Vier docenten van Hogeschool Rotterdam kregen onlangs een Comeniusbeurs om de onderwijsvernieuwing die zij binnen hun opleiding in gang zetten naar een hoger plan te tillen. Jeroen S. Rozendaal en Marin Verlind van de lerarenopleiding koppelden vak- en startbekwaamheid waardoor studenten nu nog beter kunnen aantonen dat zij het beroep van leerkracht écht onder de knie hebben.

Verlind: ‘In 2018 is het cluster talen, waar Jeroen en ik deel van uitmaken, gestart met het Landelijk Experiment Leeruitkomsten. Dit heeft ertoe geleid dat we ons onderwijs veel flexibeler kunnen inrichten. In het kort komt het erop neer dat studenten leerwegonafhankelijk kunnen aantonen of ze de beoogde leeruitkomsten hebben behaald. Zo kun je als opleiding ook eerder verworven competenties verzilveren. Momenteel kent ons afstudeerprogramma nog een onderscheid tussen het afstuderen vak- en startbekwaam. Het afstuderen vakbekwaam toetsen we met een praktijkonderzoek. Het afstuderen startbekwaam toetsen we via de stage en een eindassesment. Deze scheiding vinden wij onnatuurlijk’.

Het klinkt heel logisch: vak- en beroepsbekwaamheid verbinden. Waarom gebeurt dat nu pas?

Rozendaal: ‘Die scheiding komt denk ik vooral doordat bij hbo-onderzoek altijd werd gekeken naar hoe ze dat op de universiteit doen. Wetenschappelijk onderzoek werd als voorbeeld genomen. Terwijl het op het hbo veel meer gaat om professioneel handelen en het inzetten van onderzoekend vermogen. Daardoor kwam “onderzoek doen” te ver af te staan van de lespraktijk. Onderzoekend vermogen betekent dat je in jouw klas signaleert en doorgrondt: dáár gaat het mis, dát is het probleem en dat je daar vervolgens op handelt en evalueert of dat het gewenste effect heeft. Die slag hebben we nu dus wél gemaakt. Ook verlangen we van studenten dat zij bij het oplossen van praktijkvraagstukken zowel pedagogische, didactische en vakdidactische aspecten meenemen. Zo komen we tot een veel authentiekere toetsing van wat het beroep van leerkracht nu eigenlijk echt inhoudt in de praktijk.’

Wat merken de studenten hiervan?

Verlind: ‘Voorheen moesten alle studenten alles doen, tenzij ze een vrijstelling hadden. De nieuwe werkwijze is veel flexibeler en sluit daardoor ook veel beter aan bij deeltijdstudenten en hun eerder verworven competenties. We laten studenten bijvoorbeeld niet twee keer een groot verslag maken, maar we werken met authentieke beroepsproducten en een verantwoordingsverslag voor de opleiding waarin studenten hun overwegingen transparant maken. Daarin laten ze zien hoe ze hun onderzoekend vermogen hebben ingezet bij het ontwerpen, in praktijk brengen en evalueren van hun pedagogisch, didactisch en vakdidactisch handelen met de leerlingen.’

Wat is vernieuwend aan jullie idee?

Rozendaal: ‘Op veel hogescholen zijn het praktijkonderzoek en het aantonen van de startbekwaamheid nog gescheiden. Ook worden pedagogisch en vakdidactisch handelen door studenten vaak in aparte casussen aangetoond. Deze integratie is dus echt vernieuwend. Dat geldt ook voor het denken in beroeps- en opleidingsproducten. Studenten schrijven ook geen onderzoeksscriptie meer, omdat dit niet goed aansluit bij hun beroep. Het inzetten van hun onderzoekend vermogen is wel relevant want dat kan heel goed van pas komen bij het oplossen van problemen concrete beroepssituaties. Het maakt onderdeel uit van hun handelingsrepertoire zodat zij er hun hele carrière wat aan hebben.’

Kun je daar een voorbeeld van geven?

Verlind: ‘Wij brengen het onderzoek terug tot iets wat je echt kunt gebruiken. Dat kan heel praktisch zijn. Ga bijvoorbeeld eens het gesprek aan met leerlingen. Praat met hen over dingen die lastig zijn en wat in hun ogen zou helpen. Grijp niet direct naar een oplossing maar kijk eerst eens wat er echt aan de hand is. Leer kritisch kijken waar het misgaat in het leerproces. Maak een foutenanalyse van je toets en kijk waar het beter kan. Het zijn kleine dingen maar het kan je zo ontzettend veel helpen bij het vinden van een structurele oplossing voor een probleem.’

Wat gaan jullie straks als eerste doen met de beurs?

Rozendaal: ‘We starten een pilot “geïntegreerd afstuderen” met zo’n vijftien deeltijdstudenten die we op dit moment aan het werven zijn. Die studenten willen we eigenlijk een beetje “medeonderzoeker” van ons project maken. We starten bewust met deeltijders. Die nemen deel aan het flexibele onderwijs en hebben baat bij maatwerk. De Comeniusbeurs gaat ons helpen deze nieuwe vorm verder uit te werken, uit te proberen en ervan te leren. Mogelijk komt onze aanpak op termijn beschikbaar voor alle deeltijdstudenten. Ook verkennen we welke elementen van onze aanpak interessant zijn voor het voltijdcurriculum.  De Comeniusbeurs zien we echt als een stuk erkenning voor waar wij mee bezig zijn.’

Tekst en foto: Sanne van der Most

Volg ons op Instagram