De nieuwe AI-tool ChatGPT raakt aan regels voor examinering: studenten kunnen er misbruik van maken. Tegelijkertijd kan de kunstmatige intelligentie ook een nuttig en leerzaam hulpmiddel zijn. Docenten moeten ermee leren werken, daar is eigenlijk geen ontkomen aan. Om hen houvast te geven zijn ‘kaders voor gebruik’ opgesteld.

Een divers groepje HR-medewerkers heeft aan die richtlijnen gewerkt: docenten, onderwijsadviseurs, medewerkers van het programma AI & ethiek en juristen. Want ChatGPT heeft gevolgen voor de manier van examinering, maar raakt aan meer gebieden. De focus in de kaders ligt op toetsing en het belang van een duidelijke opdrachtomschrijving. ‘Het doel van de kaders is docenten informeren en ondersteunen in de wijze waarop ze hun toetsing kunnen vormgeven’, legt onderwijskundige en toetsexpert Peter Schouten uit. ‘Wat zijn de mogelijkheden en wat zijn de risico’s?’

‘We willen onrust wegnemen en helpen bij praktische zaken’, vult blended learning-adviseur Maaike Wessels-Compagnie aan, ‘het is een nieuw verschijnsel in de maatschappij, dat ook niet meer weggaat. Zo heeft Microsoft onlangs Microsoft Copilot aangekondigd, een integratie van ChatGPT met apps als Word, Excel en Outlook. Daar gaan onze studenten in hun werk ook mee te maken krijgen.

Onderwijs moet studenten hiermee leren omgaan

Docenten moeten dus hiermee aan de slag, en met alle ethische vragen die dat meebrengt. Wij zien ChatGPT als een stuk gereedschap dat we omarmen, maar wel binnen kaders. ‘Het is vooral ook belangrijk dat studenten kennis hebben van de werking van taalmodellen’, vindt Schouten, ‘Het onderwijs heeft juist ook een taak in het leren verantwoord om te gaan met AI – en taalmodellen. In de uitleg op Hint bij het stroomschema dat het team als houvast maakte, wordt dit ook beschreven onder “Verbieden of omarmen” en “Ethische dilemma’s”.’

In de kaders wordt uitgelegd wat ChatGPT is en hoe je het in kunt zetten voor inhoudelijke input of als schrijfhulp. Aan ChatGPT en vergelijkbare vormen van kunstmatige intelligentie zitten goede kanten, benadrukken Wessels en Schouten die beiden lid zijn van de expertgroep achter de ‘kaders’. ‘Dat iedere student nu een schrijfhulp beschikbaar heeft vind ik bijvoorbeeld mooi’, zegt Schouten. Zo is er een dyslectische student die met behulp van ChatGPT teksten laat samenvatten en daardoor behapbaar maakt.

Wat wil je nou écht toetsen?

Of je ChatGPT als schrijfhulp in je toets kunt gebruiken, ligt natuurlijk aan je leerdoelen. Wil je schrijfvaardigheid toetsen, dan moet je een toetsvorm gebruiken waarbij de student daadwerkelijk zelf zijn kunnen bewijst. ‘Je moet naar je toetsen kijken’, zegt Schouten, ‘en je afvragen of je ChatGPT kunt inzetten of dat je de toets ChatGPT-proof moet maken.’ Een wedloop aangaan met de nieuwe technologie – bijvoorbeeld proberen zelf weer slimmere anti-fraudetools in te zetten – heeft geen zin, vindt hij.

‘Wat is nou datgene dat je écht wilt toetsen?’, zegt Wessels. ‘Als ChatGPT op die toets een direct antwoord kan geven heb je mogelijk een probleem.’ Om te bepalen of er een probleem is, kunnen docenten nu de kaders raadplegen. ‘We hebben een stroomschema gemaakt dat houvast geeft én vrijheid’, legt Wessels uit.

Schema, uitleg en persoonlijk advies

Het stroomschema gaat uit van de functies waarvoor ChatGPT gebruikt kan worden (in grote lijnen: schrijfhulp of inhoudelijke hulp) in combinatie met de leerdoelen van de toetsopdracht. Er zijn drie vertrekpunten: ChatGPT is toegestaan, er wordt in de opdracht niets vermeld over het gebruik of het is niet toegestaan bij de toets.

Op basis van het schema kan een docent de toets vormgeven, op ideeën komen voor nuttig gebruik van AI en beslissingen nemen over mogelijke fraudegevoeligheid van de toets. Bij het schema is uitleg en wie er daarmee niet uitkomt, kan voor toetsgerelateerde vragen terecht bij de expertisegroep Toetsen en Beoordelen. Voor technische vragen biedt AI & ethiek ondersteuning. Een docententeam kan via de HR Academie ook een workshop aanvragen bij AI & ethiek.

Leuke werkvormen

Studenten moeten meegenomen worden in een leerproces rond AI. ‘Je hebt met ChatGPT  geen inhoudelijke expert naast je, maar een taalmodel. Dus je zult alles wat er uitkomt, inhoudelijk moeten controleren’, zegt Wessels. ‘Daarvoor moet je zelf inhoudelijk ook de nodige kennis hebben.’

‘ChatGPT content laten genereren en het door je studenten inhoudelijk laten controleren kan dan weer een leuke werkvorm zijn’, zegt Schouten. Het mes snijdt dan aan twee kanten: studenten leren wat AI wel en niet kan en dat ze alert moeten zijn op onzin die mogelijk gegenereerd wordt, ook pikken ze tegelijkertijd weer inhoudelijke kennis op.

Definitie van fraude blijft hetzelfde

De kaders zijn geen aanvulling op de bepalingen uit de hogeschoolgids, leggen Wessels en Schouten uit. De definitie van fraude (waarbij de kern is dat de student niet zelf zijn of haar kennen/kunnen heeft bewezen) zal ook niet veranderen. In plaats van plagiaat of afkijken, is er een mogelijk nieuw ‘fraudemiddel’ bij gekomen, waarop dezelfde regels worden toegepast.

Schouten en Wessels denken overigens dat elke docent die regelmatig contact heeft met studenten wel zal kunnen onderscheiden of het eindproduct ‘logisch’ is voor die student. Het hoofdstukje ‘Heeft mijn student ChatGPT gebruikt’ in de kaders geeft een checklist van ‘verdachte signalen’.

De expertgroep achter de kaders blijft voorlopig regelmatig bij elkaar komen. De veranderingen gaan zo snel, dat de kaders ook steeds up-to-date gehouden zullen worden.

Tekst: Edith van Gameren
Illustratie: Demian Janssen, featuring Craiyon

Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?