De toekomst is nooit echt te voorspellen maar op basis van het verleden en van al in gang gezette ontwikkelingen is er wel iets over te zeggen. Een hele trits lectoren, beleidsmedewerkers en docenten van de HR werkte aan een lijvig visiedocument met als sluitstuk vier scenario’s. Vier mogelijke toekomstbeelden waarin wordt geschetst hoe de wereld er door verschillende externe ontwikkelingen in 2030 uit kan zien en waarbij iets wordt gezegd over de rol die er dan nog is voor werk op hbo-niveau en in hoeverre hogescholen nog de aanbieders zijn van onderwijs.

Over heel Nederland

De scenario’s zijn ontwikkeld vanuit de HR maar in feite gaan ze over mogelijke toekomstscenario´s voor het hbo in heel Nederland.

Het schrijven van scenario’s kan nuttig zijn bij het nadenken over de toekomst en over beslissingen die nu en in de toekomst genomen moeten worden. Met andere woorden: Stel dat een van de scenario’s werkelijkheid wordt, welke acties zijn dan nodig?

Concurreren met bedrijven en betalen per studiepunt

In het eerste van de vier scenario’s is het hoger onderwijs in 2030 verworden tot een zogenoemd kwalificatieplatform, net als sommige grote bedrijven dat zijn. De hogeschool concurreert met bedrijven en andere onderwijsaanbieders in een markt waar jongeren een persoonlijk leerbudget hebben. Waar je betaalt per studiepunt en her en der de meest interessante onderwijsmodules bij elkaar zoekt.

Deelcertificaten voor prestigieuze modules worden belangrijker gevonden, een diploma minder belangrijk. Een grote economische crisis zorgt er in dit scenario voor dat de overheidssteun voor onderwijsinstellingen flink omlaag gaat. Alleen de eerste twee studiejaren worden door het rijk gefinancierd, het hbo gaat zich nog meer richten op het efficiënt voorbereiden op de arbeidsmarkt, en vooral na studiejaar 2 lopen werken en leren nog meer in elkaar over dan nu al het geval is.

Hogeschool wordt regionaal toetscentrum

Sommige hogescholen gaan zich specialiseren en worden bijvoorbeeld een regionaal toetscentrum. Andere hogescholen worden een platform waar mensen onder andere deelcertificaten kunnen halen. Sommige hogescholen moeten hun deuren sluiten.

Door minder overheidsfinanciering en het kleiner wordende belang van onderwijs moeten de beleidsmakers zich bij dit scenario, stellen de schrijvers van het visiedocument, afvragen hoe een hogeschool nog voldoende waarde aan persoonlijke leerroutes toevoegt om daarmee voldoende studenten aan te trekken.

Werk wordt weggeautomatiseerd

Scenario 4, ‘Verrijking van het schoolbegrip’, gaat niet uit van het deels verdwijnen van hogescholen. Onderwijsinstellingen krijgen voor een deel wel een andere rol. Dat komt door de grote impact die kunstmatige intelligentie (AI, artificial intelligence,) heeft op de arbeidsmarkt en daarmee op het beroepsonderwijs.

Beroepen verdwijnen, veel werk wordt door AI weggeautomatiseerd. De scenarioschrijvers voorzien een maatschappelijke revolutie als duidelijk wordt dat veel mensen economisch gezien geen toegevoegde waarde meer hebben. Het basisinkomen wordt ingevoerd, en mensen ontvangen persoonlijke budgetten om aan sociale projecten, persoonlijke ontwikkeling en aan vrije tijd te besteden. Dat gebeurt niet alleen in bibliotheken en buurthuizen maar ook in – en door – hbo-instellingen. De vraag is dan hoe je dat gaat inrichten, en hoe je dat zo aantrekkelijk maakt dat ‘studenten’ ervoor kiezen.

Maatschappelijk werkers, verpleegkundigen en docenten blijven

Niet alle beroepen verdwijnen en dus blijft de hogeschool voor een deel ook een ‘klassieke’ opleider. Voor beroepen waarbij sociale vaardigheden van belang zijn moet nog worden opgeleid. Denk aan maatschappelijk werkers, verpleegkundigen, docenten. Ook strategische systeemontwikkelaars en bestuurders zijn nog nodig, net als makers zoals ontwerpers en kunstenaars.

Hogescholen blijven in dit scenario plekken waar wordt opgeleid en blijven ook plekken waar je elkaar fysiek kunt ontmoeten.

Meer weten over de scenario’s? Lees dan deel V van het document ‘Hoger onderwijs in 2030’ (pdf). In de eerdere delen van het 770 bladzijden tellende boekwerk gaan onder andere lectoren op de toekomstverwachtingen met betrekking tot specifieke onderwerpen.

Tekst: Jos van Nierop
Illustratie: cover ‘Hoger onderwijs in 200’, Danny Bok

Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?