Als het aan Elma Oosthoek, Gert-Joost Peek, Peter van Waart en David ter Avest ligt, wordt de aanwezigheid van de HR in de wijken meer regel dan uitzondering. Niet om even snel onderzoekjes te doen, maar om structureel te leren met de stad. Het leren buiten de schoolmuren is hun gedroomde manier van werken, die centraal staat in de ‘Belofte samenleren met Rotterdam’. Profielen sprak met twee initiatiefnemers bij EMI op Zuid.

Niets doet denken aan de Hogeschool-Rotterdamsfeer, in de oude technische school op de Hillevliet. Geen gelikt meubilair, goed geoutilleerde leslokalen, barista of saladebar. Toch zijn er dagelijks, midden in de wijk Feijenoord, studenten en medewerkers van de HR actief. Samen met de bewoners van de wijk proberen ze structurele verbeteringen voor elkaar te krijgen.

Elma Oosthoek, interventieregisseur bij EMI op Zuid, en Gert-Joost Peek, lector gebiedsontwikkeling en transitiemanagement bij CoE HRTech, zitten aan tafel in het ietwat tochtige oude lokaal, koekjes en koffie bij de hand. Boekenkasten scheiden een deel van het lokaal af waar studenten alleen of in groepjes werken aan projecten in de wijk. Het toverwoord daarbij is ‘contextrijke leeromgeving’, leren buiten de schoolmuren.

‘Leren met de stad is waardevol’

‘De hogeschool is onderdeel van de stad. Hier kunnen we meer invulling aan geven door de stad onderdeel te maken van onze leerprocessen in onderwijs en onderzoek en andersom. Onze contextrijke leeromgeving is de leefwereld van de Rotterdammer. Leren samen met de stad is waardevol en levert op. We doen het al op een beperkt aantal plekken en vinden dat we het op meer plekken moeten doen’, schrijven ze in die Belofte.

‘Een duiventil’, noemt Oosthoek de locatie op de Hillevliet, waar studenten in- en uitvliegen om hun onderzoeken en stages te doen. Een belangrijk aspect is dat de studenten komen en gaan, zoals studenten doen, maar dat de duiventil zelf blijft, met structurele menskracht en continuïteit. Mensen in moeilijke wijken hebben namelijk helemaal niets aan onderzoekers die even snel, met subsidie als brandstof, met de bewoners komen levellen, om wat interventies te plannen. Als de subsidie op is, ebt de aandacht weg en blijven de bewoners extra gedesillusioneerd achter. ‘Het idee dat jij even de wijk komt veranderen’, merkt Peek met een frons op: ‘Hallo: die wijk is niet van jou!’

‘We vertellen hetzelfde verhaal’

Dat moet anders, en op dat gebied vonden Oosthoek en Peek elkaar tijdens een bijeenkomst over gebiedsontwikkeling. ‘Daarbij is de sociale kant in opkomst’, legt Peek uit. ‘In een online sessie van IGOvation hoorde ik Elma een verhaal vertellen. Ik dacht: ze gebruikt heel andere woorden, maar we vertellen eigenlijk hetzelfde.’

Vanuit hun verschillende achtergronden, Oosthoek uit de sociale hoek en Peek als lector met vastgoed als achtergrond, bleken ze gelijkgestemd over ‘middenin de wijk zitten’. Oosthoek zat al op de Hillevliet, met haar collega Angela van der Heijden in het programma Stadsleven. Peek kon zich met een kleine uitbreiding van zijn aanstelling ook een dag per week in de wijk vestigen met zijn expertise.

In de belofte schrijven ze: ‘Recente publicaties laten zien dat leren van de stad niet per definitie door alle betrokkenen als positief wordt ervaren. Met name in wijken waar bewoners in kwetsbare posities verkeren. Als onderwijs en onderzoek lopen we het risico om bewoners toch vooral langs onze ‘alwetende’ meetlat te leggen om vervolgens aanbevelingen voor ‘verbetering’ te doen zo dat zij aan ‘de norm’ kunnen voldoen. We zien in sommige Rotterdamse wijken een zekere onderzoekmoeheid. Dit kan anders. We moeten van leren van de stad, en – beter al – leren in de stad, naar leren met de stad.’

Bouwen in plaats van overrulen

Beide zijn ze aanhangers van het ABCD-concept: Asset Based Community Development. Dat betekent zoiets als: vanuit een vooruitgeschoven post gaan meedoen in een wijk. ‘Beginnen waar energie is en zelf kennis toevoegen’, legt Oosthoek uit. ‘Met die kennis kun je de lokale community verstevigen, gebruikmakend van lokale middelen. Je gaat bouwen in plaats van overrulen.’

Omdat het allemaal nog wat abstract blijft, pakken ze er een presentatieposter bij van de Speeltuin Hillesluis, een schoolvoorbeeld van estafette-leren: de ene student bouwt voort op wat de andere student eerder heeft onderzocht of ontwikkeld, en geeft het stokje dan weer door aan een opvolger.

De start is een bewonersoverleg en als eerste gaan Watermanagement-studenten aan de slag een groenere, klimaatadaptieve speeltuin te ontwerpen, met behulp van kinderparticipatie. Bouwkunde-studentennemen het stokje over, doen technische onderzoek naar het speeltuingebouw. Waarna HRBS-studenten, onder meer crowdfunding voor de gewenste zonnepanelen en bedenken een workshop voor basisscholen organiseren. Mbo-studenten junior accountmanagement gaan vervolgens onderzoeken hoe de speeltuin aan een anbi-status komt en een student watermanagement studeert af op de speeltuin als ‘waterbewuste’ lerende omgeving. Ondertussen leren docenten ook bij. Bijvoorbeeld ‘hoe sociaal een technische vraag vaak is’, zoals Oosthoek het formuleert. Vervolgens start de verbouwing van de speeltuin, waarbij studenten betrokken blijven en docenten regelmatig worden bijgepraat.

Samenwerking heeft tijd en continuïteit nodig

‘Zo’n speeltuin zegt na een eerste project: “Nu begrijpen we wat we van jullie kunnen vragen”. De belofte gaat uit van de grondhouding nabij, gelijkwaardig, wederkerig en continu’, zegt Oosthoek. Door te blijven in een wijk, komen er steeds nieuwe dingen op gang, omdat geleidelijk het idee groeit wat je aan die studenten of aan de HR hebt. ‘Nu is onlangs het groene loket geopend, over groene maatregelen zoals geveltuinen. Daarvoor werken we ook heel goed samen met Stadsbeheer.’ Ook zo’n samenwerking heeft tijd en continuïteit nodig.

‘En het mooie is dat het transdisciplinair leren is’, zegt Peek. ‘Wat ik belangrijk vind – helemaal nu met bezuinigingen – is om de CoE’s op deze manier in te richten, juist voor die transdisciplinaire leerervaring die instituten in zichzelf niet kunnen bieden. Daarom is bijvoorbeeld Kees klomp als lector uit het economisch domein ook bij EMI aangehaakt.’

‘Hier vind je veel “trage ruimte” zoals we dat noemen’, zegt Oosthoek. ‘Hier kun je aandachtig zijn en dingen laten gebeuren. We haken ook aan bij HR-beleid door onderzoek te koppelen, we hebben hier op Zuid twee onderzoeksateliers, Urban Cool Islands en het Verhalenatelier.’

‘Zeker weer subsidie gekregen?’

De langdurige aanwezigheid in de wijk maakt het onderzoekers ook makkelijker. ‘Wij kennen de bewoners’, zegt Oosthoek. ‘Er loopt nu bijvoorbeeld een onderzoek naar burgerparticipatie, en als je mensen kent, laten ze je meteen binnen. Waar we zijn als HR gaan we relaties aan.’ ‘Dit is ook weer een voorbeeld van waar de Belofte over gaat’, zegt Peek. ‘Dat voorkomt reacties van bewoners als “Komen ze weer met hun studenten”, of “Zeker weer subsidie gekregen?”, of “Die vraag heb ik al drie keer eerder beantwoord”.’

Peek ziet het liefst dat een model als van EMI – contextrijk leren in de stad – een echte HR-strategie zal worden. ‘Maar dan moet je het wel opschalen: verdiepen, verbreden, verdubbelen.’ Deels staat het bestuur van de HR er wel voor open, denken Oosthoek en Peek. Maar: bezuinigingen. Toch zien ze dat ook als kans: de ruimtes die je soms kunt betrekken in gebieden in de stad waar iets gebeurt – van Hillevliet tot M4H tot Tropicana – zijn soms voordeliger dan de gewone HR-locaties. ‘Je betaalt vaak leegstandsbeheerprijzen’, zegt Peek.

Controledrang loslaten

‘Daarbij moet je de controledwang soms even loslaten. Je moet natuurlijk wel zorgen dat het werkt en veilig is, maar we hoeven geen dure tafels. De FIT moet ook een beetje anders in de wedstrijd zitten.’

Ook de controledrang van docenten moet even een tandje losser, want de kennis komt soms in onvoorspelbare brokjes: ‘de regie op een traject hier is anders en heeft een andere logica’, zegt Oosthoek, ‘je moet gaan voelen wat gebeurt er, of wat juist niet. Je moet je kunnen laten verrassen.’ Daarbij geven ze het voorbeeld van een binnentuin in de wijk, waar men iets mee wilde maar bewoners waren voor veel initiatieven huiverig: hangjeugd in je binnentuin bijvoorbeeld, dat wil je niet. Daarom zat het proces een beetje in het slop. ‘Toen kwam een afstudeerder van Stadsleven op het idee in zijn onderzoek naar Koppelkansen, de binnentuin om te dopen in een buitenlokaal, waar schoolkinderen les kunnen krijgen. Ineens keek men er heel anders tegenaan.’

Alle studenten deel maken van ‘ervaringsleren’

De Belofte is volgens de schrijvers een pamflet, iets waar ze een verandering mee in gang willen zetten. ‘We willen het overal in de organisatie laten landen en dat lukt aardig, we krijgen veel positieve reacties’, zegt Peek.

Liefst zouden de mensen achter de belofte zo’n twintig satellietlocaties in de stad zien, om echt alle studenten deel te kunnen maken van ‘ervaringsleren.’ Wat de HR ervoor terugkrijgt is dat studenten dingen leren die in de klas niet geleerd worden: ‘Ze zitten hier aan tafel met stadsontwikkeling, bewoners, moeten zich begeven tussen allerlei belangen. Het is écht’, zegt Oosthoek.

Peek: ‘We hebben die plekken voor vrije ruimte nodig. We willen het curriculum niet afschaffen, maar kijken naar de ruimte die er vaak zit in het derde en vierde jaar.’ Oosthoek: ‘Studenten moeten zich verbinden met zichzelf en de omgeving. Nabijheidsleren, empathisch leren, relatieleren: het zijn allemaal woorden voor hetzelfde.’ Peek: ‘Naast expertise geven we studenten ook mensenkennis!’

Tekst: Edith van Gameren
Beeld: EMI op Zuid

Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?