Werknemers hebben het recht om te staken en werkgevers kunnen daar niet veel tegen beginnen. Eén belangrijk recht hebben ze wel: een werkgever mag het salaris van stakers inhouden. Komt dat recht met deze anonieme staking in het geding, nu de Willem de Kooning Academie niet weet wie er precies staken?

Bijzonder interessant, vindt hoogleraar arbeidsrecht Evert Verhulp van de Universiteit van Amsterdam deze kwestie: Een staking waarbij de stakers koste wat het kost anoniem willen blijven. ‘Dat heb ik nog nooit gezien’, zegt Verhulp.

Ook zijn UvA-collega, hoofddocent arbeidsrecht Nuna Zekic kan zich niet herinneren dat zij het ooit is tegengekomen. ‘Meestal zijn het de vakbonden die een staking aanzeggen, zodat de werkgever op voorhand ook niet weet wie precies zal gaan staken. Er is in elk geval geen regel die zegt dat stakers zich bekend moeten maken.’

Nakijkstaking in jaar 1 en 2

Vorige week meldde Profielen dat waarschijnlijk meerdere docenten een ‘nakijkstaking‘ zijn begonnen. Ze weigeren de cijfers in te voeren van reeds beoordeeld studentenwerk (uit de derde periode van het eerste en tweede jaar). Verder geven de docenten gewoon les. Erg zichtbaar is de staking dus niet.

Ook online blijven de docenten onzichtbaar. Ze gaan schuil achter een anoniem e-mailadres, een anonieme website en een anoniem Instagramaccount. De directie van de Willem de Kooning Academie weet in principe ook niet welke (of zelfs hoeveel) docenten hun werk hebben neergelegd. Profielen kon alleen via-via aannemelijk krijgen dat er gestaakt wordt. Meerdere collega’s en vertrouwelingen van de stakers bevestigen dat er inderdaad een staking gaande is.

Nuna Zekic krijgt de indruk dat het hier een wilde staking betreft, waarbij de vakbond niet betrokken is. Maar: ‘Ook wilde stakingen kunnen rechtmatig zijn’, zegt Zekic.

Staking of werkweigering?

Maar is dit eigenlijk wel een staking, vraagt hoogleraar Evert Verhulp zich af. Of moet je dit toch zien als een soort werkweigering? Er mogen dan geen regels zijn over anoniem staken, het kan wel degelijk een probleem zijn als de werkgever niet weet wie precies het werk neerleggen. Verhulp: ‘De Hoge Raad heeft in het verleden geoordeeld dat stiptheidsacties niet verboden zijn, maar de werkgever moet wel kunnen stoppen het salaris uit te betalen. Dus als je op een of andere manier je werk neerlegt, kan de werkgever zeggen: dan betaal ik ook je salaris niet.’

‘Als je niet weet wie er staakt, kun je moeilijk het salaris stoppen.’

Dat recht om geen salaris te betalen is belangrijk, zegt Verhulp, omdat daardoor de belangen van werkgevers en werknemers met elkaar in balans komen. ‘De werkgever heeft geen inkomsten omdat er niet gewerkt wordt, de werknemer heeft geen inkomsten omdat het salaris stopt. Dan ontstaat dus een soort machtsevenwicht. En dat zorgt ook voor een eerlijk onderhandelingsresultaat. Dit evenwicht verstoor je als je anoniem staakt. Als je niet weet wie er staakt, kun je immers moeilijk het salaris stoppen.’

Nuna Zekic ziet dat probleem ook, al vraagt ze zich af of het docenten überhaupt lukt om de staking anoniem te houden. Of draait de anonimiteit alleen om de organisatoren? ‘Op een gegeven moment zal toch in de computers te zien zijn wie wel en wie niet de cijfers heeft ingevoerd.’

‘Enige manier om de veiligheid te waarborgen’

Het lijkt erop dat de stakers zich daar geen zorgen over maken. Vanaf het anonieme emailadres stuurt iemand dat de anonimiteit kan worden gegarandeerd omdat ‘Dat docenten van verschillende opleidingen meedoen en dat het beoordelen van studenten een collectieve aangelegenheid is, maakt dat het onmogelijk is om te zeggen wie meedoen aan deze staking.’

Docenten blijven anoniem omdat ze zich zorgen maken over de reactie van het management. ‘Sociale veiligheid is een probleem’ binnen de Willem de Kooning, zegt de anonieme e-mailer. ‘Dit is de enige manier waarop we de veiligheid van docenten tijdens deze staking kunnen waarborgen.’

‘Signalen serieus nemen’

De directie heeft inderdaad vrij stevig op de staking gereageerd, blijkt uit een bericht dat Profielen in handen kreeg. ‘Studenten gebruiken om persoonlijke belangen te bevorderen is voor ons onacceptabel’, schreven de directeur en managers van de academie vorige week aan alle docenten van de WdKA. In het bericht brengen ze in herinnering dat docenten hun cijfers binnen vijftien dagen moeten invoeren. Als ze dat niet doen (en daarvoor geen geldige reden hebben) ‘dan zullen wij hieraan passende consequenties verbinden’. Een ‘disciplinaire maatregel’ of ‘beëindiging van het dienstverband’ zijn niet uitgesloten, staat in de mail.

‘Je verwacht tegenwoordig niet dat werkgevers nog arbeidsrechtelijke consequenties aan een staking verbinden.’

Dat soort dreigementen hebben geen enkele waarde als hier daadwerkelijk sprake is van een staking, legt hoogleraar Verhulp uit. Zo sterk is het stakingsrecht inmiddels wel verankerd in Nederland. ‘Je verwacht tegenwoordig niet dat werkgevers nog arbeidsrechtelijke consequenties aan een staking verbinden.’ Maar misschien is dit géén staking? Kun je misschien wel degelijk ontslagen worden met dit soort acties? Maar zelfs als de directie gelijk zou hebben, denkt Verhulp, dan nog … ‘Het is wel heel erg onverstandig van de werkgever om er zo op te reageren. Die mensen zijn al boos. Als dit geen staking maar een werkweigering is, dan hoef je nog steeds niet zo te reageren. Je zou haast denken dat er inderdaad een verstoorde arbeidsrelatie is en dat de stakers een punt hebben. Maar dat kan ik natuurlijk niet weten’, zegt Verhulp.

Zijn UvA-collega Nuna Zekic sluit zich daarbij aan. ‘De docenten zijn duidelijk ontevreden. Een goede werkgever neemt zulke signalen serieus.’

Tekst: Olmo Linthorst
Illustratie: Demian Janssen

Volg ons op Instagram