Willen we studenten afleveren die ‘change agents’ zijn, met kennis van duurzaamheid en circulariteit, dan zul je eerst moeten zorgen dat docenten die kennis kunnen overdragen. Dat is de gedachte achter de docententraining over circulariteit, die meteen drie keer werd volgeboekt.

De training is een initiatief van EAS-directeur Mirjam van den Bosch, lector Circular Design & Manufacturing Marcel den Hollander en Eveline Bijleveld als themacoördinator Circular Makers Industry. Ze hadden het idee dat er behoefte aan was en zodra de training online kwam werd die verwachting bevestigd. ‘In no time hadden we dertig inschrijvingen’, zegt Bijleveld, ‘en in de inschrijvingen zie ik een brede vertegenwoordiging van de instituten’.

Circulaire productketen

Donderdag 6 oktober werd de zogenaamde ‘teacher class’ voor het eerst gegeven. Vijftien deelnemers uit verschillende instituten – HRBS, IvL, EAS, RAC en CMI – verdiepen zich in circulaire businessmodellen en designstrategieën. Ze krijgen die training zodat ze later zelf hun studenten in deze denkwijze kunnen opleiden.

‘Het mooie aan circulair is dat je dit aspect altijd kunt meenemen, ongeacht het veld waarin je werkt.’

Ze leren eerst wat circulair eigenlijk inhoudt, krijgen voorbeelden en gaan dan zelf aan de slag met een product. ‘Hoe ziet de keten van dat product eruit’, zegt Bijleveld, ‘en wat moet je daarin veranderen om er een circulair product van te maken? En welke business case hoort daarbij? Het mooie aan circulair is dat je dit aspect altijd kunt meenemen, ongeacht het veld waarin je werkt. In de training kunnen de docenten ontdekken waar hun eigen invloedsfeer ligt en hoe ze dit aan hun studenten kunnen meegeven.’

‘Ethical’ als toevoeging in design thinking

De training wordt gegeven door Bas Roelofs, Roelofs is verbonden aan CIRCO, een organisatie die verbonden is aan CLICKNL. CIRCO stimuleert bedrijven en scholen concreet aan de slag te gaan met circulair ontwerpen. De circulaire benadering uit het boek Products That Last van HR-lector Marcel den Hollander vormt de basis van de CIRCO-trainingen. Dat boek krijgen de deelnemers van de training ook mee naar huis.

Roelofs laat zien hoe design thinking er van oorsprong van uitgaat dat een goede waardepropositie ligt in de overlap tussen desirable (gewenst), feasible (haalbaar) en viable (levensvatbaar). ‘De Board of Innovation (een adviesbureau op het gebied van innovatie, red.) heeft daaraan ‘ethical’ toegevoegd, waaronder circulariteit kan vallen, omgaan met materialen, energie en arbeid’, zegt hij. Daarbij maakt hij de kanttekening dat die toevoeging zorgt voor veel uitzoekwerk, het is niet iets wat je er even gemakkelijk aan vastplakt.

Verschillende toepassingen in het onderwijs

De deelnemende docenten zijn in groepen van vier gaan werken met een digitale tool, Mural, om de fasen ‘initiate – ideate – implement’ van ontwerp of productontwikkeling visueel te maken, en te werken aan vraagstukken in het bedrijfskundige, economische of juridische domein. Die tool kunnen de docenten zelf ook gaan inzetten als ze aan de slag gaan met hun eigen studenten.

Dat kan op allerlei manieren: een workshop of project voor bijvoorbeeld alle tweedejaars, een case of opdracht van een externe opdrachtgever, een keuzevak of minor voor een kleinere groep of wellicht een grotere wijziging in het curriculum. Voor docenten die een curriculumwijziging in gang willen zetten is er bij CIRCO een vervolg, de curriculumkit. Die draait om de vraag ‘Hoe plug je het in je onderwijs’, aldus Bas Roelofs van CIRCO.

Wijziging van perspectief

Belangrijk in de basale teacher class is vooral dat de deelnemende docenten op een andere manier gaan kijken: ‘Je hoeft niet alles wat je hebt om te gooien, het is vooral een wijziging van perspectief. Als je het eenmaal ziet kun je het niet meer niet zien’, vat Bijleveld het samen. ‘Als je dan toch iets maakt, doe het liever circulair.’

‘Als je het eenmaal ziet kun je het niet meer niet zien’

Docent ondernemerschap aan de HRBS Milou Knierim denkt dat ze de training goed kan gebruiken voor curriculumontwikkeling en -vernieuwing die op de HRBS gaande is, nu daar circulaire economie een van de speerpunten is geworden. ’Het gaat erom hoe we studenten van den HR business school kunnen opleiden tot change agent’, zegt ze. ‘Het past ook erg bij mijn persoonlijke drijfveren om duurzaam te leven en anderen daarmee te inspireren.’ ‘Experimenteren is de enige manier om iets te leren’, zegt haar collega Clarette Bonebakker, die ook in de opleidingscommissie zit voor COM. ‘Studenten laten werken met tools als die van CIRCO geeft inzicht in wat zij moeten leren om verschil te maken in de transitie van lineair naar circulair denken.’

Lesmateriaal op het gebied van duurzaamheid

‘The gospel doorgeven’, noemt Janneke Verloop het. Als docent aan de lerarenopleiding biologie probeert zij het thema circulariteit via haar studenten ook naar het middelbaar onderwijs te laten doorsijpelen, onder andere vanuit het internationale Erasmus project HORIZON 2020 EdBioEc en het vak fauna en duurzaamheid.

Haar collega Karin Kreijkes van de lero economie laat haar studenten lesmateriaal ontwikkelen op het gebied van duurzaamheid. ‘Ze moeten iets maken dat er nog niet is op de school waar ze stage lopen, en dat aansluit bij wat er al is’, zegt ze. ‘Daarbij blijkt vaak dat er op de school nog helemaal niets is.’ Met de training van vandaag wil ze meer focus gaan leggen op het thema circulariteit.

CIRCO: ‘onszelf overbodig maken’

CIRCO geeft veruit het meest trainingen aan bedrijven, zo’n 1500 in de afgelopen vijf jaar. Docenten training in het hoger onderwijs past in hun strategie om ‘zichzelf overbodig te maken’. ‘We hopen in de komende weken zo’n zestig docenten in Rotterdam te bereiken’, zegt Roelofs. ‘In ontwerpen zijn we tot nu toe niet met het “end of life” bezig geweest, en daar liggen veel kansen. Als je dat eenmaal ziet vraag je je af: hoe kan het dat ik dat eerder niet zag? We hopen dat docenten hun studenten dat brilletje ook opzetten.’

‘Grondstoffen die in een paar miljoen jaar gemaakt zijn, jagen we er in een paar honderd jaar doorheen.’

Marcel den Hollander benadrukt de noodzaak daarvan, want het is nog altijd treurig gesteld met circulariteit; veruit het grootste deel van de grondstoffen die we gebruiken, wordt niet hergebruikt en veel producten zijn binnen zes maanden al ‘afval’: ‘Grondstoffen die in een paar miljoen jaar gemaakt zijn, jagen we er in een paar honderd jaar doorheen.’

Elkaar vinden op thema duurzaamheid

Den Hollander en Bijleveld hopen dat de training er ook voor zorgt dat HR-docenten elkaar beter gaan vinden op het thema duurzaamheid en circulariteit. ‘Dat is een van mijn doelen en drijfveren om deze training te introduceren’, zegt Den Hollander. Want er gebeurt al heel veel – minoren, keuzevakken, workshops, netwerken, onderzoek – maar de vindbaarheid is nogal een dingetje. ‘We moeten connecties maken zodat niet iedereen in zijn eigen silo hetzelfde doet’, zegt Bijleveld.

Een van die contactpunten is het hogeschoolbrede programma Samen Duurzaam. ‘In de bijbehorende Teams-omgeving hebben we een kanaal gemaakt voor de docenten die nu de training hebben gevolgd, zodat ze kennis en materialen kunnen delen.’ Vanuit Samen Duurzaam wordt ook een green office opgetuigd en is een groep bezig met een Studium Generale, een reeks masterclasses rond het thema circulariteit en energietransitie voor alumni, studenten, docenten en bedrijven.

Primeur voor HR Academy

Voor de HR Academy is de training ook een primeur, de eerste thematische training die ze aanbiedt; andere trainingen gaan over pedagogiek en didactiek. ‘Het is een mooi onderwerp en heel belangrijk voor de samenleving’, zegt Liesbeth van Os-Biemond van de HR Academy. ‘Het is mooi dat er zo’n gemêleerde groep op afkomt, zo breng je mensen bij elkaar. Verder kijken dan je eigen stukje is ook voor studenten heel belangrijk. Ik ben benieuwd hoe de deelnemers het ervaren en welk vervolg we eraan kunnen geven.’

Tekst: Edith van Gameren
Foto’s: Eveline Bijleveld

Volg ons op Instagram