Bij de leergang ‘de inclusieve klas’ – een cursus voor docenten waarin docenten bewust worden gemaakt van onbewuste uitsluitingsmechanismen die kunnen optreden in hun les – kwam Marjolijn Schouten, docent bij ISO en verbonden aan het Kenniscentrum Talentontwikkeling, tot een belangrijk inzicht: ‘In de laatste les moesten we vaststellen hoe de leergang ons denken had beïnvloed en mijn belangrijkste inzicht was: wij praten als docenten over de studenten, maar niet met ze. We moeten ruimte maken voor studenten om óns te vertellen wat ze ervaren, hoe we toegankelijker en inclusiever kunnen worden en hoe we hun sense of belonging in het onderwijs kunnen vergroten.’

‘Wij praten als docenten over de studenten, maar niet met ze.’

Anne Kooiman (ISO) en RBS-docent Suzanne Fagel namen ook deel aan de leergang en Marjolijn besprak haar inzicht met hen. Ank Jansen (CMI) had onafhankelijk van hen ongeveer hetzelfde idee en samen kwamen ze op het idee voor een keuzevak waarin studenten vanuit hun eigen expertise en achtergrond een cursus ‘Inclusief lesgeven’ ontwikkelen voor hun docenten. Schouten: ‘Ik bedacht: we hebben nu bijvoorbeeld gastsprekers in de leergang, waarom kan dat geen student zijn? Studenten hebben ons iets te leren, we moeten de rollen eens durven omdraaien.’

Student als gelijkwaardige partner in het onderwijsproces

En dat is precies wat ze nu proberen te doen in het keuzevak dat ze de naam Student Voice hebben gegeven. ‘Student Voice is een belangrijk onderdeel van de inclusieve klas’, legt Schouten uit, ‘de student als gelijkwaardige partner zien in het onderwijsproces. We hebben nagedacht wat we gaan neerzetten in het keuzevak, we wilden geen lessen maar ontmoetingen. We willen studenten empoweren om vanuit hun ervaring en expertise over wat inclusief onderwijs is, de docenten te beïnvloeden.’

‘Student Voice is een belangrijk onderdeel van de inclusieve klas.’

Dat plan heeft inmiddels vaste vorm gekregen en studenten Tamar Woldeamanuel en Falis Ali volgen het keuzevak, samen met nog zo’n twaalf studenten van verschillende opleidingen en jaren. Na een eerste introductie op het thema inclusief onderwijs en kennismaking met elkaar, zijn ze gestart met hun eigen onderzoeken op school.

´Het trok mij aan dat je docenten in het vak kunt vertellen wat je zou willen veranderen op school´, zegt Woldeamanuel. ´Op het moment dat ik startte met het keuzevak was dat nog niks concreets maar door gesprekken met anderen en wat je ziet op school kwam dat al snel´.

Onderzoek naar stilteruimtes

Heel concreet gaf een ervaring in de studieruimte haar aanleiding voor haar onderzoek: ´Ik zat te studeren in die ruimte en ik zag dat een leerling ging bidden in de ruimte ernaast. Ik vroeg me af of er geen stilteruimte was op school en zo ja waar ik die dan kon vinden. Ik heb het servicepunt gemaild en we hebben het er in de les over gehad. Falis vertelde me dat zij les kreeg op locatie Kralingse Zoom en daar de stilteruimte heeft gebruikt. Maar dit vond zij toch geen prettige plek om te bidden, vandaar dat ze dat uiteindelijk niet meer deed op school.’

´Ik zat te studeren in die ruimte en ik zag dat een leerling ging bidden in de ruimte ernaast.’

Ondertussen is Woldeamanuel erachter gekomen dat er drie stilteruimtes zijn op de hogeschool, maar gek genoeg is dat dus niet alom bekend, of denken mensen: Die ruimte is vast niet voor mij bedoeld. ‘Ze hebben veel respect voor mensen die de ruimte willen gebruiken om bijvoorbeeld te bidden en denken niet “ik ga daar eens even fijn zitten om tot rust te komen”. Terwijl dat eigenlijk ook een functie van de ruimte is’. Het is de bedoeling dat de student na afronding van haar onderzoek, een interventie opstelt en uitvoert. ‘Ik wil actie gaan ondernemen en werken aan de bewustwording op dit vlak’, zegt ze.

Overbelaste slc’ers

De groep studenten van het keuzevak is gevarieerd. Tamar Woldeamanuel is eerstejaars, Falis Ali zit in haar plusjaren – zoals zij het noemt – van de studie trade management Asia. ‘Ik heb als onderwerp coaching gekozen. Slc’ers hebben veel op hun bord en hebben veel werk aan studenten die met veel problemen kampen. Daardoor komen ze soms minder toe aan studenten met minder grote problemen. Mijn aanname was: De slc’er moet meer tijd krijgen. Ik ben eerst studenten gaan interviewen over hoe zij dat zien, en de week daarna slc’ers. De conclusie was: tijd speelt een rol maar ook tijdmanagement en coaching skills. Het blijkt dat studenten zich soms bijna schuldig voelen om een slc’er te benaderen, omdat ze een overbelaste indruk maken.’

‘Je komt erachter dat er van beide kanten veel vooronderstellingen zijn.’

Volgens Suzanne Fagel maakt het onderzoek van Falis goed duidelijk waar de schoen wringt. ‘Je komt erachter dat er van beide kanten veel vooronderstellingen zijn. De student denkt “ik neem maar geen contact op met mijn slc’er want die heeft toch geen tijd”. De slc’er denkt “waarom neemt een student niet het initiatief om naar mij toe te komen”. Het onderzoek maakt die vooroordelen expliciet en zo bouw je bruggen’.

Om die bruggen te bouwen moeten alle studenten van het keuzevak een interventie uitvoeren. ‘Bij Falis zou dat kunnen zijn een gesprek met een slc’er of een gesprek met een team zodat daar bewustwording optreedt. Bij Tamar zou het kunnen zijn een plan om het beheer van de stilteruimte in handen van studenten te geven. Maar het kan ook iets heel anders zijn’, aldus Fagel.

Bachelorproef over het keuzevak

Bij het keuzevak zijn ook twee laatstejaars social work betrokken, Chayenne Marasli en Manisha Ramdajal. Zij doen hun bachelorproef over het experimentele vak. ‘Ze denken vanaf het begin mee’, zegt Marjolijn Schouten. ‘Ze hadden meteen een Instagram-account en maakten binnen een week een promotiefilmpje om studenten te werven voor ons keuzevak. Dat is meteen al iets waarvan wij wat konden leren. Zij gaan ons kritisch volgen, zijn ook onze spiegel. Wij als docenten leren nu al zoveel over onze onbewuste aannames, vooroordelen en automatische processen van werken.’

‘Wij als docenten leren nu al zoveel over onze onbewuste aannames, vooroordelen en automatische processen van werken.’

‘Student Voice gaat over co-creatie, onderwijs creëren met de studenten samen’, zegt Ramdajal. ‘Chayenne en ik doen allebei een eigen onderzoek. Ik ga me vooral richten op studentenparticipatie. Hoe kunnen studenten en docenten samen zorgen voor beter onderwijs, en hoe voelen studenten zich meer betrokken in het onderwijsproces dat zij doorlopen?’

Studenten op stage empoweren

‘Ik ga onderzoek doen naar een product dat de derdejaars social work-student die stage gaat lopen kan empoweren’, zegt Marasli. ‘Het gaat mij om inclusiviteit, dat je jezelf mag zijn in al je kracht. Uit een enquête onder ISO-studenten blijkt dat studenten het gevoel hebben dat ze met name in het derde jaar moeten voldoen aan een ideaalplaatje dat door hun docenten bepaald is. Het gaat in dat jaar om het ontwikkelen van de professionele identiteit, maar zeker bij het vak social work waar je jezelf inzet als instrument, kan dat tegelijkertijd over je persoonlijkheid gaan. Als je dan negatieve feedback krijgt omdat je niet voldoet aan het ideale plaatje, voelt dat als kritiek op jezelf. Waarom zouden wij als individuen allemaal aan dezelfde beoordelingscriteria moeten voldoen? Ik wil een product ontwerpen dat studenten “empowered” om in hun eigen kracht te blijven staan Wat dat precies wordt is nu nog abstract maar het zou bijvoorbeeld een werkboek kunnen zijn dat de studenten laat reflecteren, waarbij de scheidslijn tussen professionele en persoonlijke identiteit duidelijker naar voren komt.’

‘Het gaat mij om inclusiviteit, dat je jezelf mag zijn in al je kracht.’

Ramdajal vult aan: ‘Er is al snel een sfeer van “dit is hoe de professional moet zijn, en zo ga je het maar doen”. Het lijkt me beter om te kijken wat iemand in zich heeft. Iedereen bij social work heeft wel een rugzakje, maar dat kan ook een kracht zijn.’ Marasli: ‘Ik heb bijvoorbeeld een sociale angststoornis; de manier waarop iemand mij feedback geeft is belangrijk. Je kunt zeggen “ach je moet het nu eenmaal kunnen incasseren”, of je kunt die angst serieus nemen en kijken hoe het anders kan.’

Grotere studentenparticipatie

Zelf gaat Manisha Ramdajal onderzoeken of zij een product kan ontwikkelen dat bijdraagt tot een grotere studentenparticipatie in het eerste jaar van de opleiding social work. ‘Ik wil onderzoeken hoe eigen kracht, eigen vaardigheden en eigen ervaringen ingezet kunnen worden om van te leren. We beginnen nu bijvoorbeeld pas in het tweede jaar met ons eigen levensverhaal te vertellen. Volgens mij kan dat veel eerder zodat we elkaar al in een veel eerder stadium van de studie beter leren kennen en nog veel meer van elkaar leren.’

Het keuzevak is geen statisch iets, het uitgangspunt is om het door te ontwikkelen. ‘We hopen dat Student Voice wordt opgenomen in het standaard keuzevakkenaanbod, en liefst ook als vaste professionaliseringscursus voor docenten’, zegt Schouten. ‘De ultieme stap zou voor mij zijn om het vak in zijn geheel door studenten te laten geven.’

Tekst: Edith van Gameren
Illustratie: Studio Krelis

Volg ons op Instagram

Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.