Petra Madelon de Graaf is docent op de lerarenopleiding van de Hogeschool Rotterdam. Het afgelopen jaar vertelde ze studenten dat ze een roman schreef, nu het verschenen is mag iedereen ook weten waar het over gaat. En dat is best lastig. 

Het boek van De Graaf heet Deere, dat is Spakenburgs voor ‘meisje’. Op de omslag van het boek staat: ‘Petra groeit op in het religieuze vissersdorp Spakenburg. Een dorp met twee gezichten, want achter de kleurrijke klederdracht gaat een stevige drugsproblematiek schuil. Evert werkt in de vis en worstelt met zijn verslaving. Als de twee elkaar op een avond tegenkomen raken ze aan de praat. Wat begint als een leuk gesprek eindigt in seksueel misbruik. Tien jaar later stuurt Petra hem een berichtje. Evert zit op dat moment in een traject om in het reine te komen met zijn zonden en gelooft dat ze door God gezonden is. Petra ziet haar kans schoon om hem te bevragen.’ 

Profielen: ‘Waar gaat het boek voor jou over?’

De Graaf: ‘Het is een roman, dus fictie, gebaseerd op wat ik zelf heb meegemaakt. Het gaat over Spakenburg en wat voor plek dat nou is, het gaat ook over misbruik, maar het gaat vooral over een gesprek tussen een dader en een slachtoffer. Wat er precies is gebeurd, is maar een klein hoofdstukje in het boek, maar hoe we ons tot elkaar verhouden is veel belangrijker. Ik heb er daarom ook voor gekozen om hem anoniem te houden.’

Het is nogal wat om contact te zoeken met je dader. Hoe is dat zo gekomen?

‘Vrij impulsief eigenlijk. Ik had al aangifte tegen hem gedaan en ik had echt hoop dat daar wat mee zou gebeuren. Ik ben twee keer op het politiebureau geweest en dat waren echt lange gesprekken. Na drie weken kreeg ik te horen dat de politie de zaak niet op zou pakken. Ze hadden hem niet eens gesproken. Ik was teleurgesteld en besloot dat ik er wel wat van wilde zeggen. Dus ik heb z’n gegevens achterhaald en vanaf dat moment brandde z’n nummer in m’n zak. Ik ben eerst gaan Googlen of andere mensen contact hadden gezocht met hun dader en wat hun ervaringen waren. Er waren niet veel ervaringsverhalen en de mensen die het hadden gedaan schreven: verwacht er niet te veel van. Ze kregen een shitty reactie terug of helemaal niks. Dus ik had een berichtje opgesteld waar mijn belangrijkste punten in stonden zodat ik het af kon sluiten, of hij nou reageerde of niet. Ik verzond het, toen gebeurde er een paar minuten niks en toen verscheen er ineens een oproep in beeld.’ 

Dat lijkt me ook schrikken. Hoe was het?

‘Ik schrok ook echt wel dat hij belde. We hebben direct de eerste avond urenlang gepraat. Ons contact was heel anders dan ik me had voorgesteld, ook in de gesprekken die volgden. Hij was in m’n hoofd een soort monster geworden. Maar toen ik hem sprak, kon ik best makkelijk met hem praten. Het was echt anders dan ik had verwacht. Wat volgens mij heeft meegespeeld is dat hij in een traject zat om in het reine te komen met z’n zonden. Dat ik contact opnam terwijl hij in dit proces zat, zag hij als een teken van God.’ 

Waarom heb je besloten dit op te schrijven?

‘Omdat ik voelde dat wat we aan het doen waren iets bijzonders was, een uniek verhaal. Ik heb veel inzichten gekregen, waaronder inzichten in een dader en die wilde ik delen. Soms hebben mensen bijvoorbeeld het idee dat bij misbruik het slachtoffer iets verliest en een dader iets wint, maar toen hij in een gesprek in huilen uitbarstte wist ik dat we allebei verloren hadden. Want het is helemaal niet leuk om een dader te zijn. Hij wilde ook helemaal geen dader zijn. Als hij de tijd terug kon draaien, had hij dat gedaan. Zo werkt het helaas niet. Toch was dit inzicht wel heel interessant, het was voor mij nieuwe informatie.’ 

Informatie die je dus wilde delen …

‘Ja, het voelde ook bijna een soort informatieplicht omdat dit verhaal er nog niet was in Nederland. Ik kon nergens een op waarheid gebaseerd verhaal vinden van een slachtoffer en een dader die met elkaar in gesprek gaan. En ik vond het wel belangrijk om dat verhaal te vertellen. Als je het niet zelf wil doen met je dader, kan je in ieder geval lezen hoe het mij is vergaan.’

Zou je andere slachtoffers aan willen raden om in gesprek te gaan met hun dader?

‘Ik ben daar huiverig voor want je weet nooit hoe iemand gaat reageren. Met de mijne kon dat blijkbaar, maar ik wil niemand in een onveilige positie brengen. Wat bij ons geholpen heeft is Spakenburg: het dorp is een gesloten gemeenschap waarin iedereen alles van elkaar weet. Hij was bang dat ik hem zou outen naar de gemeenschap. Dat was vast een stok achter de deur om zich te gedragen. Die controle zorgde ervoor dat ik me veilig voelde.
Wat ik overigens wil benadrukken: je hoeft niet met je dader te spreken om verder te kunnen leven. Niemand hoeft jou toestemming te geven om te beginnen met de verwerking. Daar heb je je dader niet voor nodig, dat kan je gewoon zelf doen.’ 

Vandaag verschijnt je boek. Hoe voel je je daar over?

‘Met gemengde gevoelens. Het is leuk. Ik heb er drie jaar aan gewerkt. Er is een feestelijke borrel op de uitgeverij en ik ben live geïnterviewd op Radio 1. Maar het is ook een heftig thema en ik heb hier echt drie jaar lang iedere wakkere seconde over nagedacht. Ik ben soms wel jaloers op schrijvers die een makkelijker onderwerp hebben gekozen, die hoeven ook al die moeilijke gesprekken niet te voeren.’ 

Waarom zijn gesprekken over dit onderwerp moeilijk?

‘Omdat mensen vaak direct in de zielig-reflex schieten: je hebt misbruik meegemaakt dus je bent zielig. Mensen denken dat het je hele leven ontregelt. En dat doet het natuurlijk ook, maar als alle mensen die ooit zoiets hebben meegemaakt niet meer zouden kunnen functioneren, dan stort de economie in. Als je zelf zoiets heftigs hebt meegemaakt, leer je er over praten. Ik check nu van tevoren of mensen in de stemming zijn om over een heftig onderwerp te praten en vertel ze dat ik niet zielig ben.’

Je studenten en collega’s kunnen het boek nu ook lezen, wat vind je daar van?

‘Het is misschien wel een beetje gek, maar ik heb het mezelf niet aangedaan. Ik schaam me er dus ook niet voor.’

Tekst: Tosca Sel
Foto: Lin Woldendorp

Volg ons op Instagram