Na de Russische inval in Oekraïne kon tweedejaars international business Daria Trubachova minstens drie dagen niet slapen, van stress en angst. Haar Oekraïense moeder kan dat nog steeds niet. ‘Zeker in de eerste dagen kon ik in huilen uitbarsten als het over de oorlog ging, ook op school of op mijn werk’, zegt Trubachova terwijl ze van haar thee nipt. In de vestiging van Coffee Company aan de Mariniersweg in Rotterdam lijkt de oorlog ver weg.

Al sinds het uitbreken van de oorlog rinkelt haar telefoon onophoudelijk. Van vrienden, medestudenten en wildvreemden krijgt ze steunbetuigingen. ‘Iedereen belt en appt opeens met de vraag hoe het met mij gaat, opeens wil iedereen met mij afspreken’, lacht ze. Ze twijfelde enige tijd om haar verhaal te doen. ‘Maar door de aard en omvang van de oorlog voel ik mij genoodzaakt om toch iets te zeggen.’

Bloedige strijd

Trubachova werd geboren in de Oekraïense stad Kharkov. Die stad ligt niet ver van de Russisch-Oekraïense grens, en is het decor van bloedige gevechten. Volgens internationale media zouden er al minstens honderden doden moeten zijn gevallen in de stad. Op haar telefoon pakt Trubachova de kaart erbij. Al weken regent het nieuwskoppen: ‘Gebouw in Kharkov vernietigd na luchtaanval’, ‘Burgers gewond geraakt tijdens beschietingen in Kharkov’, ‘Rusland beschiet verzorgingstehuis voor volwassenen en kinderen met handicap’.

De moeder van Trubachova werd zes jaar geleden verliefd op een Nederlander, zo belandden zij in Nederland. Zijzelf vond het moeilijk om te aarden in Nederland: ‘Ik ging hier studeren en moest alles opnieuw doen, mijn diploma was niks waard en ik sprak de taal niet.’ Maar anderzijds is ze opgelucht dat ze hier is, en niet in Oekraïne. ‘Ik probeer sterk te blijven’, zegt Trubachova ‘Later wil ik manager worden, dus ik probeer zo stressbestendig mogelijk te blijven.’ Haar moeder was dagenlang in tranen.

Zorgen om oma’s

Het is overweldigend en totaal onverwacht, zegt Trubachova over de ‘massale steun’ die Nederland en het Westen toont voor Oekraïne. Maar het geeft haar ook een ‘nutteloos’ gevoel. ‘Vanuit hier kan ik niks doen. Natuurlijk, ik heb geld en kleding gedoneerd. Maar ik kan de oorlog vanuit hier niet in m’n eentje stoppen’, zegt ze terwijl ze diep zucht.

In Oekraïne heeft ze nog vrienden en familie, waaronder nog twee oma’s. Eén van hen is, met de nodige omwegen, onderweg naar Nederland. ‘Het is te gevaarlijk in Oekraïne. Maar de ander wil en kan niet weg. Ik weet niet wat haar lot zal zijn.’ Andere, mannelijke familieleden, mogen het land niet verlaten: ‘Zij moeten vechten’.

Familie in Rusland

In een ‘normale’ situatie bezocht Trubachova iedere zomer haar geboorteland. Ze is er eigenaar van een appartement. ‘Ik denk dat ik nooit meer terug kan keren’, zegt ze. ‘Oké, misschien ooit wel, maar wanneer? Ik zou het niet weten en durf het niet te zeggen’, vervolgt Trubachova. ‘Ik vrees dat ik mijn appartement moet verkopen, als het al niet kapotgeschoten is.’

Via haar moeder heeft ze ook familie in Rusland. ‘Sommigen van hen ontkennen überhaupt dat er oorlog is. Ze geloven het niet. Of ze zeggen: Oekraïne heeft het er zelf naar gemaakt’, zegt Trubachova met verbijstering in haar stem.

‘Rusland is een dictatuur geworden’

De situatie is niet eenvoudig. ‘Protesteren in Rusland is praktisch onmogelijk. Het is een dictatuur geworden. Mensen staan met één bordje op straat en ze worden direct afgevoerd.’ Ze vertelt over een video van een man die in Moskou protesteerde met een leeg bordje, zonder tekst. Nog voordat hij goed en wel stond, werd de man al afgevoerd. Al voor de Russische invasie in Oekraïne was er een stevige repressie in Rusland, sinds het begin van de oorlog lijkt dat alleen maar erger te zijn geworden.

‘Het is Noord-Korea geworden. En vandaag [maandag] wordt Instagram verboden in Rusland. Alle media zijn monddood gemaakt of volgen de lijn van het Kremlin. Je kunt je mening niet meer geven in Rusland, het is belachelijk. Oekraïners en Russen hebben jarenlang vreedzaam naast elkaar gewoond.’

‘Over de oorlog praten ze niet met mij’

Trubachova heeft geen idee hoe het de Russen vergaat. ‘Ze zijn volledig van de buitenwereld afgesneden.’ In de afgelopen weken merkt ze dat Russische studenten op de HR en andere Russen in de stad de oorlog als hete aardappel doorschuiven. ‘Over de oorlog praten ze niet met mij. Toen de oorlog begon, kreeg ik geen appje met de vraag hoe het gaat. Ik zie hoe Russen zich schuldig voelen. Een Russische collega op mijn werk nam de oorlog niet serieus, maar in haar ogen zag ik vooral schaamte. Ik kan het haar niet kwalijk nemen, want ze volgt niet hetzelfde nieuws als ik.’

Jarenlang ging Trubachova naar eigen zeggen ‘heel goed om met verschillende Russen in Nederland’, maar sinds de oorlog in Oekraïne zijn die relaties in rap tempo bekoeld dan wel vervaagd.

Zware censuur

Veel Russen zijn ‘gehersenspoeld’, merkt Trubachova. Kritische, onafhankelijke pers is er niet of nauwelijks meer in Rusland. Bijna alle binnenlandse onafhankelijke media worden op het internet gecensureerd of zijn gedwongen te sluiten. Veel (buitenlandse) journalisten zijn het land ontvlucht – net zoals duizenden Russen zelf.

Buitenlandse media, zoals de BBC en haar Russischtalige nieuwskanaal, worden gecensureerd door de Russische mediawaakhond omdat ze spreken van een ‘oorlog’.  Volgens de Russische wetgeving mag er alleen gesproken worden van een ‘speciale militaire operatie’. Als klap op de vuurpijl zijn sinds maandag Facebook en Instagram geblokkeerd in Rusland – eerder gebeurde dat al met Twitter. Alleen met een VPN zijn zulke websites nog te bezoeken; een manier van beveiligd internetten waar niet iedere Rus toegang tot heeft.

‘Ik wil vooral dat de oorlog stopt’

‘De Russen leven in hun eigen werkelijkheid. Ik had nooit gedacht dat het zo erg zou zijn, qua propaganda en desinformatie waar de Russen in geloven.’ Op de Russische televisie wordt bijvoorbeeld gesuggereerd dat de Oekraïense president Zelensky een ‘neonazi’ zou zijn, terwijl hij notabene joods is. President Poetin herhaalde meermaals dat hij Oekraïne wil ‘denazificeren’ en wil ‘zuiveren’ van ‘fascisten’.

Anders dan het veelgehoorde argument in het Westen en in Oekraïne zelf dat het land ‘tot de laatste man verdedig moet worden’, wil Trubachova vooral vrede. ‘Ik ben trots op onze president, Volodymyr Zelenskyy. Maar tegelijkertijd vind ik het onverstandig om te blijven vechten. Ik ben trots op Oekraïense soldaten, maar ik wil ook dat de oorlog stopt. Ik wil vrede voor Oekraïense mensen, vooral voor kinderen die dit moeten meemaken.’

‘Steden verdwijnen van de aardbodem’

In Oekraïne, waar de burgerbevolking massaal opstaat tegen de Russische inval, is dit een controversieel standpunt. ‘Ik wil vooral vrede. Ik denk dat Rusland Oekraïne sowieso inlijft, goedschiks of kwaadschiks. Het wordt een nutteloze en uitzichtloze oorlog waarbij niemand iets wint.’ Ze heeft het er moeilijk mee: ‘Ik ben fifty-fifty, het is verschrikkelijk dat een onafhankelijk land zo wordt binnengevallen, maar van een eindeloze oorlog wordt niemand beter. Ik wil niet dat mensen weggaan uit Oekraïne.’

Net zoals vroeger wil ze in elke zomer haar vaderland bezoeken, ‘om even op bezoek te gaan bij mijn oma’s en vrienden’. Maar voorlopig lijkt het erop dat dat plan in de ijskast kan. Zonder vrede blijft er, zegt Trubachova, niks over van Oekraïne: ‘Alles wordt kapotgeschoten. Steden verdwijnen van de aardbodem, miljoenen mensen vluchten weg.’

‘Ze willen uiteindelijk naar huis’

De Oekraïense president riep NAVO-lidstaten op tot het sluiten van het luchtruim. De NAVO zou er dan op moeten toezien dat er geen vliegtuigen – dus ook geen Russische vliegtuigen – meer boven Oekraïne vliegen. Trubachova ziet dat niet zitten. ‘Het Westen moet dan Russische vliegtuigen neerhalen. Dat wordt een Derde Wereldoorlog. Dat kan niet. Veel mensen in het Westen snappen dat niet. Daarmee worden we allemaal van de kaart geveegd.’

Vluchtelingen uit Oekraïne worden nu ruimhartig opgevangen in Europa. ‘Maar wat moeten die mensen hier doen als de situatie bijvoorbeeld drie jaar duurt? Ze willen uiteindelijk naar huis.’

Tekst: Rutger de Quay
Foto: Daria Trubachova

Volg ons op Instagram