Lange tijd was het de norm om op de hoogte te zijn van wat er in de wereld speelt. Inmiddels lijkt een omgekeerde ontwikkeling gaande: meer mensen kiezen er bewust voor om actualiteiten te mijden. Waar komt die trend vandaan en is het een goede ontwikkeling?

‘De meeste nieuwsonderwerpen gaan over ellende in de wereld en zaken die niet goed gaan,’ zegt Jaben Kortland, studentendecaan op locatie Academieplein van de Hogeschool Rotterdam. ‘Het is een selectie die andere mensen voor jou hebben gemaakt. Dat zorgt voor een gekleurd beeld van de wereld, want er is veel meer dan wat wij via radio en televisie krijgen voorgeschoteld. Toen ik dat jaren terug besefte, heb ik me afgevraagd: wil ik dat elke dag tot me nemen? Het antwoord op die vraag leidde tot een experiment om een leven zonder nieuws te gaan leiden.’

Het bevalt hem nog steeds ‘uitstekend’, zegt hij, ‘ook omdat er eigenlijk niet zoveel verandert. Je leven gaat gewoon door, alleen word je ’s ochtends niet meer wakker met de krant en een herhaaldelijke opvolging van nieuwsbulletins. Dat zorgt voor veel rust en ruimte voor persoonlijke ontwikkeling. Als er nieuws is dat belangrijk is, dan hoor je het toch wel via anderen.’

Relatief veel jonge nieuwsmijders

Kortland is niet de enige die ervoor kiest om het nieuws links te laten liggen. De nieuwsconsumptie is de laatste jaren flink aan het veranderen. Volgens het Digital News Report 2022, een jaarlijks onderzoek van het Reuters Institute for he Study of Journalism en onderzoek van het Commissariaat voor de Media naar het consumentengebruik van nieuws, ligt het aantal Nederlandse volwassenen dat het nieuws actief mijdt momenteel rond de 38 procent.

Deze ontwikkeling is te zien in alle leeftijdscategorieën, maar de stijging is het sterkst in de groep tot 35 jaar. Het aantal 18- tot 24-jarigen dat niet in nieuws is geïnteresseerd ging in het afgelopen jaar omhoog van 11 naar 20 procent. De groep die nog wél interesse heeft in nieuws, zegt dat zij het ook minder vaak raadplegen dan in voorgaande jaren.

Minder taboe om van niks te weten

‘Een interessante ontwikkeling is dat mensen er steeds makkelijker voor uitkomen dat ze het nieuws niet meer volgen,’ zegt wetenschapper Tim Groot Kormelink die aan de Vrije Universiteit promoveerde op een onderzoek naar hoe mensen nieuws in het dagelijkse leven consumeren en dat drie jaar later nog steeds als hoofdthema heeft voor zijn onderzoek. ‘In het begin van mijn traject zeiden veel mensen dat ze het nieuws toch een beetje bij probeerden te houden, uit angst om op feestjes of hun werk dom over te komen. Als goede burger hoort het ervan oudsher bij dat je op de hoogte bent van wat er in de wereld speelt, zeker in de wat hogere kringen. Maar inmiddels geven mensen makkelijker aan dat ze ook daarmee zijn gestopt, omdat ze het nieuws simpelweg niet boeiend meer vinden of er bijvoorbeeld ongelukkig van worden. Ze geven aan dat ze het niet nodig hebben om hun leven op een goede manier te kunnen leiden.’

Geen zin in rampen, oorlog en ongelukken

Sophie*, student audiovisueel ontwerpen aan de Willem de Koning Academie, voelde zich de laatste maanden steeds meer een nieuwsjunkie worden. ‘Elk vrij moment zat ik op Nu.nl of de Telegraaf-site te checken of er iets nieuws was gebeurd in de wereld, als een soort junkie op zoek naar een nieuwe kick,’ vertelt ze. ‘Ik maakte me ontzettend zorgen over van alles en nog wat: dat Poetin een kernbom op ons zou gooien, of ik later ooit wel een huis zou kunnen kopen, wat de alsmaar stijgende gasprijzen met de energierekening in ons studentenhuis zouden doen. Het kostte me niet alleen heel veel aandacht en negatieve energie, maar het maakte me ook angstig en verdrietig. Dat wilde ik niet meer, dus ik heb vrij rücksichtslos alle nieuwsapps van mijn telefoon gehaald. In het begin was het even afkicken, maar al snel vond ik het ontzettend relaxed.’

Sophie is – zoals dat in de wetenschap wordt genoemd – een bewuste nieuwsmijder. ‘We maken onderscheid tussen bewuste en onbewuste nieuwsmijding,’ zegt Rens Vliegenthart, hoogleraar Strategische Communicatie aan  Wageningen University. ‘Onder de passieve nieuwsmijders vallen mensen die helemaal niet bezig zijn met het mijden van nieuws, omdat ze te druk zijn met hun werk bijvoorbeeld of meer interesse hebben in entertainmentachtige programma’s. Aan de andere kant heb je de actieve nieuwsmijders, wat veelal mensen zijn die moe worden van het nieuws en dan met name de negativiteit die erin zit. Ze hebben geen zin meer om de hele dag geconfronteerd te worden met alles wat er misgaat in de wereld: rampen, ongelukken, oorlog.’

Hele dag van alle kanten nieuws

Een andere reden waarom actieve nieuwsmijders als Sophie tot de beslissing komen om niet meer zo bovenop de oorlog in Oekraïne, de energiecrisis en andere nieuwsfeiten te zitten, is omdat het allemaal zo véél is. ‘Er komen de hele dag van alle kanten nieuwsfeiten op ons af,’ zegt Vliegenthart. ‘Sommige mensen kunnen daar geen chocola meer van maken en besluiten daarom: laat ook maar. Deze actieve nieuwsmijders hebben het idee dat ze gelukkiger en tevredener zijn als ze geen of minder nieuws consumeren. Dat blijkt te kloppen, want er is een relatie tussen aan de ene kant nieuwsontwijking en aan de andere kant mental wellbeing. Onze samenleving vraagt van onze dat we op de hoogte zijn van wat er gebeurt, zowel nationaal als internationaal. Maar als mensen minder nieuws consumeren, dan is dat over het algemeen goed voor hoe ze zich voelen over zichzelf en de wereld.’

Focussen op wat je wel kunt beïnvloeden

Voor sommigen is ‘wantrouwen in de mainstream media’ een andere drijfveer om het nieuws bewust te mijden. Tijdens de coronapandemie steeg het vertrouwen in de media, zo blijkt uit het Digital News Report 2022. Maar begin 2022 daalde dat met dezelfde vaart, vooral in de jongere leeftijdsgroepen. Opvallend daarbij: de mensen die de mainstream media sterk wantrouwen, zitten volgens Tim Groot Kormelink in veel gevallen juist bovenop het nieuws: ‘Ze zijn vaak de hele dag bezig met het zoeken naar alternatieve bronnen, dus je zou kunnen zeggen dat deze groep eigenlijk heel betrokken is.’

Dat geldt bijvoorbeeld voor Janke Reiding, docent gezonde leefstijl. ‘Ik ben opgevoed met elke avond het NOS Journaal,’ vertelt ze. ‘Standaard zaten mijn man en ik om 20 uur op de bank, maar vorig jaar trok ik het niet meer. Ik vond de berichtgeving over bijvoorbeeld corona en de oorlog in Oekraïne zo eenzijdig en niet objectief. Alle onderwerpen komen vanuit hetzelfde perspectief, waardoor het niet kritisch genoeg is. Het lijkt wel alsof iedereen elkaar napraat, waardoor ik dacht: nee, dit ga ik niet meer doen. We hebben een abonnement op het AD, dat heb ik om diezelfde reden ook stopgezet. Het is niet dat ik helemaal niets meer volg, maar minder, gedoseerder en meer vanuit verschillende invalshoeken.’

Deze andere manier van nieuws consumeren zorgt ervoor dat Reiding zich minder druk maakt om wat er allemaal niet goed gaat in de wereld, maar waar ze toch geen invloed op heeft. ‘Het is van de ene crisis naar de andere crisis,’ zegt de docent. ‘Neem een onderwerp als het klimaat: als je daar heel veel over gaat lezen, dan denk je bijna dat het einde nabij is en word je bijna klimaat-depressief. Doordat ik minder van dit soort onderwerpen meekrijg, laat ik mijn leven en gemoedstoestand er minder door beïnvloeden. In plaats daarvan probeer ik me te focussen op dat wat er allemaal wel de moeite waard is en waar ik zelf de hand in heb, zoals: wat kan ik allemaal doen om gezond te zijn en te blijven?’

Bewuster nadenken over nieuwsgebruik

Een kleine groep mensen houdt het nieuws bewust helemaal buiten de eigen voordeur, wat de vraag oproept: ga je dan niets missen? ‘Als je het nieuws helemaal mijdt, dan kan dat een sociale hobbel zijn,’ zegt communicatiewetenschapper Mark Deuze, als hoogleraar Mediastudies verbonden aan de Universiteit Amsterdam. ‘Er zijn maar weinig mensen die het nieuws echt volgen vanwege oprechte maatschappelijke interesse, meestal doe je dat toch omdat je ergens over wilt kunnen meepraten. Dat is niet minder belangrijk, want je wilt een praatje kunnen houden op je werk, op school of in het café. Weet jij niet er een groot artikel stond over Matthijs van Nieuwkerk in de krant heeft gestaan, dan hoor je niet bij de groep en ergens bij horen is een van de belangrijkste behoeftes die we als mens hebben.’

Het is een ander verhaal als je het nieuws meer gaat doseren, want dat kan juist positief uitpakken. ‘Dat zag je gebeuren tijdens de pandemie,’ aldus Deuze. ‘In de eerste maanden ging iedereen het nieuws heel aandachtig volgen, maar op een gegeven moment haakte bijna iedereen af. Dat was deels uit zelfbescherming, want je wordt knetterdepressief van de hele dag maar slecht nieuws. Uit onderzoek blijkt duidelijk dat mensen daar echt gestrest van kunnen raken, zeker als het de hele tijd doorgaat: pandemie, klimaatcrisis, vluchtelingencrisis. Als je al die ellende bij elkaar optelt, dan is het volgen van nieuws een stressor. Op een gegeven moment is er de druppel die de emmer doet overlopen, wat erin resulteert dat mensen angstig worden, zich verdrietig voelen of in de war raken.’ 

Nieuwsdieet of nieuwsvakantie

Heb je het idee dat het nieuws je te veel wordt, dan kan het een goed idee zijn om jezelf op een nieuwsdieet zetten of even op nieuwsvakantie te gaan. ‘Vanuit het idee van informed citizenship is het belangrijk dat mensen enigszins op de hoogte zijn van wat er in de wereld speelt, maar ik denk dat het een gezonde ontwikkeling is dat mensen bewuster gaan nadenken over hun nieuwsgebruik,’ zegt onderzoeker Tim Groot Kormelink. ‘Wat voor nieuwsgebruiker wil je zijn? Iemand die elk uur de Nu.nl-app ververst or is het ook prima om op een gericht moment op de dag open te staan voor nieuws? Ik denk dat nieuwsgebruik op zich niet zaligmakend is, dus het zou goed zijn als iedereen voor zichzelf een manier vindt hoe de consumptie ervan op een constructieve manier kan bijdragen aan jouw dagelijkse leven.’

Tekst: Fleur Baxmeier
Illustratie: Demian Janssen

Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?