In opvallend veel onderwijsexperimenten van het afgelopen studiejaar speelden studenten een prominente rol. Op het Feest van de Pedagogiek afgelopen donderdag presenteerden docenten hun experimenten – en de resultaten ervan – aan elkaar.

‘Werkplaatsen zijn dé  plek om te leren en te experimenteren’, stelt collegelid Zakia Guernina in haar openingswoord op het Feest. ‘Daar is de ruimte om ook dingen fout te doen. Hoe meer we samen proberen, hoe beter we samen leren.’ En dat gebeurt volop bij de De Werkplaats Inclusieve Pedagogiek en Didactiek (IPD) die het Feest organiseert. ‘In vier jaar tijd zijn er tweehonderd docenten van zestig opleidingen bezig geweest met zestig experimenten’, aldus Guernina. En de belangstelling blijft groeien. Afgelopen studiejaar werden er dertien experimenten uitgevoerd, voor volgend jaar zijn er negentien aangemeld.

Studenten includeren in proeftuintjes

De dertien van dit jaar presenteerden zich allemaal op het Feest. In drie rondes konden docenten van de HR aan verschillende tafels gaan luisteren naar de uitleg van de experimenten en er met elkaar over in gesprek gaan. Een opvallend groot aantal experimenten gaat over studentparticipatie, blijkt uit het programmaboekje. ‘Daar hebben we niet bewust op gestuurd, maar we hebben het wel toegejuicht’, zegt Ank Jansen van de Werkplaats IPD. Omdat inclusiviteit centraal staat in de Werkplaats, lijkt het ergens ook wel logisch de studenten zelf te ‘includeren’ in de proeftuintjes.

Zoals in het experiment van Marja Poulissen van de lerarenopleiding, cluster mens en maatschappij. Het experiment was erop gericht om studenten van de opleiding te laten nadenken over inclusiviteit in hun eigen onderwijspraktijk en het experiment had de vorm van een keuzevak met de naam ‘Atelier inclusief curriculum’. Een vak dat door de deelnemers zelf werd ingevuld. ‘We begonnen met een blanco studiehandleiding’, legt Poulissen uit. ‘In de eerste lessen zijn we gaan bespreken wat inclusiviteit is voor de deelnemers. En dat was heel nuttig want iedereen had er een persoonlijk verhaal over, en een eigen visie op het begrip.’

Relaxter omgaan met diversiteits-issues

Diana, deeltijdstudent van de lerarenopleiding maatschappijleer en docent burgerschap en drama op een vmbo-school, volgde het keuzevak. ‘We hebben leerdoelen geformuleerd en daarna kon je jezelf bij een van die doelen indelen; voor mij was dat inclusiviteit en beeldvorming.’ Ze deed veel onderzoek en las onder meer het Anti-racisme handboek. Dat hielp om beter te begrijpen waar het vaak misgaat. ‘Er is veel ongemak over het thema en daar moet je doorheen. Je kunt doen alsof je geen kleur ziet maar daarmee ontken je eigenlijk iemands achtergrond.’

Wat ze in het keuzevak leerde geeft haar handvatten om in haar vmbo-klas beter om te gaan met diversiteit, te erkennen dat er verschillen zijn, en adequaat te reageren op issues die op dit gebied spelen. Zo komt het voor dat leerlingen hun kleur of afkomst als troefkaart ‘misbruiken’. Daar gaat ze nu makkelijker over in gesprek met leerlingen. ‘Ik ga er nu relaxter mee om.’

Te veel Westerse voorbeelden

Voor de opleiding illustratie van de Willem de Kooning waren opmerkingen van studenten over het gebrek aan inclusiviteit en gebrek aan verbinding tussen theorie en praktijk aanleiding voor een experiment. Docenten Masha Krasnova-Shabaeva, Anne Weijers en Robert van Raffe vertellen op de bijeenkomst over hun aanpak en resultaten. ‘Studenten wilden in eerste instantie het curriculum dekolonialiseren en vonden dat we te veel Westerse voorbeelden en perspectieven gebruikten’, zegt Weijers.

De drie docenten besloten in het tweede jaar een experiment te doen. ‘Dat is ook het jaar waarin we het “taboe-project” doen, zegt Van Raffe. ‘Dat is best ingewikkeld in een groep met veel verschillende achtergronden. Hoe zorg je dat studenten zich comfortabel voelen, maar dat er ook een open discussie in de klas mogelijk is?’ Om dat voor elkaar te krijgen hebben de docenten op basis van input van de studenten een ‘code of conduct’ gemaakt. ‘We hebben via etherpad suggesties gevraagd aan studenten’, zegt Krasnova-Shabaeva, ‘en vervolgens hebben alle studenten erover kunnen stemmen. Daaruit hebben we een lijst samengesteld met tien gedragsregels.’

Studenten meer tevreden

De code of conduct geeft meer veiligheid in de klas, voor studenten en docent. Het zijn samen afgesproken regels, waarop iedereen zich kan beroepen. ‘Het helpt mij als docent, want ik weet nu wat studenten willen’, zegt Krasnova-Shabaeva.

Daarnaast zijn de docenten actief op zoek gegaan naar meer niet-Westerse voorbeelden en perspectieven, en praten ze met studenten over hun maatschappelijke rol en over identiteit en ethiek. Gezien de meest recente evaluatie lijkt het te werken. Studenten zijn meer tevreden over de feedback, voelen zich meer betrokken en zien meer diversiteit.

Student als lerende professional

Chemiedocent Joris Berding nam afgelopen jaar ook een groep studenten op sleeptouw, in zijn Professionele LeerGemeenschap (PLG). Van oorsprong is dat een plek waar docenten samen leren van elkaar, vanuit de gedachte: de kennis is er al, we moeten het met elkaar delen. Toch lukte het niet echt samen de gewenste ‘inclusieve bètadidactiek’ van de grond te krijgen. Dit jaar maakte hij er een ‘PLG+’ van door ook studenten uit te nodigen in de club. ‘Het gaat normaliter over de docenten als de professionals, maar nu ging het ook over de “lerende professionals”, de studenten’, zegt hij.

In de PLG+ ging het over wat inclusie eigenlijk is. Zo werd onder meer duidelijk dat inclusie veel breder is dan m/v of zwart/wit. ‘Inclusie gaat bijvoorbeeld ook over neurodivergentie, introvert en extravert. Het kwam naar voren dat dit bij ons speelt boven gender of kleur.’ De PLG+ heeft daarbij veel gehad aan het identiteitswiel, waarbij studenten een top-5 moesten maken van hun belangrijkste identiteiten en ook een top-5 van hoe ze denken dat anderen hen zien. ‘Dat gaf veel gespreksstof’, zegt Berding.

Missie geslaagd

Voor de deelnemende studenten heeft het meer binding met de opleiding opgeleverd, stelt hij. ‘Ze ervaarden dat het fijn was om dit met de docenten en met elkaar te doen.’ Docenten heeft het meer inzicht gegeven in hun eigen handelen. Vorig jaar heeft de opleiding een mission statement vastgelegd. ‘We zeggen daarin dat we een sfeer van waardering en gelijkwaardigheid nastreven. Maar hoe doe je dat concreet?’ Dit experiment met de PLG+ is op dat vlak een geslaagde missie, denkt hij, en hij zet zijn experiment dan ook volgend jaar voort.

Tekst: Edith van Gameren
Foto’s: Eric Fecken

Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?