Meedenken over de Cultuur&Campus, contacten leggen in de buurt en in en met de buurt komen tot nieuwe vormen van onderwijs. Dat is kortgezegd waar Janpier Brands zich de komende jaren mee bezighoudt. Een gesprek met de voormalig directeur van WORM, bij wie de eerste ideeën voor toekomstig kunstonderwijs al aan het opborrelen zijn.

Parallel aan het fusieplan van de kunstonderwijsinstellingen Codarts en Willem de Kooning (waar Brands geen directe bemoeienis mee heeft) loopt het plan voor de zogenoemde Cultuur&Campus op Zuid. Het Charloise Hoofd moet vanaf 2031 een publieke plek worden met evenementen en kunstonderwijs. Niet alleen voor toeristen maar juist ook voor jongeren en anderen uit het gebied Rotterdam-Zuid. Partners die betrokken zijn bij deze ontwikkeling zijn onder andere de gemeente Rotterdam, de Afrikaanderwijk Coöperatie en de onderwijsinstellingen Willem de Kooning Academie, Academie voor Bouwkunst (HR), Codarts, Erasmus Universiteit en TU Delft.

‘Ideeën voor het Charloisse Hoofd testen’

2031 is nog ver weg maar vooruitlopend daarop wordt een drie verdiepingen tellend pand aan de Putselaan gerenoveerd en in 2024 in gebruik genomen. ‘De bedoeling is om daar de ideeën voor het Charloisse Hoofd te testen’, vertelt Janpier Brands die sinds eind vorig jaar door Codarts en de WdKA is ingehuurd om dat allemaal een beetje aan te jagen. Brands was hiervoor directeur van het Rotterdamse cultuurhuis WORM.  

Dat het gebouw aan de Putselaan nog niet beschikbaar is wil niet zeggen dat er volgend jaar pas iets gebeurt. ‘We gaan dingen doen op andere plekken en dat dwingt ons om in de buurt relaties aan te knopen met bestaande en nieuwe plekken en organisaties. Op een zichtbare locatie aan de Pretorialaan kunnen we bijeenkomen met culturele en artistieke initiatieven en met individuele bewoners.’

Kritische WdKA- en Codarts-alumni als bronnen

Ook een alumnus van Codarts en eentje van de WdKA, die in de wijk woont, behoren inmiddels tot de contacten van Brands. ‘De WdKA’er is kritisch over zijn opleiding en de alumnus van Codarts, een danser, ook. Zijn scriptie is een handreiking voor docenten over hoe ze om moeten gaan met diverse studentengroepen. Dit zijn bronnen voor mij, en de twee alumni wil ik ook betrekken in het project.’

De bronnen zijn waardevol juist omdat Brands zich op nieuwe vormen van kunstonderwijs gaat richten. ‘Ik ben onder andere verantwoordelijk voor het ontwikkelen van microcredentials, het valideren van kennis en vaardigheden die buiten het curriculum zijn verworven.’ De komende drie jaar moet het door het Europese programma New European Bauhaus gesubsidieerde project minimaal vijf microcredentials opleveren.

Voor studenten en voor mensen uit de buurt

Gaat het dan om cursussen? ‘Dat kan. Maar het kan ook zijn dat je ziet dat mensen zich in de praktijk op een bepaald gebied ontwikkelen en dat je dat valideert, extra kwaliteiten van studenten. Het kan ook gaan om mensen uit de buurt. Dat laatste zou ik persoonlijk het allermooiste vinden.’

Brands geeft het voorbeeld van een lokale muziekband die ergens in de wijk een oefenruimte heeft (en in de toekomst wellicht op de Cultuur&Campus). ‘Je kunt dan gaan kijken wat die mensen in de praktijk leren. Bijvoorbeeld organiserend vermogen. Zo’n informeel verworven vaardigheid kun je vervolgens valideren.’

Creatieve en artistieke vriendengroepen

Hij ziet een wisselwerking tussen de onderwijsinstituten en de informele wereld, niet alleen van bands maar bijvoorbeeld ook van ‘creatieve en artistieke vriendengroepen of geestverwanten’ waarbinnen je dus ook kunt leren. ‘School kan daar een rol in spelen. Ik ben nu aan het luisteren en praten, en we moeten met elkaar gaan begrijpen hoe we dit gaan doen. Dat is best een ingewikkeld proces.’

Ondertussen ontmoet Brands in de wijk allerlei mensen met allerlei vragen en wensen. ‘Een Caribische brassband bijvoorbeeld. Die zoeken ruimte. Vanuit het conservatorium (Codarts) kun je zeggen: “Wat kunnen we toevoegen?” Daar heb ik nog geen antwoord op. Misschien niks, maar misschien kan er wel iets ontstaan.’ Een andere vraag van een muziekgroep bestaande uit Eritrese statushouders die meer wilden weten over een muzieklexicon (waarin informatie staat over muziektermen, red.). ‘Hier kan Codarts denk ik wel een interessante ingang zijn.’

Welke kunstvormen kun je erkennen?

Brands: ‘Voor de WdKA kun je je onder andere afvragen welke kunstvormen je kunt erkennen. Denk aan graffiti, mediakunst, clips; wat kun je daarmee en hoe waardeer je dat? Jongeren uit de wijk kun je sowieso in contact brengen met de opleiding. Of je laat een van de graffitikunstenaars een gastles geven.’

Met het zoeken van contact met de wijk willen de kunstonderwijsinstituten ook in beeld komen bij potentiële studenten. ‘We willen proberen om jonge mensen uit Rotterdam-Zuid als student op de Academie te krijgen. Het is niet goed voor de Academie en niet goed voor de kunst dat dat nu weinig gebeurt.’

Tijdens het filmen een tutorial op Youtube bekijken

Als je jongeren uit de buurt werft voor het ‘reguliere’ kunstonderwijs zul je misschien ook dat onderwijs tegen het licht moeten houden, denkt Brands. ‘Je moet onderwijsvormen gaan uitproberen die toekomstbestendig zijn, en daar bijvoorbeeld ook onze recente ervaringen met Teams tijdens de coronaperiode in meenemen. Ik moet ook denken aan een jonge clipmaker die niet wist hoe de camera werkte en daarom tijdens het filmen een tutorial op Youtube aan het bekijken was. Dat is ook een vorm van leren. Er zijn gewoon nieuwe vormen nodig, voor de jongeren die hier op Zuid rondlopen.’

Het Charloisse Hoofd, oftewel de Cultuur&Campus, zal zoals eerder beschreven ook een publieke functie krijgen. Met bijvoorbeeld ateliers en geluidsstudio’s die ook voor wijkbewoners beschikbaar moeten zijn. Ook zal het een plek zijn voor evenementen zoals concerten en exposities.

Publieke manifestatie in juni

Bij gebrek aan zo’n permanente plek nu heeft Brands in juni een publieke manifestatie gepland, waarschijnlijk op het plein bij de Putselaan en de Putsebocht. ‘Daar willen we laten zien wat er in de toekomst gaat gebeuren. We zullen een publiek programma hebben met muziek, dans en beeldende kunst en daarnaast zijn er lezingen en workshops waarin we onze ideeën presenteren.’

Ongetwijfeld zal dan, al is het vanuit het publiek, het onderwerp gentrificatie voorbijkomen: de vrees dat het Cultuur&Campus er ook voor gaat zorgen dat bestaande bewoners van de wijk moeten wijken voor de plannen en vanwege bijvoorbeeld stijgende huurprijzen naar andere delen van de stand moeten verhuizen. Het is een vrees die onder andere leeft bij sommige WdKA-studenten en medewerkers.

‘Bewoners moeten iets aan het project hebben’

Janpier Brands zou dat geen goede ontwikkeling vinden maar weet niet of dat helemaal tegen te houden is. ‘Het is realistisch, je ziet het overal gebeuren. Maar ik heb het idee dat deze ontwikkeling kan plaatsvinden zonder ‘displacement’. De mensen die hier wonen moeten iets aan het project hebben, vind ik. Als docent, als leverancier van producten of diensten, als aankomende student of als leden van de band uit mijn voorbeeld. Ze moeten van meet af aan betrokken zijn in het proces.’

Tekst: Jos van Nierop
Foto: Darice de Cuba