Johan Antonissen, docent bij de opleiding maritieme techniek, en zijn partner Natanja hebben sinds enkele maanden drie Oekraïense vluchtelingen in huis. Nu Natanja in verwachting is van hun tweede kind, zijn ze op zoek naar een nieuw huis of gastgezin voor wat inmiddels dierbare vrienden van ze zijn geworden. Johan: ‘Ik wil graag studenten en collega’s vragen mee te denken over een oplossing.’

‘Olgaaaa! Olga. Olga.’ De kleine Evi banjert door het huis en noemt bijna onophoudelijk de naam van haar favoriete Oekraïense huisgenoot. Terwijl het mantra op de achtergrond doorgaat nemen Olga en haar negentienjarige dochter Valeri plaats aan de keukentafel bij Johan en Natanja. De vijfentwintigjarige Daniil schuift ook aan. Ze hebben de ochtend vrij genomen om te vertellen over hun vlucht uit Oekraïne en verblijf hier in Nederland. Onderling spreken ze Russisch, Valeri is de enige die ook Engels spreekt en de rest van het gesprek gaat via Google translate.

Een etage van het huis voor vluchtelingen

Evi had overigens geen plekje meer vrij in haar agenda. Er moeten nog minstens twee boeken worden bekeken, zo zal blijken, waaronder een Russische en Oekraïense kinderklassieker die ze kreeg van haar gasten. Toch is haar aandeel in dit verhaal groot; zonder dat ze het wist opende zij figuurlijk de deuren van de Schiedamse tussenwoning voor de Oekraïners.

‘Door Evi’s komst is er veel veranderd’, zegt Natanja terwijl Daniil in de keuken koffie inschenkt. ‘Ik ben veel emotioneler geworden. Vooral als ik zie dat kinderen slachtoffer zijn, en dat soort beelden zag je veel aan het begin van de oorlog. Ik vond het moeilijk daarmee om te gaan.’

‘Ik ben veel emotioneler geworden. Vooral als ik zie dat kinderen slachtoffer zijn’

Ze wilde graag iets doen, zo ontstond het idee om een etage van het huis beschikbaar te stellen voor Oekraïense vluchtelingen. In het nieuwe huis, waar het gezin net een maand woonde, was immers ruimte zat. Na wat formaliteiten – een gesprek, VOG-verklaring regelen – volgde al snel een telefoontje dat er een match was gevonden. ‘Dat veroorzaakte eerst best wel wat paniek. Opeens werd het echt.’ Maar na de eerste ontmoeting is alle spanning snel verdwenen: ‘We hadden echt meteen een goede connectie met elkaar.’

Stress, angst en paniek

Voor Valeri en haar moeder was het een grote opluchting; eindelijk zouden ze wat rust krijgen. En dat was hard nodig na een zware reis en een slechte start in Nederland. Olga pakt haar telefoon erbij en laat een foto zien waarop ze een dik gezwollen oog heeft. Valeri vertelt hoe haar moeder een paar uur na aankomst in Rotterdam werd beroofd van haar portemonnee en paspoort. ‘Nadat haar spullen waren gestolen kreeg ze zoveel stress dat haar oog ontstoken raakte. Het was allemaal dubbelop; stress en heel veel angst en paniek.’

Aangekomen in Schiedam kon het verwerkingsproces pas echt beginnen. Valeri vertelt dat ze in de eerste maanden van de oorlog niet kon geloven wat er aan de hand was, ‘pas sinds kort’ is ze gaan accepteren wat er allemaal is gebeurd.

In Kiev studeerde ze psychologie en leidde ze een fijn leven, tot de dag voor haar negentiende verjaardag toen ineens de oorlog uitbrak. Het leek eerst allemaal nog ver weg, ze hoorde alleen wat ontploffingen in de verte. Maar als ze op een dag boodschappen doet wordt op slechts een paar meter van haar woning een huis geraakt. ‘Toen werd het tijd om te gaan.’

Onzekere reis

Met haar moeder, die in een andere stad woonde, sprak ze af in een plaatsje vlakbij de grens met Europa om daarvandaan de onzekere reis te vervolgen. Valeri: ‘We hebben een aantal weken aan de grens met Hongarije moeten wachten, daar hadden we voor het eerst even tijd om bij te komen en te laten inwerken wat er allemaal was gebeurd. Ik was heel erg gestrest. Mijn eerste reactie is dat ik bevroor en in mijzelf keerde, terwijl mijn moeder in actie kwam en juist ging handelen.’

Via chats op Telegram lieten ze zich adviseren wat goede plekken zijn om naartoe te gaan. Nederland werd uiteindelijk de eindbestemming en bij het Rode Kruis in Rotterdam ontmoetten ze Daniil met wie ze bevriend raken.

‘Mijn baas zei dat ik me beter zorgen kon maken om mijn leven en dat ik mijn spullen moest pakken’

Daniil die tot nu toe wat stilletjes achter zijn koffie zat, vertelt dat hij uit Charkov moest komen waar hij als beveiliger werkte voor een casino. Aan het begin van de oorlog maakte hij zich alleen druk om zijn baan, zegt hij, ‘maar mijn baas zei dat ik me beter zorgen kon maken om mijn leven en dat ik mijn spullen moest pakken.’ Het blijkt het enige juiste advies: een uur nadat hij is gevlucht wordt zijn wijk gebombardeerd.

‘Ik dacht dat ik zou sterven’

‘Ik trok door het bezette gebied Loegansk langs mijnenvelden en ben meerdere keren door de Russen gevangen genomen. Ze controleerden mijn documenten en kleedden me volledig uit’, vervolgt hij op ferme toon. Weer vrijgelaten kon hij verder, maar eenmaal in het grensgebied werd het er niet veiliger op voor hem. Hij vertelt over drie streekbussen ‘met ouderen en kinderen’ waarmee hij richting de grens reed, alleen de bus waarin hij zat werd doorgelaten. De reden was onduidelijk, maar na een tijdje is er artillerie te horen. ‘Van beide kanten van de grens werd er geschoten, ze wisten niet wisten wie wij waren. Ik kreeg spijt dat ik in die bus was gestapt en dacht dat ik zou sterven.’

Door de krachtige wijze waarop hij het verhaal vertelt lijken zijn emoties soms ver weg, maar als het gesprek zich weer verplaatst naar de andere kant van de tafel, de aandacht even niet op hem is gevestigd, buigt Daniil het hoofd en komen toch de tranen. ‘Sorry, ik moest weer denken aan al die momenten.. Ik wil alleen zeggen hoe fijn het is om hier in vrede te leven.’

Praten en therapie

Valeri denkt dat het goed is voor de verwerking dat ze praten over wat ze hebben meegemaakt. ‘Alles wat Daniil nu voelt heeft hij al die tijd voor zichzelf gehouden. Ik heb tenminste nog mijn therapie.’ Naast therapie maakt ze gebruik van haar eigen lessen die ze heeft geleerd tijdens haar zelfstudie psychosomatiek, zegt ze. ‘Ik zou anderen ook best willen helpen op die manier.’

‘Ze creëren een fijne omgeving waardoor wij in staat zijn om te verwerken wat we hebben meegemaakt.’

Alle drie benadrukken hoe belangrijk het is dat Johan en Natanja een veilige plek bieden. Niet alleen veilig omdat hier geen bommen vallen, maar ook omdat ze het gevoel hebben dat ze zichzelf kunnen zijn. ‘Ze leggen totaal geen druk op ons’, zegt Valeri. ‘Ze creëren een fijne omgeving waardoor wij in staat zijn om te verwerken wat we hebben meegemaakt. Daar zijn we ze heel erg dankbaar voor.’

Goede werkgever gevonden

Ondanks alles maken de Oekraïners geen verslagen indruk, ze stralen vooral onverzettelijkheid uit. Johan bewondert dan ook de veerkracht en het doorzettingsvermogen van zijn gasten. ‘Het is echt wonderbaarlijk wat Daniil bijvoorbeeld al voor elkaar gekregen heeft. Hij leende een fiets van een vriend waarmee hij alle bouwplaatsen is afgegaan om werk te zoeken. Zijn eerste klus was niet geweldig, de tweede ook niet, maar hij ging door en inmiddels heeft hij een goede werkgever gevonden. Hij rijdt nu in een auto van de zaak heel Nederland door.’

‘Eerst moet ik geld verdienen voor noodzakelijke dingen zoals warme kleding voor de winter’

Olga doet momenteel productiewerk in de fruitindustrie, al is dat eigenlijk te zwaar voor haar. Voor de oorlog heeft ze een navelbreukoperatie gehad waardoor ze geen zwaar fysiek werk kan doen. Ze is daarom op zoek naar iets anders en heeft ondertussen haar diploma als wimper- en wenkbrauwspecialist gehaald. Haar dochter zoekt een baantje als receptionist, barista of assistent. ‘Ik hoop dat ik hiermee een begin kan maken van een nieuw leven. Eerst moet ik geld verdienen voor noodzakelijke dingen zoals warme kleding voor de winter, en als alles weer een beetje stabiel is kan ik misschien mijn studie weer oppakken.’

Toekomst in Nederland

De Oekraïners zien allemaal een toekomst voor zich in Nederland. Ze geloven niet dat de oorlog snel voorbij gaat en verwachten in hun thuisland daarna ook zware economische tijden. Bovendien hebben ze hier in korte tijd toch al een leven opgebouwd. Johan: ‘Het is belangrijk dat ze iets in de omgeving van Rotterdam vinden want ze hebben hier nu een sociaal leven. Daarom willen we heel graag kijken of we mensen kunnen bereiken via de hogeschool, die dit lezen en die misschien kunnen helpen met huisvesting of werk. Daniil zit wel goed qua werk, maar Olga en Valerie zouden echt geholpen zijn met een baantje.’

‘Natanja en ik willen graag contact houden en hopen dat ze onderdeel blijven in het leven van Evi’

Maar wat als dit alles gaat lukken, wat moet Evi dan als haar vrienden straks weg zijn? ‘Natanja en ik willen graag contact houden en hopen dat ze onderdeel blijven in het leven van Evi’, zegt Johan. De rest van de tafel ziet dit ook wel zitten. Evi heeft er straks dus niet alleen een broertje of zusje bij, maar ook een Oekraïense oom en twee tantes. Olga knikt tevreden: ‘Evi is als balsem voor mijn ziel.’

Heb  je na het lezen van dit artikel een idee gekregen om te helpen ? Stuur Johan een mailtje via antoj@hr.nl.

Tekst en foto’s: Wietse Pottjewijd

Volg ons op Instagram