukkig zijn.’
40 procent hbo’ers miste de opleiding
Vonden studenten het vervelend dat ze tijdens de lockdown niet naar hun opleiding konden gaan? Hoe hoger de opleiding, hoe erger ze het vonden. Een kwart van de mbo-studenten miste de opleiding ‘heel erg’, schrijft het CBS, tegen 40 procent van de hbo’ers en maar liefst de helft van de wo-studenten.
Bijna de helft van de studenten heeft vaker studiestress dan voordat corona uitbrak, zeggen ze zelf. Een kleiner deel van de studenten had juist minder stress dan voorheen: één op de acht in het hbo en ruim één op de zes in het wetenschappelijk onderwijs.
Stress over de toekomst neemt toe wanneer studenten verder in hun opleiding komen, ziet het CBS. Van de 19-jarige wo-studenten heeft 40 procent weleens stress over hun toekomstige baan en 23 procent over het vinden van woonruimte. ‘Bij de 23-jarige wo-studenten is dit respectievelijk 68 en 50 procent.’
Maar de stress komt niet altijd van buiten. Studenten voelen ook de druk om aan hun eigen verwachtingen te voldoen. Opvallend is dat mbo-studenten hierin een stuk relaxter zijn dan studenten in het hbo en wo.
Stress van sociale media?
Slechts een op de tien jongeren krijgt weleens stress van sociale media. Volgens de statistici zijn studenten in hogere opleidingen er wel iets gevoeliger voor. Bijna een kwart van de wo’ers voelt zich onrustig als er een bericht binnenkomt dat zij niet direct kunnen bekijken, tegen ongeveer 15 procent van de mbo’ers en hbo’ers. Likes, shares en reacties op posts geven ongeveer de helft van de hbo- en wo-studenten ‘een goed gevoel’, tegen 39 procent van de mbo-studenten.
In lijn met eerder onderzoek
De uitkomsten van het onderzoek liggen enigszins in de lijn van eerder onderzoek, schrijft het CBS. ‘Het algemene beeld is dat het mentaal vooral slechter gaat met jongeren in Nederland als gevolg van de coronacrisis.’
Het CBS verwijst onder meer naar het onderzoek van het RIVM en het Trimbos Instituut dat vorige maand is verschenen. Daarin staat dat de helft van alle studenten psychische klachten zou hebben, ongeveer twee keer zoveel als het CBS nu meldt over alle jongeren.
Grotere steekproef
Studentenorganisaties, hogescholen en universiteiten reageerden toen geschokt. Minister Van Engelshoven benadrukte dat een nieuwe lockdown van het hoger onderwijs slecht zou zijn voor het mentale welzijn van studenten.
Wel hadden twee hoogleraren kritiek op de steekproef, omdat naar verhouding weinig studenten de enquête invulden: de respons was slechts 11,7 procent. Dat zou de uitkomsten vertekenen. Een van hen, Peter van der Velden, heeft meer vertrouwen in de steekproef van het CBS. Daarin is de respons 43 procent.
Tekst: HOP, Bas Belleman
Illustratie: Evi Penders
Laten we het zuiver houden. De stress onder de mensen en in het bijzonder de jongeren komt niet door de corona zelf (de pandemie was officieel in mei 2020 al voorbij), maar de draconische maatregelen tegen dit verkoudheidsvirus. Om twee weken levensverwachting van ouderen en zwakkeren te winne,n gaat deze generatie naar verwachting vier tot vijf jaar eerder dood door de hier beschreven stress, maar ook door meer overgewicht, depressiviteit en gemiste schoolkansen, lager opgeleiden worden minder oud.
Hi Pablo,
Kan je uitleggen waarom je schrijft dat de pandemie in mei 2020 al voorbij was?
Bij mijn weten raken er wereldwijd nog dagelijks heel veel mensen besmet met dit virus en liggen onze ziekenhuizen vol met ‘verkouden’ mensen…
Grts Tosca
Dag Tosca, uit de officiële cijfers van Rivm, het Covid dashboard, kan je afleiden dat het met de pandemie over was in mei 2020. Overigens, rond 2008 of 2010 paste de WHO de definitie van pandemie aan, in die zin dat het etiket pandemie veel eerder aan een epidemie werd gehangen, Ondanks deze veel lagere grenswaarde voor een pandemie, bleven wij in Nederland, maar ook wereldwijd onder.
Wat jij besmettingen noemt zijn onbetrouwbare testuitslagen (zie wisselende uitslagen bij herhalingen van tests bij o.a. Farid Azarkan van DENK en Elon Musk van Tesla). Het zijn geen besmette mensen en al helemaal geen zieke mensen, laat staan zieke mensen die in het ziekenhuis opgenomen moeten worden. Zij hoeven meestal zelfs niet thuis in bed te gaan liggen. De ziekenhuizen liggen niet vol. Er zijn 300 ziekenhuizen, ongeveer 600 mensen op IC (2 per ziekenhuis en zijn dit patiënten die daar leggen met of door corona?) en nog eens 2700 mensen op gewone afdelingen (9 per ziekenhuis), dus waarom praat jij, net als vele andere journalisten, hardnekkig over overvolle ziekenhuizen? Zet deze aantallen af op een bevolking van 17,5 miljoen mensen en je ziet dat er voor december niets anders aan de hand is dan in de decembermaanden van de laatste 10 of 20 jaar. Toen was er griep, nu Sars-co. De griep hebben wiuj al een paar jaar niet meer (?). Mooi!
Storend is ook het doortellen van het aantal sterftegevallen. Nu zijn er 20.000 mensen door (of met?) Covid overleden, verdeeld over bijna drie winterseizoenen. Een strenge griep zorgde in een winter al voor 9.000 doden, net als Covid meest ouderen en zwakkeren. Het sucks natuurlijk als je een zware griep of Covid krijgt, dat staat niet ter discussie.
Voor alle mensen: Doe je onderzoek. Alle informatie is beschikbaar, maar wordt helaas niet panklaar op je bord geserveerd. Je moet zelf op zoek naar de informatie. Die info is er zie, zie CBS, Rivm.
Hi Pablo,
Als journalist doe ik dagelijks onderzoek en ik moet uit mijn onderzoek andere conclusies trekken dan jij doet.
Neem bijvoorbeeld mijn onderzoek naar het aantal ziekenhuizen dat Nederland telt, dat onderzoek heeft bijvoorbeeld andere uitkomsten dan dat van jou. Jij schrijft dat er in Nederland 300 ziekenhuizen zijn, ik denk dat je daar de buitenpoliklinieken in meegerekend hebt. Daar komen patiënten voor een korte behandeling of een onderzoek. De poliklinieken vallen onder de ziekenhuizen, maar ze hebben een ander doel en zijn niet ingericht op behandeling van zieke mensen die opgenomen moeten worden.
Check hier de meest recente (2019, helaas) informatie van het ministerie over ziekenhuisbedden in Nederland:
https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/ziekenhuiszorg/cijfers-context/aanbod#!node-aantal-instellingen-voor-medisch-specialistische-zorg
Daarnaast zie ik dat uit jouw onderzoek blijkt dat er in de afgelopen 10 of 20 jaar ook oversterfte was door luchtwegvirussen. En daar heb je natuurlijk gelijk in. Alleen zijn die situaties niet met elkaar te vergelijken. Nog nooit waren Nederlanders zo massaal gevaccineerd tegen het heersende virus als nu (het aantal mensen dat de griepprik krijgt is beduidend lager dan het aantal mensen dat zich nu heeft laten vaccineren) en waren de sociale contacten niet zo beperkt als nu. De afgelopen jaren ging iedereen gewoon naar het werk, familie, de sportclub, het cafe, een verjaardag of een concert.
En zelfs door al die maatregelen heen is er sprake van oversterfte.
Er zijn wereldwijd heel veel mensen heel ziek (geweest) van corona. Veruit de meeste mensen worden niet heel ziek, maar een klein percentage toch echt wel. En als er veel mensen ziek worden, is een klein percentage uiteindelijk toch een heel grote groep mensen.
Ik was zelf niet ernstig ziek, maar heb maanden lang last gehad van long covid. Ik ken mensen die minder ziek zijn geworden, ik ken mensen die veel zieker zijn geworden. Gelukkig heeft iedereen uit mijn netwerk het overleefd. Zelfs de mensen die op hun buik in het ziekenhuis hebben gelegen.
En de reden dat ik hardnekkig praat over overvolle ziekenhuizen (of een verstopte zorgketen waardoor mensen niet in het ziekenhuis komen maar met zware medicijnen naar huis worden gestuurd omdat er in het ziekenhuis geen plek meer voor ze is) is omdat dit aan de hand is. Het past misschien niet bij het beeld dat jij hebt van ‘volle ziekenhuizen’ met zieken in de gangen en op de stoep en rennende dokters, maar de zorg voor covid-patiënten maakt het wel echt heel druk in het ziekenhuis. Zo druk dat mensen met andere dringende ziektebeelden niet altijd geholpen kunnen worden.
In mijn netwerk zijn de afgelopen maanden meerdere belangrijke behandelingen afgebeld omdat de apotheek geen tijd had om de benodigde medicatie klaar te maken of omdat de ic te vol was om een risicovolle operatie (waarna men normaal gesproken een periode op de ic herstelt om calamiteiten op te vangen) uit te kunnen voeren.
Mijn onderzoek en jouw onderzoek leiden tot verschillende uitkomsten.
Mijn netwerk en jouw netwerk leiden tot andere waarnemingen/realiteiten.
De dingen die ik in het dagelijks leven meemaak zijn mijn waarheid. En ik heb geen enkele reden om daaraan te twijfelen.
En ik vind het heel ingewikkeld dat jij wat er onder mijn ogen gebeurt wegredeneert met cijfermatig gegoochel en andere rookgordijnen over gewijzigde pandemie-definities en onbetrouwbare PCR-testen.
Grts Tosca
Hallo Tosca,
Wat goed dat je het zelf zegt: “Veruit de meeste mensen worden niet heel ziek, maar een klein percentage toch echt wel. En als er veel mensen ziek worden, is een klein percentage uiteindelijk toch een hele grote groep mensen”.
Voor een econometrist of statisticus is deze uitspraak een gruwel. Dit is pas cijfermatig gegoochel: “Wij zijn met bijna 8 miljard mensen dus 1 miljoen mensen is al veel”. Nee, dat is niet veel, juist om deze conclusie tegen te gaan werken we met percentages, metverhoudingsgetallen. De grens voor een pandemie is ook nooit een absoluut getal, maar een verhoudingsgetal, anders kan je niet vergelijken. De mortality rate, dat is zo’n verhoudingsgetal, is voor Sars-co nagenoeg gelijk aan die van een zware griep, ergens tussen de 0,12 en 0,15%.
Wat de zorg betreft. Hopelijk zijn we het er over eens dat het meer een zorgcrisis is dan een Sarscrisis. Tot slot een weinig hoopvolle boodschap. Sars-Co virussen bestaan al miljoenen jaren en waren er eerder dan dat er mensen leefden. Het is een virus. Een virus kan je nooit verdrijven en er bestaan geen vaccinatie tegen virussen.
Hi Pablo,
Je mag gruwelen van mijn reactie, hij was inderdaad niet zo specifiek.
Ik vind jouw uitspraak dan weer lastig, want ik kan de cijfers waar jij mee strooit niet thuisbrengen.
Waar heb jij die 0,12 tot 0,15% vandaan?
De meest recente data die ik kon vinden lees je hier onder. De percentages zijn daar veel hoger, maar dit was pre-vaccinatie.
De CFR (Case Fatality Rate) is het aantal overleden personen aan/met Covid-19 gedeeld door het totaal aantal mensen waarvan aangetoond is dat ze geïnfecteerd zijn geraakt. Ondanks dat er veel te zeggen is over deze verdeling (lang niet alle geïnfecteerden worden getest en geregistreerd? Sterven mensen met of aan corona?) komt de bevestigde CFR veel hoger uit dan jij nu schrijft.
Uit de overheidsrichtlijnen haal ik de volgende info: Op basis van Nederlandse data ten aanzien van oversterfte en aantal SARS-CoV-2-besmette personen uit maart tot mei 2020 wordt geschat dat de IFR 1% is (Van Asten 2021). Elders wordt een IFR van 1,3% berekend voor Nederland in de periode maart tot en met juni 2020. Dit getal neemt toe boven de 65 jaar (RIVM 2020). Ter vergelijking, in Spanje is een IFR van 1,1% geschat op basis van de oversterfte en seroprevalentie van april tot medio juli 2020. Vanaf 50 jaar stijgt de IFR, waarbij het voor 80-plussers oploopt tot 6,5% voor vrouwen en 16,4 % voor mannen (Pastor-Barriuso 2020).
Dit is de bron – https://lci.rivm.nl/richtlijnen/covid-19?fbclid=IwAR38cVGL_kY3inxOeXX7Uq87E-vV0VErusreY9XZtrdBm9lrzRJrRVHGvrY
En mocht het nou zo zijn dat de mortality rate slechts 0,12 tot 0,15 procent is, wat zegt dat volgens jou dan?
Ik zie nog steeds dat we beperkende maatregelen nodig hebben om ervoor te zorgen dat het coronavirus niet doorgegeven wordt en de zorg een beetje open te houden. Wat verbind jij voor conclusies aan die lage mortality rate?
En laten we het alsjeblieft nog even hebben over onderzoek en je uitsmijter ‘er bestaan geen vaccinaties tegen virussen’.
Neem dit rijtje vaccinaties in het Rijksvaccinatieprogramma even over en vertel me dan nog eens dat er geen vaccins tegen virussen zijn.
https://rijksvaccinatieprogramma.nl/infectieziekten
Dikke kans dat jij er zelf een aantal hebt gehad en dat ze je hebben beschermd tegen nare ziektes als kind en volwassene.
Grts Tosca
Hi Tosca,
Natuurlijk gruwelde ik niet van jouw reactie zelf! Dat sloeg op het niet bepaald wetenschappelijke karakter van jouw uitspraak over “veel” en dan een spreekwoordelijke gruwel voor de statistici onder ons.
IFR: Zie de website van de WHO, of, toegankelijker: https://www.medischcontact.nl/opinie/blogs-columns/blog/is-de-sterftekans-bij-corona-maar-023-procent.htm
Het is juist dat de IFT stijgt met de jaren, maar dan hebben we pas over 70-plus.
Oversterfte: Dit is een uitkomst van een officiële berekening van het CBS. Ondanks dit ‘killervirus’ was er over geheel 2020 geen sprake van oversterfte, ondanks dat er geen prikjes waren. Sinds de zomer van dit jaar is er een onverklaarbare oversterfte. De Rivm heeft hiervoor geen verklaring. Immers, 85% van de bevolking van 18-plus is toch geprikt?
In het debat wordt stelselmatig geen rekening gehouden met sterfte als gevolg van coronamaatregelen. De schatting is een behoorlijke daling van de levensverwachting van de allerjongsten. Zo’n berekening, een baten-lasten analyse in levensjaren, heeft de Rivm of het OMT gemaakt, pakte negatief uit, maar desondanks werden de maatregelen ingezet.
Vaccins: Ik had specifieker moeten zijn. Er zijn op dit moment geen vaccins tegen influenza en verkoudheidsvirussen als Sars-Covid. Dat kan nog eeuwen duren. Moeten we dit wel willen, als wij ons immuunsysteem de natuurlijke werking willen laten doen.
Dit is mijn laatste reactie hier. Het debat moet ergens anders plaatsvinden, nadat het bijna 2 jaar onmogelijk werd gemaakt.
@Pablo, even wat opmerkingen over je “onderzoek”:
Het artikel waarnaar je refereert is een opiniestuk, maar laten we er even een zinnetje uit pakken wat heel relevant is. “Nu is 2 promille op een wereldbevolking van 7 miljard nog altijd 14 miljoen, maar niet iedereen zal besmet raken. Dus het aantal slachtoffers zal lager liggen.”
Die opmerking is om maar 1 reden relevant: er wordt hier iets gesteld over besmettelijkheid. Sars-cov-2 is veel besmettelijker dan influenza of verkoudheidsvirussen (tot mogelijk Omicron, maar daar hebben we nog te weinig data over).
Besmettelijkheid is relevant wanneer je over IFR gaat praten omdat hoe besmettelijker een virus is, hoe groter je geschatte besmettingen is en hoe lager je geschatte IFR zal uitpakken. Je kan dus niet zomaar de IFR van de ene ziekte met de andere vergelijken.
Daar heb je een ander nuttig gegeven voor: de CFR, oftewel de case fatality rate. Deze meet de fatality rate van bevestigde besmettingen. De IFR is een schatting vanwege de geschatte hoeveelheid onbevestigde besmettingen, de CFR geeft je dus meer zekerheid dat je daadwerkelijk over door die geinfecteerde mensen praat, deze infecties worden bevestigd omdat mensen symptomen ontwikkelen (inclusief sterfte).
De IFR van Influenza is grotendeels onbekend, niet tenminste omdat het meeste onderzoek naar influenza gedaan wordt wanneer een serieuze variant voorkomt maar ook omdat veel influenza-achtige klachten statistisch onopgemerkt blijven omdat mensen ze negeren. CFR data van influenza hebben we een iets betere schatting van, maar dit is ook nog maar een schatting.
Ik kan wel op jouw 0,15% komen door de oversterfte van influenza van 2018-2019 te pakken, 600 op 400.000, dat komt netjes op 0,15% uit (bron: https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/influenza/cijfers-context/sterfte) maar dat is de onverwachte oversterfte door griep, niet de griepdoden. Die worden jaarlijks geschat op ongeveer 2000 (zie zelfde bron) maar dat is niet langer gebaseerd op 400.000 en zelfs als we die berekening maken komen we niet hoger uit dan 0,5%.
Probleempje, echter. Je bent de CFR van influenza aan het vergelijken met de IFR van sars-cov-2. Dat zijn twee verschillende gegevens. De IFR, welke een schattig is gebaseerd op de hoeveelheid geinfecteerde personen, een groep die hoger geschat wordt bij een besmettelijker virus, is een meervoud kleiner dan de CFR van het virus. Er is natuurlijk een simpelere manier om hier achter te komen: je kijkt naar de covid-doden over 2020.
Er zijn tot en met eind 2020 (volgens https://allecijfers.nl/nieuws/statistieken-over-het-corona-virus-en-covid19/) 12.361 mensen in Nederland overleden aan covid-19. Leg eens uit hoe influenza dat gaat halen met die geschatte 2000 doden per jaar? Zelfs een conservatieve schatting vertelt ons dat sars-cov-2 5x dodelijker is, EN meer mensen besmet. We hebben het tenslotte nog niet eens over de overige consequenties van infectie gehad, zoals long-covid.
Je kan wel met 9000 doden van influenza gaan zwaaien maar dan neem je een statistische uitschieter van een bijzonder zwaar griep-jaar, om de RIVM de citeren, “De oversterfte in de winter van 2017/2018 was hiermee het hoogst ooit gemeten sinds het begin van de monitoring in 2009.” Je kan niet zomaar een statistische uitwijking als normaal hanteren. Als we de totale pandemie-periode nemen van Maart 2020 t/m nu, heet influenza enkele honderden doden veroorzaakt, en covid-19 meer dan 20.000. Dat is niet over “drie winterseizoenen”, ieder jaar heeft maar 1 winter en we hebben nog niet eens 2 jaar deze situatie, en we staan aan het BEGIN van de 2e winter. Knappe wiskunde, die “bijna drie winterseizoenen”.
Maar laten we even terugkeren naar de data van je bron, die 0,23%. Als je niet het opiniestuk leest maar het onderzoek van prof John Ioannidis (bron: https://www.who.int/bulletin/volumes/99/1/20-265892.pdf) kan je daar lezen dat 0,23% de mediaan is van een dataset die van 0% tot 1,54% rijkt, en let wel: dat is IFR, niet CFR. Je kan dus niet zeggen dat je maar 0,23% kans hebt om dood te gaan van een sars-cov-2 infectie, zo werkt statistiek niet.
De IFR van griep is onbekend maar ligt veel lager dan 0,15%. Een onderzoek uit NZ stelt zelfs dat de IFR van sars-cov-2 infecties 17 maal hoger ligt dan die van influenza: https://www.bmj.com/content/370/bmj.m3410/rr-6
Verder schrijft Ioannidis nog 1,5 A4tje aan discussie over zijn analyse, wat je eerst zou moeten lezen voor je conclusies gaat trekken en het gaat vergelijken met de griep (iets wat overigens prof Ioannidis ook niet doet), ik citeer even de openingszin: “The infection fatality rate is not a fixed physical constant and it can vary substantially across locations, depending on the population structure, the case-mix
of infected and deceased individuals and other, local factors.”
Als laatste kunnen we nog even naar de oversterfte van de afgelopen jaren kijken om te zien of er nu echt iets aan de hand is. Dit kan je voor Nederland doen (https://www.rivm.nl/monitoring-sterftecijfers-nederland) waar het RIVM stelt dat de oversterfte sterk verhoogd is, maar je kan het ook op Europees niveau doen: https://www.euromomo.eu/graphs-and-maps/
Kijk naar de grafieken sinds 2019 en je ziet in heel Europa sinds 2019 significante pieken in oversterfte, inclusief hoge oversterfte in de huidige weken. Die oversterfte is OOK in de jongere leeftijdsgroep, en volgens het RIVM is 0,9% van de dodelijke slachtoffers onder de 50. Dat gebeurt bij griep gewoon niet.
Het idee dat je aan de haal kan gaan met die 0,23% en dat alles daarmee gezegd is, getuigt niet erg van goed onderzoek. Verschillende statistieken met elkaar gebruiken, statistische uitschieters als normaal presenteren, gigantische oversterftecijfers gewoon kan negeren en dat allemaal voor je over andere consequenties van de pandemie gaat praten is? Om jou te citeren, ik “gruwel” van “het niet bepaald wetenschappelijke karakter van jouw uitspraak”.
Je zou ook in plaats van zogenaamd “eigen onderzoek” te doen, de wetenschap eens aan de wetenschappers kunnen overlaten want zelfs Ioannidis stelt niet dat de pandemie voorbij is of dat dit maar een verkoudheidsvirusje is. “Eigen onderzoek” blijkt weer eens niets te zijn dan gegevens uit verband trekken of verkeerd te gebruiken zodat je je vooroordelen kan bevestigen.
Maar nog een laatste vraag, waarom denk je dat er geen vaccins zijn tegen sars-cov-2? Wat denk je dat die injecties zijn die je kan krijgen?