Leden en voorzitters van examencommissies zouden beschermd moeten zijn tegen ontslag, vindt Arthur Stenfert Kroese. De prominente oud-voorzitter van drie examencommissies op de HR pleit voor een sterkere positie van examencommissies, omdat die soms besluiten nemen die een directeur of bestuurder van de hogeschool niet bevallen.

In de wet staat dat leden van een medezeggenschapsraad niet ontslagen mogen worden vanwege hun werkzaamheden in de mr. Dat geldt ook voor kandidaat-leden en oud-leden, tot twee jaar na hun lidmaatschap. Voor leden van examencommissies is die bescherming er niet.

Hij noemt het een ‘hartenkreet’, afgelopen week in zijn afscheidsspeech. Regel alsjeblieft iets van bescherming voor examencomissieleden en -voorzitters, zegt Arthur Stenfert Kroese bij zijn vertrek. ‘Examencommissies nemen soms besluiten die een directeur – of zelfs het college van bestuur – niet aangenaam vindt. Maar dan moet het niet zo zijn dat zo’n voorzitter het jaar erop geen voorzitter meer is en langzaam maar zeker de hogeschool uitgeduwd wordt.’

Stenfert Kroese zat in drie examencommissies

Dat hij afscheid neemt heeft niets met ontslag(dreiging) te maken, benadrukt Stenfert Kroese. Hij is zelfs langer voorzitter geweest dan hij eigenlijk het maximum vindt: twaalf jaar, terwijl maximaal acht jaar in zijn ogen beter zou zijn. Op de Hogeschool Rotterdam zijn geen regels over hoelang docenten in de examencommissie mogen zitten.

Na het bereiken van de pensioenleeftijd is hij zelfs nog vijf jaar gebleven. Afgelopen jaar als vice-voorzitter van de examencommissie van het Instituut voor Lerarenopleidingen (IvL) en als lid van de commissie van het Instituut voor Sociale Opleidingen (ISO). De derde examencommissie waarvan hij voorzitter is geweest, die van de managementopleidingen, verliet hij twee jaar geleden.

Stenfert Kroese is altijd een uitgesproken lid geweest van het kleine wereldje van examencommissies binnen de Hogeschool Rotterdam. Vlak nadat hij twaalf jaar geleden bij de Hogeschool Rotterdam recht ging doceren, werd hij voorzitter van de examencommissie van het Instituut voor Bedrijfskunde (later onderdeel van de Hogeschool Rotterdam Business School). Toen op het Instituut voor Lerarenopleidingen twee examencommissies een moeizame fusie doormaakten, werd Stenfert Kroese gevraagd ook daar voorzitter te worden.

Commissies meer in vaarwater directie

Examencommissies bestaan veelal uit docenten die naast hun lespraktijk gemiddeld een dag in de week commissiewerk doen. Dat werk draait op allerlei manieren om het bewaken van de kwaliteit van het onderwijs. Fraude bestrijden, vrijstellingsverzoeken overwegen, individuele leerroutes vaststellen, maar ook de afstudeerkwaliteit van een opleiding (laten) controleren. Uiteindelijk, als de commissie vertrouwen heeft in die kwaliteit, ondertekent ze de diploma’s van studenten.

De laatste jaren is de rol van de examencommissie als beoordelaar van de onderwijskwaliteit enorm versterkt. Dat betekent dat examencommissies meer in het vaarwater van directeuren en onderwijsmanagers zijn komen te zitten, omdat die laatsten verantwoordelijk zijn voor het leveren van onderwijskwaliteit.

Dat examencommissies lastig kunnen zijn voor leidinggevenden, liet ook directeur Els de Bock dinsdag doorschemeren in haar afscheidsrede voor Stenfert Kroese. De Bock, directeur van het Instituut voor Lerarenopleidingen, noemde als voorbeeld het eerste jaarverslag van Stenfert Kroese, omdat hij daarin nogal onverbloemd de tekortkomingen van de opleidingen had beschreven. ‘Je overviel ons nogal met je eerste jaarverslag, omdat je daarin wel heel unverfroren (zonder er doekjes om te winden, red.) zei wat er niet goed ging.’

Niet herbenoemd vanwege onwelgevallig advies

Stenfert Kroese heeft zelf nooit richting managers hoeven dreigen geen diploma’s te ondertekenen, vertelt hij. Dus waarom dan die hartenkreet? Dat komt, zegt Stenfert Kroese een dag later in een telefonische toelichting, omdat hij ten minste één voorbeeld kent, van jaren geleden, van een examencommissievoorzitter die vrijwel zeker vanwege een onwelgevallig besluit niet werd herbenoemd.

De benoemingsprocedure van examencommissieleden verloopt via de directeur en het college van bestuur. Examencommissies geven aan de directie advies over wie er komend jaar wat hen betreft lid zouden moeten worden of blijven. Maar de directeur beslist uiteindelijk ieder jaar opnieuw wie er voor benoeming wordt voorgedragen bij het college van bestuur.

‘Een examencommissielid houdt toezicht op de onderwijskwaliteit die een directeur of onderwijsmanager levert, maar is uiteindelijk ook gewoon hun ondergeschikte.’

Een paar jaar geleden is er wel een kleine veiligheidsklep ingebouwd in dit proces, zegt Stenfert Kroese, omdat een directeur nu alleen nog gemotiveerd van het advies van de examencommissie kan afwijken.

Sowieso, zegt Stenfert Kroese, wegen commissieleden hun woorden op een goudschaaltje in gesprek met de directie. Dat komt omdat de leden een dubbele relatie hebben met hun directeur. ‘Een examencommissielid houdt toezicht op de onderwijskwaliteit die een directeur of onderwijsmanager levert, maar is uiteindelijk ook gewoon hun ondergeschikte.’

‘Eigenlijk gaatje in de wet’

Vandaar het pleidooi voor ontslagbescherming. Dinsdag zei Stenfert Kroese, van huis uit jurist, het zo: ‘Leden van medezeggenschapsraden worden beschermd door de wet tegen ontslag, maar die bescherming is er voor examencommissieleden niet. Er is nog geen partij in Den Haag die zegt: hier zit eigenlijk een gaatje in de wet.’

Het komt voor dat examencommissies beslissingen nemen met verstrekkende gevolgen. Het meest pregnante voorbeeld daarvan is de examencommissie van de Rotterdam Business School, die in 2016 geen vertrouwen meer zei te hebben in het afstandsonderwijs aan Braziliaanse studenten – de zogenaamde Inepad-route van de master consultancy and entrepreneurship. Dat de examencommissie destijds weigerde voor de kwaliteit in te staan betekende het begin van het einde van deze master.

Nadruk op rendement riskant

Stenfert Kroese zei dinsdag ook zorgen te hebben over de nadruk op studierendement die in het hoger onderwijs bestaat. ‘We moeten een bepaald studierendement halen en daardoor krijg je dat we als docent minder op de kwaliteit letten. De helft moet een toets halen? Nou, dan kan ik deze moeilijke vraag maar beter uit het tentamen halen. Niet iedereen doet dat, maar de verleiding is ontzettend groot. Dat is pervers.’

‘Onderwijs is geen resultaatverplichting, maar een inspanningsverplichting’, vindt Stenfert Kroese. ‘Wij moeten goed onderwijs geven en studenten moeten zich inspannen door zich voor te bereiden en deel te nemen. Op dit moment werken studenten vooral aan het halen van studiepunten, terwijl goed onderwijs in de kern betekent dat we studenten voorbereiden op het leven en een vak leren.’

Niet steeds curriculum overhoop gooien

Daarbij zou het enorm helpen als opleidingen niet iedere paar jaar hun hele curriculum overhoop gooien, denk Stenfert Kroese. Niet alleen voor studenten is het onhandig als vanwege vernieuwingen oude vakken vervallen, ook voor examencommissies leveren curriculumherzieingen veel werk op.

Vooral ergert Stenfert Kroese zich aan het feit dat op basis van onbewezen ideeën volledige onderwijsprogramma’s overhoop worden gehaald. ‘Waarom evalueren we niet wat goed en fout gaat? Zodat we het goede kunnen behouden en het minder goede kunnen verbeteren. Dit is een structureel probleem in het onderwijs en dat vind ik erg jammer.’

Stenfert Kroese verlaat de hogeschool nog niet helemaal. Komend jaar blijft hij actief als extern lid van de examencommissie van ISO.

Tekst: Olmo Linthorst
Foto: Sanne van der Most

Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?