Niet verrassend wordt zo’n opleiding bedacht en (voor)bereid door mensen. Om maar even in de horeca-beeldspraak te blijven: Aan het fornuis staat chef Nathalie Keurentjes, projectleider van de bachelor. Ze wordt bijgestaan door drie sous-chefs: docent informatica Tanja Ubert, docent-onderzoeker data science en AI Tony Busker en docent recht, ethiek & technologie Gabrielle Obispa. Allemaal nemen ze hun eigen specialiteit mee. Voor Keurentjes is dat management, voor Ubert data engineering en business intelligence, Busker brengt data science en AI mee en Obispa heeft een passie voor de combi van ethiek, recht en technologie.

Ze hebben zich als ontwikkelteam de afgelopen weken vooral voorbereid op de ‘toets nieuwe opleidingen’ van de accreditatie-organisatie NVAO, die op basis van dikke informatiedossiers moet gaan bepalen of de nieuwe bachelor aan de kwaliteitseisen voldoet.

Positief over doelmatigheid

Een eerdere hindernis hebben de ontwikkelaars al genomen. De macrodoelmatigheidstoets is positief uitgevallen. Dat betekent dat de Commissie Doelmatigheid Hoger Onderwijs (CDHO) die de minister adviseert over de doelmatigheid van opleidingen, onder meer vindt dat de opleiding voorziet in een behoefte van de arbeidsmarkt en/of de samenleving.

Na dat besluit in augustus ‘konden we verder’, zegt Keurentjes, ‘met nadenken over en werken aan het opleidingsprofiel, een didactische visie, toetsvisie enzovoort. Begin 2022 krijgen we een visitatie en hopelijk krijgen we dan een go om in september te starten.’

Samenwerking met andere hogescholen

Dat is behoorlijk snel, en dat tempo is mede te danken aan een vruchtbare samenwerking met twee andere instellingen: BUAS in Breda en de Haagse Hogeschool. Die starten beide soortgelijke opleidingen, maar alle drie krijgen ze een eigen profiel. ‘Den Haag richt zich bijvoorbeeld meer op duurzame retail, sport, openbaar bestuur en gezondheidszorg’, zeggen de ontwikkelaars. ‘BUAS is weer meer technisch en richt zich op het economisch domein, de service- en entertainmentindustrie. Rotterdam leidt op tot “responsible professionals” die zich inzetten voor het waardevolle, bewuste en rechtmatig gebruik van data science en artificial intelligence.’

De collega-opleidingen vrezen elkaars concurrentie door die verschillende invalshoeken niet. Ieder ontwikkelt een eigen programma, maar op termijn denken ze wel aan het over en weer uitwisselen van minoren.

Mail van scholier uit havo-3

Studenten kunnen zich nu nog niet officieel aanmelden voor de nieuwe bachelor, dat kan pas als de opleiding haar accreditatie krijgt van de NVAO. Maar ze kunnen wel vast voorinschrijven. In januari/februari begint het team pas met promotie, maar de opleiding is desondanks niet onopgemerkt gebleven. ‘Zodra de informatie op de HR-site live was kreeg ik al een mailtje van een scholier uit havo-3 die zich aan het oriënteren was’, lacht Keurentjes.

‘Er is in de media ook veel aandacht voor AI en data’, zegt Busker, ‘en als je nu bijvoorbeeld op banen-website Indeed kijkt, zie je 1200 vacatures die iets met data science hebben. Ook voor de minor hebben we al snel zestig studenten’. ‘Voor data engineering geldt hetzelfde’, valt Tanja Ubert bij. ‘We werken veel samen met bedrijven en maken goede afspraken dat ze onze studenten niet uit de schoolbanken plukken.’

Schaduwkant van AI en data science

Niet alle geluiden over AI en data science zijn positief. Denk aan algoritmes waarin een bias is geslopen die bijvoorbeeld mensen met een niet-Nederlandse achternaam eerder van fraude verdenkt. AI en data science hebben ook een schaduwkant. In de Rotterdamse opleiding zullen de studenten zich gaan ontwikkelen tot ‘responsible data scientist’. ‘In het design al nadenken over de impact van de technologie’, legt Ubert uit en ze schetst de toekomst van de afgestudeerde: ‘Jouw klant heeft op de golfbaan van alles gehoord over de mogelijkheden en verwacht wonderen, jij moet dan als deskundige zorgen dat die technieken verstandig worden ingericht. Dus niet zoals bij de belastingdienst.’

Het aanleren van die kritische houding wordt in de hele opleiding verweven, met een hoofdrol voor Obispa in het vak responsible technology. We gaan de studenten eerst laten kennismaken met ethiek – wat is wenselijk – en recht – wat mag er? De studenten moeten een morele sensitiviteit ontwikkelen, gevoel voor maatschappelijke verantwoordelijkheid, voor mens en milieu. Ironisch is dat we de laatste tijd veel “goede” voorbeelden hebben gezien van hoe het níet moet’, zegt ze. ‘AI en data science kunnen ons leven vergemakkelijken, maar ook een zeer negatieve impact hebben. Als responsible data scientist maak je de meest wenselijke keuzes.’ ‘Weloverwogen keuzes, met aandacht voor alle stakeholders’, vult Busker aan.

Lerende houding ontwikkelen

De opleiding is opgebouwd in ‘studio’s’ waarin de studenten werken aan beroepsproducten responsible technology komt daarin altijd terug. Daarnaast zijn er de STEM-vakken: science, technology, engineering en mathematics, die ondersteunend zijn aan de studio’s. ‘We moeten studenten vooral klaarstomen voor een snel veranderende wereld’, zegt Ubert, ‘niet de illusie geven dat ze alles in de bachelor kunnen leren, maar een lerende houding laten ontwikkelen. Zodat ze het leuk vinden om bij te blijven.’

Er zal sowieso een docent professionele ontwikkeling geworven worden voor de opleiding, die speciaal op die lerende houding gaat focussen: ‘Hopelijk kunnen we in januari al iemand aan ons team toevoegen’, zegt Keurentjes hoopvol. Ook een belangrijke taak voor die nieuwe docent: de toekomstige responsible data scientist leren stevig in zijn/haar schoenen te staan en keuzes te verdedigen. En communicatief vaardig zijn om complexe materie helder te maken. En kunnen werken in een multidisciplinair team. Vanwege die uitzonderlijke verwachtingen, wordt er ook nadrukkelijk op vrouwelijke studenten gemikt.

Hoeveel docenten er in totaal moeten worden geworven hangt af van het studentenaantal. ‘We hopen met een á twee klassen te starten’, zegt Keurentjes. Ondertussen denken veel docenten binnen CMI al mee, zijn drie lectoren betrokken en geven mensen uit de beroepspraktijk hun input.

‘Dichtbij belevingswereld student blijven’

Daarnaast is er het nodige aan ‘hardware’ nodig. Ze zijn blij met het nieuwe datalab op de HR. ‘We hebben bepaalde faciliteiten en infrastructuur echt nodig’, zegt Busker. ‘Als je met AI en data werkt, lopen de gigabytes en vraag naar rekenkracht snel op. Een normale laptop is zo een paar uur of zelfs enkele dagen aan het rekenen.’ ‘We zijn ook aan het verkennen of we op dit gebied kunnen samenwerken met de Erasmus Universiteit en Erasmus MC’, zegt Ubert.

De arbeidsmarkt is een belangrijke overweging bij het goedkeuren van een nieuwe opleiding. Bij AI en data science lijkt er al veel belangstelling te zijn van de buitenwereld: ‘We hebben al een indrukwekkende lijst van bedrijven en organisaties die met ons samen willen werken’, zegt Ubert. ‘We gaan werken met de focusthema’s smart & social cities, care for tech, data driven society en data driven logistics en zoeken daar dan gericht opdrachtgevers bij uit de praktijk. Denk aan data supported health care.’ ‘We streven naar geïntegreerd onderwijs en willen dicht bij de belevingswereld van de – 18-jarige – studenten blijven’, zegt Keurentjes.

Allemaal ‘een beetje workaholic’

Op dit moment is het ontwikkelen van het eerste jaar prioriteit 1. ‘Maar we denken in grote lijnen ook al na over het laatste jaar, want je begint te denken vanuit einddoelen. Het knopen doorhakken over jaar 2 en 3 gebeurt iets verderop in de tijd. En er is natuurlijk steeds voortschrijdend inzicht.’

De weg naar de nieuwe opleiding startte eigenlijk al vier jaar geleden, toen het idee aan de directietafel werd geopperd. In maart 2021 begon het echte ontwikkelen. Er is een hoop werk verzet, en er moet nog veel gebeuren, en ook al zijn ze allemaal ‘een beetje workaholic’ zoals Ubert zegt, af en toe is het ook veel.

Maar op de vraag of het ook leuk is om een nieuwe opleiding te ‘bakken’, gaan vier paar ogen stralen. ‘Het is een heel mooie kans om iets nieuws te ontwikkelen’, zegt Keurentjes. ‘Het is heel interessant, ik leer zo veel nieuwe dingen’, valt Obispa bij, ‘plus dat je meewerkt aan het opleiden van de data scientist of the future, mensen die de toekomst gaan vormgeven. Het is mooi iets te kunnen bijdragen aan de maatschappij.’ ‘En om buiten de lijntjes te kleuren’, zegt Ubert. ‘Ik werk al dertig jaar met data en heb me sowieso nog nooit verveeld. Het is een vakgebied met veel impact. Dat verantwoordelijkheidsbesef kunnen we nu vormgeven.’

Tekst: Edith van Gameren
Foto: Frank Hanswijk

Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?