Er is een campagne gestart met de slogan ‘Zelf getest = niet gestrest’. Die moet medewerkers en studenten van universiteiten en hogescholen overhalen een zelftest te doen voordat ze naar de campus gaan.

Sinds 5 mei kunnen ze deze zelftests gratis bestellen op www.zelftestonderwijs.nl. De tests zijn bedoeld om het onderwijs veiliger te maken. Juist als je geen gezondheidsklachten hebt, moet je er een gebruiken. Wie wél klachten heeft, moet sowieso naar de GGD.

In principe kunnen zo’n 789 duizend studenten en 106 duizend medewerkers zelftests bestellen (niet alle instellingen doen mee, de Hogeschool Inholland bijvoorbeeld verspreidt de testen zelf). Tot maandag 31 mei hebben studenten 213 duizend bestellingen geplaatst. Bij medewerkers staat de teller op 53 duizend.

Eerst vier, toen acht testen

Met de natte vinger kun je dus schatten dat grofweg de helft van de medewerkers en een derde van de studenten (als je een beetje rekening houdt met stages en deeltijdstudies) de tests heeft aangevraagd. En dan moeten ze hem nog gebruiken: staafje in je neus, draaien, druppelen, wachten…

Wie twee of drie keer heeft besteld, telt in deze cijfers overigens twee of drie keer mee, maar dat zijn vermoedelijk nog niet zoveel mensen: bij iedere bestelling krijg je vier tests toegestuurd, en sinds 1 juni zelfs acht. En zo vaak hoefden studenten en medewerkers nog niet naar de campus te komen.

De testbereidheid van studenten is dus niet overdonderend groot, zoals al bleek uit de allereerste uitkomst van een pilot. Bij Avans Hogeschool, HAS en mbo-instelling Koning Willem I deed uiteindelijk slechts dertig procent van de benaderde studenten mee. Dat komt aardig overeen met het aantal studenten dat inmiddels zelftests heeft besteld.

Testen is niet verplicht

Een van de oorzaken: testen is niet verplicht. Wel of niet testen heeft geen merkbare gevolgen, en verreweg de meeste zelftests zijn negatief. Dan verliezen studenten kennelijk de motivatie.

Zo ging het ook in Groningen. Daar kwam maar een kwart van de studenten opdagen in de snelteststraat. ‘Als reden om het niet te doen noemden ze onder meer de afstand tot de testlocatie’, schrijft RTV Noord. ‘Ook hadden ze zorgen over de gevolgen van een positieve test. Studenten snapten wel dat ze de tentamenhal dan niet in mochten, maar vroegen zich wel af wanneer en hoe ze het tentamen dan konden inhalen.’ De teststraat houdt er dus mee op.

Bij de Vrije Universiteit loopt het experiment tot half augustus door, maar het experiment lijkt wel ‘door de tijd te zijn ingehaald’ met alle zelftesten en vaccinaties, laat de universiteit weten. ‘We zien dat de testbereidheid achterblijft op onze verwachtingen, omdat er voor studenten geen direct voordeel is verbonden aan het testen.’ Het onderwijs blijft op anderhalve meter, met alle beperkingen van dien.

Vooral kabinet was enthousiast

Het kabinet had bijna een half miljard euro uitgetrokken voor zelftests in het hoger onderwijs, inclusief de distributie. In het onderwijs protesteerde geen enkele bestuurder of belangengroepering, want het geld kwam toch niet voor rekening van de onderwijsbegroting. Maar er was ook niemand die voluit het beleid verdedigde. Het enthousiasme voor zelftests in het hoger onderwijs kwam van het kabinet, niet van de onderwijsbestuurders of studentenclubs. Die wilden sowieso open, met of zonder die tests.

De verspreiding van de zelftests blijkt overigens 63,5 miljoen euro goedkoper dan ingeschat, stond vorige week in de voorjaarsnota van het kabinet. Maar dan nog kost het meer dan 400 miljoen euro, terwijl de meeste studenten en ook veel medewerkers klaarblijkelijk geen zin hebben om zich te testen. Ook uit reportages op de campus of polls van universiteitsbladen blijkt steevast dat een minderheid meewerkt.

Bij de Radboud Universiteit Nijmegen vroegen journalisten van universiteitsblad VOX op de pas heropende campus of de aanwezige studenten en medewerkers een gratis zelftest hadden gebruikt. Niemand had dat gedaan. Eén van de studenten was blij dat de tests niet verplicht waren, lachte hij, ‘want ik heb geen zin om iedere keer een wattenstaafje in mijn neus te stoppen voordat ik naar binnen moet’.

Pilots lijken achterhaald

Het kabinet wilde met het verspreiden van de zelftests zorgen dat het veiliger zou zijn op de campus. Elke voorkomen besmetting is er één, natuurlijk. Maar als pakweg driekwart van de collegezaal zichzelf niet heeft getest, lijkt het toch geen bijzonder geslaagd beleid.

In totaal startte het ministerie van OCW zeven pilots om te kijken hoe het hoger onderwijs veiliger kon, maar de alarmerende eerste uitkomst werd dus genegeerd: het kabinet had al besloten de zelftests te verspreiden.

Pas op 1 juli worden alle resultaten van de pilots gepresenteerd, meldt OCW. Een achtste pilot in Rotterdam kwam niet van de grond wegens medisch-ethische bezwaren.

Inmiddels dreigen ze achterhaald te raken doordat de vaccinatiecampagne op stoom is gekomen. Als het goed is, begint in september weer een redelijk normaal studiejaar – met veel minder beperkingen.

Tekst: HOP, Bas Belleman
Illustratie: Demian Janssen

Volg ons op Instagram